УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай Д.Лүндээжанцан нарын гишүүний зүгээс өргөн барьсан хуулийн төслийг хэлэлцэж эхэллээ. Ардчилсан Үндсэн хуулийг 1992 онд баталснаас хойш 1999, 2000 онд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байсан бол түүнээс хойш 19 жилийн дараа парламент дахин “Эцэг хууль”-даа гар хүрэхээр болж байгаа нь энэ. Тиймээс 1999, 2000 оны нэмэлт, өөрчлөлт буюу “Дордуулсан долоо” хэмээн нэрийддэг тухайн үеийн хуулийн төсөлд Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан Н.Багабанди парламентад ямар санал хүргүүлж байсныг сонирхуулж байна.
Тэрбээр “УИХ-ын гишүүн П.Жасрай надад албан тоот ирүүлж, Үндсэн хуульд дахин оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийн талаар санал өгөхийг хүсчээ. Ерөнхийлөгч миний бие дараахь саналтай байгаагаа УИХ-д толилуулъя.
-
- Үндсэн хуулийн 22 дугаар зүйлд “Ерөнхий сайдыг томилох саналыг УИХ-д өргөн мэдүүлснээс хойш 45 хоногийн дотор УИХ хэлэлцэн шийдвэрлэж чадаагүй бол өөрөө тарах буюу эсхүл Ерөнхийлөгч тараах тухай шийдвэр гаргана” гэж нэмэлт оруулахаар дурджээ.
УИХ-ыг Ерөнхийлөгч тараах шийдвэр гаргах нэмэлтийг Үндсэн хуульд оруулах нь 22 дугаар зүйл дэх “УИХ бол төрийн эрх барих дээд байгууллага мөн” гэсэн заалттай зөрчилдөж байна.
-
- Үндсэн хуулийн 33.1 дэх хэсгийн 2-т Ерөнхийлөгч нь УИХ-д олонхийн суудал авсан намуудтай зөвшилцөн Ерөнхий сайдаар томилуулах хүний тухай саналыг УИХ-д оруулах бүрэн эрхтэй гэж заасныг өөрчилж, Ерөнхий сайдад нам, эвслээс нэр дэвшүүлсэн хүнийг Ерөнхийлөгч зөвшөөрөх эсэхийг харгалзахгүйгээр УИХ-д оруулж байхаар төлөвлөжээ. Ерөнхийлөгч зөвшөөрөх ба татгалзах эрхгүй зөвхөн уламжлах үүрэгтэй болгож байгаа учир “Ерөнхийлөгч санал” гэж нэрлэх үндэсгүй, ингэхлээр Ерөнхийлөгчийн “Үндсэн бүрэн эрх”-д хамааралгүй болж байна.
Инйхүү Үндсэн хуулийн 22.2, 33.1.2, 39.2 дахь зүйлүүдэд хийх өөрчлөлтүүд нь Үндсэн хуульд заасан Ерөнхийлөгчийн “Үндсэн бүрэн эрх”-ийн заримыг хасч, цаашлан УИХ-ын гишүүн нь Засгийн газрын гишүүнээр хавсран ажиллах болгож байгаа нь Монгол Улсад засаглал, эрх мэдлийг хуваарилсан Үндсэн хуулийн агуулгыг алдагдуулж, засаглалын дээд түвшинд эрх мэдэл, улмаар үүрэг хариуцлагын зарчим, харилцан хамааралтай хяналттай байх зарчмыг зөрчиж байна. Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал өөрчлөгдөж, үнэн хэрэгтэй өөрчлөлт хийх биш, үзэл баримтлалын хувьд өөрчлөх болж байна.
Шинжлэх ухааны академийн философи, социологи, эрхийн хүрээлэнгийн дэргэдэх “Оператив” төв, судалгааны “Сүүлчийн зөн” төв зэрэг байгууллагаас энэ онд явуулсан судалгаагаар Үндсэн хуульд оруулсан, одоо дахин оруулах гэж байгаа нэмэлт, өөрчлөлтийг судалгаанд хамрагчдын олонхи нь дэмжихгүй байгаа дүн гарчээ. Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах талаар ирж байгаа саналууд дотор одоо хийх гэж байгаа нэмэлт, өөрчлөлтүүдийг тулгамдсан чухал зүйл гэж үзсэн санал үгүй байна.
Үндсэн хуульд дахин оруулах гэж байгаа нэмэлт, өөрчлөлтийн зарим нь үзэл баримтлал, зарчмыг гажуудуулж, тодорхой зарим өөрчлөлт нь зөрчил үүсгэж байгаа тухай би анх удаа хэлж байгаа биш ээ. УИХ-д хүргүүлсэн 1999 оны 67, 2000 оны 01 тоот бичгүүддээ энэ тухай тодорхой бичсэн билээ. Хамарсалтай нь, миний хэлээд байгаа үндэслэл, тайлбарын нэгийг нь ч УИХ-ын чуулган, Байнгын хорооны хуралдаанаар тогтож хэлэлцээгүй байна.
Ултай судалгаа хийж, дүгнэлт гаргахгүйгээр, ард түмнээр хэлэлцүүлж саналыг нь өргөн авахгүйгээр, тэр тусмаа Үндсэн хуулийн агуулга, зарчим, түүний зарим заалтад харшилсан нэмэлт, өөрчлөлтийг оруулж болохгүй нь тодорхой.
2. Монгол Улсын ардчилсан Үндсэн хууль батлагдаад ес дэх жилийн нүүр үзлээ. Шинэ Үндсэн хууль үйлчилсэн энэ хугацаанд манайд улс төр, эдийн засаг, нийгмийн цоо шинэ харилцаа төлөвшиж байна.
Үндсэн хуулийн энд тэндээс цөөн зарим заалтыг таслан авч өөрчлөхийг азнаж, дагаж мөрдсөн өнгөрсөн хугацааны туршлагыг нэгтгэн дүгнэж, манай нийгмийн харилцааны эрх зүйн зохицуулалтыг улам боловсронгуй болгох зорилгыг нэгэн сэтгэлээр барьж, нэмэлт, өөрчлөх оруулах төслийг бэлтгэх комиссыг УИХ-аас байгуулж, ажлыг нь даруй эхлүүлэх саналыг оруулж байна. Би өнөөгийн бүхий л нөхцөл байдлыг харгалзсаны үндсэнд энэ санал хамгийн зөв шийдэл гэж үзэж УИХ-д хандаж байгаа юм.
Үндсэн хуульд оруулах, нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг Ерөнхийлөгчийн захирамжаар 1999 онд томилж, эрдэмтэд, мэргэжилтнүүдээс бүрдсэн уг ажлын хэсгээс анхны хувилбарыг бэлэн болгоод байна.
Улс төрийн дөрвөн нам, хоёр ТББ хамтарч Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах саналаа надад ирүүлсэн. Монгол Улсын тусгаар тогтнол, хөгжил дэвшил, иргэдийн эрх, эрх чөлөөний баталгаа болсон Үндсэн хуулийг дээдлэн хүндэтгэж, түүнд нэмэлт өөрчлөлт оруулахдаа туйлын хариуцлагатай, ул суурьтай хандах нь хууль санаачлагч, тогтоогч хэн бүхний үүрэг мөн. Төрийн тэргүүний хувьд өгч байгаа энэхүү саналд УИХ анхааралтай хандаж, нэг бүрчлэн тунгаан хэлэлцэнэ гэж найдаж байна” хэмээн өөрийн зүгээс 1999 оны 67, 2000 оны 01 тоот бичгүүдийг хавсарган хүргүүлж байжээ.
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (39)