зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.10.10
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
COP17
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • COP17
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Түүх дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн газрыг тонуулчдаас хамгаалаач

2019-8-16
0
ЖИРГЭХ

Мөнх цэвдэгийн дор 700-800 жил хадгалагдаж, өнөөдрийн бидэнд өвлөгдөн ирсэн шавар ваартай шар тос, өрөмийг тусгай зориулалтын хөргөгчинд хадгалжээ. Олон зуун жил хадгалагдсан эл түүхэн бүтээл жаахан л халтардсанаас бус олон зууны тэртээ ямар байсан тэр л хэвээрээ байх шиг. Хүн бүр л “хөөх” гэсэн уулга алдалтаар сониучирхан харна. Бүр зарим нь “ийм юм байдаг аа” гэсэн янзтай тал талд нь гарч яг л алган дээрээ бөөцийлах мэт тойруулан ширтэн зогсоно. Цагтаа хүнсний хэрэглээ байсан бүтээгдэхүүн өдгөө түүхэн үзмэр болсон юм хойно сонирхох нь ч аргагүй биз. Учир нь эд өлгийн түүхэн олдворуудаас хувцас хэрэглэл, гоёл чимэглэл, хутга чинжаал зэрэг хэрэгслүүд гарч ирж байснаас бус идэх юм гарч ирж байсан удаагүй. Түүхэн дэх анхны тохиолдлоор тодроод буй энэ үдшийн чимэг болсон гол олдвор нь яах аргагүй дээрх шавар ваартай шар тос, өрөм юм.

-Мөнхийн зулыг билгэдэж шар тос, өрмийг булшинд хийсэн байж болзошгүй-  

Судлаачдын зүгээс уг шар тос, өрмийг мөнхийн зулыг билэгдэн хийсэн байж болзошгүй гэсэн таамаг дэвшүүлээд буй аж. Энэ таамаг зөв ч байх үндэслэлтэй гэнэ. Учир нь үзмэр болон тавигдсан шар тос, өрмөөс гадна дахиад тус бүр нэг нэг хадгалагдаж байгаа гэсэн. Тэдгээрийн голд нь зулын гол гэмээр зүйл байжээ. Тиймээс мөнхийн зулыг билэгдсэн байж магадгүй гэж үзэн, үүндээ ч бат итгэлтэй байгаа гэсэн.

Металл хайгчтай тонуулчид илрүүлж чадаагүй ийм 10 гаруй ваарыг судлаачид олж илрүүлжээ. Ийнхүү тоногчдын савраас бултаж чадсан нууц нь уг ваар нь тусгай чулуугаар хамгаалагдсан байжээ. Хэмжээний хувьд харьцангуй бөгөөд ихэнх нь жижиг хэмжээтэй гэнэ. Гэвч доторх бүтээгдэхүүн нь шороо тоосонд дарагдаж байхгүй болсон байжээ. Харин цэвдэгт хадгалагдсан дөрвөн ваарны гуравт нь шар тос, нэгэнд нь өрөм байсан юм байна.

Уг судалгааг Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын Мунгараг багийн нутаг “Хориг” хэмээх газарт тонож сүйтгэгдсэн Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох бүлэг булшийг авран хамгаалах, үлдэж хоцорсон эд өлгийн зүйлсийг цуглуулах зорилгоор “Умард Монгол” төслийн байгийнхан хийжээ.

Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох эд өлгийн олдсон олдворуудаас дурдвал, алт, мөнгөөр хийсэн бүсний чимэглэл, ээмэг, бөгж, зүүлт, алтаар хийсэн хадаас хүртэл байлаа. Мөн торго, төмөр, яс, шир, үйсээр хийсэн олдворуудыг илрүүлсэн байна. 

XIII зууны үеийн түүхтэй холбоотой судалгааны ажлууд байдаг боловч археологийн олдворууд тун ховор байдаг аж. Тиймээс уг олдвор нь тухайн үеийн түүхийг шинээр харахад тус дөхөм болох эх сурвалжууд болох юм.

Хамгийн гол нь эдгээрийг хадгалах, хамгаалах тусгай зориулалтын шилэн хоргогоос гадна өрөм, шар тос зэргийг хадгалах хөргүүр зэрэг нэн шаардлагатай байна.

-Түүхэн дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн хэсэгт хамгаалалт хэрэгтэй-

Тус газарт 1000 орчим булш байдаг байна. Харамсалтай нь 100 гаруй нь дээрэм тонуулч, ашиг хонжоо хайгчдын гарт өртжээ. Судалгааны багийнхны хувьд эдгээр тоногдсон булшнуудад малтлаг судалгаа хийсэн бөгөөд цаашид уг хэсэг газар нутгийг тусгай хамгаалалтанд авах шаардлагатайг хэлж байв. Учир нь үлдсэн булшийг тонох өндөр эрсдэлтэй байгаа аж. Тоногдсон булшнаас гэхэд түүхийн эд өлгийн олон олдвор олдож байхад тоногдоогүй үедээ ямар байсныг төсөөлөшгүй. Засгийн газрын долдугаар сарын 3-ны өдрийн ээлжит хуралдаанаар Байгалийн түүхийн музейн оронд Чингис хааны музейг босгох шийдвэр гараад буй. Тэгвэл уг хэсгийг хамгаалалтад авчихвал XIII зууны үеийн музей босгох дайтай эд өлгийн олдворууд гарах нь дамжиггүй юм.

Монголын Үндэсний музейн эрдэм шинжилгээний төвийн дарга Ж.Баярсайханы хэлснээр “Уг хэсгийг хамгаалалтад аваач”, “Анхаарал хандуулна уу” гэсэн хүсэлтийг холбогдох байгууллага, яам, Тамгын газарт удаа дараа ханджээ. Гэвч тэднээс хариу ирээгүй байна.

Соёлын өвийн сүйтгэдэг асуудал сүүлийн 30 орчим жил эрчимтэй явагдаж бүс нутгийн хэмжээнд аюул учруулжээ. Тухайлбал, Дархадын хотгорт сүүлийн хэдэн жил хийсэн судалгаагаар бүтэн үлдсэн булш, хэрэгслүүд ховорхон болсон нь харагдсан байна. Тиймээс түүхийн эх сурвалжийн эд өлгий нутаг болсон газрыг хамгаалж, үр хойчдоо өдийг хүртэл явж ирсэн түүхийг таниулан мэдүүлэх, тэднийг монгол хүн болж өсөж төрснөөрөө бахархдаг байхыг нь мэдрүүлэхэд нь анхаарал хандуулаасай гэж төр засгийнхнаасаа хүсье.

 

Б.Лхам

 

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Шадар сайд С.Амарсайхан ОБЕГ-т Засгийн газрын хуралдаанаар шийдсэн автомашин, аврах ажиллагааны техник тоног төхөөрөмжийг хүлээлгэн өглөө
MCS групп мэдэгдэл гаргажээ
Хагас коксон шахмал түлшийг борлуулж эхэллээ
Богдхан уулын дугуй цагаан дээрх “Хангарьд”-ын хөшөөг шинэчиллээ
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Ерөнхий сайд Монголын эрүүл мэндийн ажилтны үйлдвэрчний эвлэлийн холбооны төлөөлөгчдийг хүлээн авч уулзлаа
    13 цаг 15 мин
  • Г.Занданшатар УИХ-ын даргаар ажиллаж байхдаа нүүрсний оффтейк гэрээг нууцын зэрэглэлд авснаа мартсан бололтой
    13 цаг 23 мин
  • Д.Амарбаясгалан: Г.Занданшатар дарга аа, өөрийнхөө хийсэн оффтейк гэрээнүүдээ өөрөө тайлбарлаарай
    15 цаг 35 мин
  • Шадар сайд С.Амарсайхан ОБЕГ-т Засгийн газрын хуралдаанаар шийдсэн автомашин, аврах ажиллагааны техник тоног төхөөрөмжийг хүлээлгэн өглөө
    15 цаг 41 мин
  • MCS групп мэдэгдэл гаргажээ
    16 цаг 0 мин
  • Хагас коксон шахмал түлшийг борлуулж эхэллээ
    17 цаг 1 мин
  • Богдхан уулын дугуй цагаан дээрх “Хангарьд”-ын хөшөөг шинэчиллээ
    17 цаг 9 мин
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
    18 цаг 1 мин
  • Орон сууц нийтийн аж ахуйн удирдах газар ОНӨААТҮГ-ын ажилчдын дундаж цалинг 3.3 сая төгрөгт хүргэлээ
    20 цаг 36 мин
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганаар "2026 оны төсөв"-ийн хүрээний мэдэгдлийг хэлэлцэж байна
    21 цаг 3 мин
  • Ирэх онд 30 км борооны ус зайлуулах шугам угсарна
    21 цаг 12 мин
  • Шинзо Абэ агсныг хөнөөсөн этгээдийн шүүх хурлын тов гарчээ
    21 цаг 24 мин
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
    21 цаг 32 мин
  • НИТХ-ын дарга А.Баяр: Бусан Улаанбаатар хотууд бизнесийн хамтын ажиллагаатай корпорац байгуулах боломжтой
    21 цаг 37 мин
  • Өнөөдөр Балжинням, Дашням давхацсан билэгт сайн өдөр тохиож байна
    21 цаг 43 мин
  • Улаанбаатарт 13 хэм дулаан байна
    22 цаг 1 мин
  • Бор тээг. Хар будаг
    Уржигдар 19 цаг 25 мин
  • Азийн 13 дахь “Про боно” чуулга уулзалт Улаанбаатар хотноо амжилттай болж өндөрлөлөө
    Уржигдар 17 цаг 40 мин
  • Улаанбаатар хотод энэ онд 100.9 км авто замыг бүрэн шинэчиллээ
    Уржигдар 17 цаг 11 мин
  • Б.Гүнбилэг: Ерөнхий сайд Г.Занданшатар 322 тэрбумын шатахууны тендерийг "Сод Монгол"-д өгсөн нь ашиг сонирхлын хуулийг зөрчсөн
    Уржигдар 16 цаг 52 мин
  • Teachers day: Багшдаа баярын мэндчилгээ болгон ДАЙХ шүлгүүд
  • Японы анхны эмэгтэй Ерөнхий сайд болж байгаа Санае Такайчи гэж хэн бэ?
  • Маргаашаас худалдаалах ХАГАС КОКСОН түлшний тухай 10 баримт
  • Ханиадандаа "Битүү шөл" хийж уух жор
  • Манай Улсад айлчилж буй Туркийн батлан хамгаалахын сайд Яшар Гүлэр гэж хэн бэ?
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
  • О.Бат-Оргил: Миний сонгосон зам учраас жолоогоо барихад л аз жаргалыг мэдэрдэг
  • Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулж эхлээгүйг баримтууд баталж байна
  • Тэтгэвэр нэмэгдүүлэх, тэтгэврийн зээлийн нөхцөлийг сайжруулах санал дүгнэлт боловсруулах ажлын хэсгээс холбогдох байгууллагын удирдлагуудтай уулзаж, чиглэл өглөө
  • “Оргил стар” хотхоноос Зайсангийн гүүр хүртэл 550 метр явган хүний замыг шинэчиллээ
  • 24 ФОТО: Сүхбаатар дүүргийн багш нарын баярын хурал боллоо
  • Гэр бүлээрээ боловсролын салбарт ажиллаж буй 8 өрхөд түрээслээд өмчлөх орон сууц олголоо
  • УИХ ирэх долоо хоногт хэлэлцэх асуудлууд
  • Цэцийн дарга Г.Баясгалангийн шүүгээнд хав дарагдсан УИХ-ын гишүүдийн “хэрэг”
  • ФОТО: Боловсролын салбарын цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхийг шаардсан багш нар Сүхбаатарын талбайд суулт хийлээ
  • УИХ-ын гишүүн Э.Болормаа, Л.Мөнхбаясгалан нарыг COP17 хурлын Тусгай элчээр томиллоо
  • Г.Батцэнгэл: Улстөржих бүртээ уул уурхайн салбар, хувийн хэвшлээ хэмлэх хэрэг байна уу?!
  • Угаартсан үед ХЭРХЭХ вэ?
  • Олон улсын Санхүүгийн корпорац Голомт банканд 160 сая ам.долларын санхүүжилтийг олголоо
  • Бортээгийн ордод ямар ч компани үйл ажиллагаа явуулж эхлээгүйг баримтууд баталж байна
  • MCS групп мэдэгдэл гаргажээ
  • Х.Нямбаатар: Барилгын компаниуд шугам сүлжээнүүдээ шинэчилж, зэвтэй усны асуудлаа шийдмээр байна
  • Гэр бүлээрээ боловсролын салбарт ажиллаж буй 8 өрхөд түрээслээд өмчлөх орон сууц олголоо
  • “Оргил стар” хотхоноос Зайсангийн гүүр хүртэл 550 метр явган хүний замыг шинэчиллээ
  • Ханиадандаа "Битүү шөл" хийж уух жор
  • Манай Улсад айлчилж буй Туркийн батлан хамгаалахын сайд Яшар Гүлэр гэж хэн бэ?
  • Г.Батцэнгэл: Улстөржих бүртээ уул уурхайн салбар, хувийн хэвшлээ хэмлэх хэрэг байна уу?!
  • Маргаашаас худалдаалах ХАГАС КОКСОН түлшний тухай 10 баримт
  • Японы анхны эмэгтэй Ерөнхий сайд болж байгаа Санае Такайчи гэж хэн бэ?
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
  • ФОТО: Боловсролын салбарын цалин хөлсийг нэмэгдүүлэхийг шаардсан багш нар Сүхбаатарын талбайд суулт хийлээ
  • Тэтгэвэр нэмэгдүүлэх, тэтгэврийн зээлийн нөхцөлийг сайжруулах санал дүгнэлт боловсруулах ажлын хэсгээс холбогдох байгууллагын удирдлагуудтай уулзаж, чиглэл өглөө
  • Ж.Золжаргал: Хятад Улсын татвар, хятад компанийн олсон ашгийн дүнд Монголын уурхай нэмэлт татвар төлж ирсэн гэдгээрээ логик зөрчилтэй, шударга бус байсан
  • Д.Амарбаясгалан: Г.Занданшатар дарга аа, өөрийнхөө хийсэн оффтейк гэрээнүүдээ өөрөө тайлбарлаарай
  • 24 ФОТО: Сүхбаатар дүүргийн багш нарын баярын хурал боллоо
  • Угаартсан үед ХЭРХЭХ вэ?
  • УИХ-ын гишүүн Э.Болормаа, Л.Мөнхбаясгалан нарыг COP17 хурлын Тусгай элчээр томиллоо
  • УИХ ирэх долоо хоногт хэлэлцэх асуудлууд
  • “Шилмэл мал-2025” үзэсгэлэн, дуудлага худалдаа боллоо
24 баримт
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
  • Японы анхны эмэгтэй Ерөнхий сайд болж байгаа Санае Такайчи гэж хэн бэ?
  • Маргаашаас худалдаалах ХАГАС КОКСОН түлшний тухай 10 баримт
  • Манай Улсад айлчилж буй Туркийн батлан хамгаалахын сайд Яшар Гүлэр гэж хэн бэ?
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото COP17 Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК