зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.10.14
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
COP17
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • COP17
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Түүх дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн газрыг тонуулчдаас хамгаалаач

2019-8-16
0
ЖИРГЭХ

Мөнх цэвдэгийн дор 700-800 жил хадгалагдаж, өнөөдрийн бидэнд өвлөгдөн ирсэн шавар ваартай шар тос, өрөмийг тусгай зориулалтын хөргөгчинд хадгалжээ. Олон зуун жил хадгалагдсан эл түүхэн бүтээл жаахан л халтардсанаас бус олон зууны тэртээ ямар байсан тэр л хэвээрээ байх шиг. Хүн бүр л “хөөх” гэсэн уулга алдалтаар сониучирхан харна. Бүр зарим нь “ийм юм байдаг аа” гэсэн янзтай тал талд нь гарч яг л алган дээрээ бөөцийлах мэт тойруулан ширтэн зогсоно. Цагтаа хүнсний хэрэглээ байсан бүтээгдэхүүн өдгөө түүхэн үзмэр болсон юм хойно сонирхох нь ч аргагүй биз. Учир нь эд өлгийн түүхэн олдворуудаас хувцас хэрэглэл, гоёл чимэглэл, хутга чинжаал зэрэг хэрэгслүүд гарч ирж байснаас бус идэх юм гарч ирж байсан удаагүй. Түүхэн дэх анхны тохиолдлоор тодроод буй энэ үдшийн чимэг болсон гол олдвор нь яах аргагүй дээрх шавар ваартай шар тос, өрөм юм.

-Мөнхийн зулыг билгэдэж шар тос, өрмийг булшинд хийсэн байж болзошгүй-  

Судлаачдын зүгээс уг шар тос, өрмийг мөнхийн зулыг билэгдэн хийсэн байж болзошгүй гэсэн таамаг дэвшүүлээд буй аж. Энэ таамаг зөв ч байх үндэслэлтэй гэнэ. Учир нь үзмэр болон тавигдсан шар тос, өрмөөс гадна дахиад тус бүр нэг нэг хадгалагдаж байгаа гэсэн. Тэдгээрийн голд нь зулын гол гэмээр зүйл байжээ. Тиймээс мөнхийн зулыг билэгдсэн байж магадгүй гэж үзэн, үүндээ ч бат итгэлтэй байгаа гэсэн.

Металл хайгчтай тонуулчид илрүүлж чадаагүй ийм 10 гаруй ваарыг судлаачид олж илрүүлжээ. Ийнхүү тоногчдын савраас бултаж чадсан нууц нь уг ваар нь тусгай чулуугаар хамгаалагдсан байжээ. Хэмжээний хувьд харьцангуй бөгөөд ихэнх нь жижиг хэмжээтэй гэнэ. Гэвч доторх бүтээгдэхүүн нь шороо тоосонд дарагдаж байхгүй болсон байжээ. Харин цэвдэгт хадгалагдсан дөрвөн ваарны гуравт нь шар тос, нэгэнд нь өрөм байсан юм байна.

Уг судалгааг Хөвсгөл аймгийн Улаан-Уул сумын Мунгараг багийн нутаг “Хориг” хэмээх газарт тонож сүйтгэгдсэн Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох бүлэг булшийг авран хамгаалах, үлдэж хоцорсон эд өлгийн зүйлсийг цуглуулах зорилгоор “Умард Монгол” төслийн байгийнхан хийжээ.

Монголын эзэнт гүрний үед холбогдох эд өлгийн олдсон олдворуудаас дурдвал, алт, мөнгөөр хийсэн бүсний чимэглэл, ээмэг, бөгж, зүүлт, алтаар хийсэн хадаас хүртэл байлаа. Мөн торго, төмөр, яс, шир, үйсээр хийсэн олдворуудыг илрүүлсэн байна. 

XIII зууны үеийн түүхтэй холбоотой судалгааны ажлууд байдаг боловч археологийн олдворууд тун ховор байдаг аж. Тиймээс уг олдвор нь тухайн үеийн түүхийг шинээр харахад тус дөхөм болох эх сурвалжууд болох юм.

Хамгийн гол нь эдгээрийг хадгалах, хамгаалах тусгай зориулалтын шилэн хоргогоос гадна өрөм, шар тос зэргийг хадгалах хөргүүр зэрэг нэн шаардлагатай байна.

-Түүхэн дурсгалын охь болсон “Хориг”-ийн хэсэгт хамгаалалт хэрэгтэй-

Тус газарт 1000 орчим булш байдаг байна. Харамсалтай нь 100 гаруй нь дээрэм тонуулч, ашиг хонжоо хайгчдын гарт өртжээ. Судалгааны багийнхны хувьд эдгээр тоногдсон булшнуудад малтлаг судалгаа хийсэн бөгөөд цаашид уг хэсэг газар нутгийг тусгай хамгаалалтанд авах шаардлагатайг хэлж байв. Учир нь үлдсэн булшийг тонох өндөр эрсдэлтэй байгаа аж. Тоногдсон булшнаас гэхэд түүхийн эд өлгийн олон олдвор олдож байхад тоногдоогүй үедээ ямар байсныг төсөөлөшгүй. Засгийн газрын долдугаар сарын 3-ны өдрийн ээлжит хуралдаанаар Байгалийн түүхийн музейн оронд Чингис хааны музейг босгох шийдвэр гараад буй. Тэгвэл уг хэсгийг хамгаалалтад авчихвал XIII зууны үеийн музей босгох дайтай эд өлгийн олдворууд гарах нь дамжиггүй юм.

Монголын Үндэсний музейн эрдэм шинжилгээний төвийн дарга Ж.Баярсайханы хэлснээр “Уг хэсгийг хамгаалалтад аваач”, “Анхаарал хандуулна уу” гэсэн хүсэлтийг холбогдох байгууллага, яам, Тамгын газарт удаа дараа ханджээ. Гэвч тэднээс хариу ирээгүй байна.

Соёлын өвийн сүйтгэдэг асуудал сүүлийн 30 орчим жил эрчимтэй явагдаж бүс нутгийн хэмжээнд аюул учруулжээ. Тухайлбал, Дархадын хотгорт сүүлийн хэдэн жил хийсэн судалгаагаар бүтэн үлдсэн булш, хэрэгслүүд ховорхон болсон нь харагдсан байна. Тиймээс түүхийн эх сурвалжийн эд өлгий нутаг болсон газрыг хамгаалж, үр хойчдоо өдийг хүртэл явж ирсэн түүхийг таниулан мэдүүлэх, тэднийг монгол хүн болж өсөж төрснөөрөө бахархдаг байхыг нь мэдрүүлэхэд нь анхаарал хандуулаасай гэж төр засгийнхнаасаа хүсье.

 

Б.Лхам

 

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Монгол Улс ISO-гийн Ерөнхий чуулганд оролцов
Ц.Түмэнбаяр: Нэг монгол гэрийг 6 сая төгрөгөөр дулаалж, Улаанбаатарын утааг 50 хувиар бууруулна
Өнөөдөр "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах олон улсын өдөр" тохиож байна
Хоёрдугаар ээлжийн цэрэг татлагыг энэ сарын 17, 18, 19-ний өдөр зохион байгуулна
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Үндэсний төлбөрийн системийн зөвлөлийн ээлжит хурал боллоо
    14 цаг 36 мин
  • FMC, Business Conference арга хэмжээнд 1000 орчим бизнесийн салбарын манлайлагчид оролцлоо
    14 цаг 40 мин
  • Монгол Улс ISO-гийн Ерөнхий чуулганд оролцов
    14 цаг 44 мин
  • Ц.Түмэнбаяр: Нэг монгол гэрийг 6 сая төгрөгөөр дулаалж, Улаанбаатарын утааг 50 хувиар бууруулна
    15 цаг 21 мин
  • Өнөөдөр "Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах олон улсын өдөр" тохиож байна
    16 цаг 11 мин
  • Хоёрдугаар ээлжийн цэрэг татлагыг энэ сарын 17, 18, 19-ний өдөр зохион байгуулна
    17 цаг 6 мин
  • “Томчуудын мэдлэг-Багачуудын бамбай“ хамтарсан уулзалтыг зохион байгууллаа
    18 цаг 38 мин
  • Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Бүгд Найрамдах Энэтхэг Улсад төрийн айлчлал хийхээр мордлоо
    19 цаг 20 мин
  • Г.Ялалт: Хугацаат цэргийн алба хаагчдад мэргэжил эзэмшүүлнэ
    19 цаг 35 мин
  • ХАМАС бүлэглэлийнхний суллах гэж буй Изриалын 20 амьд иргэн
    20 цаг 5 мин
  • CNN: Изриалчууд Палестины 2000 хоригдлыг гэрт нь буцаана
    20 цаг 12 мин
  • Цэцийг цэгцэлье, цэгцлэхдээ Г.Баясгалангаас эхэлье
    21 цаг 14 мин
  • Талибанчууд Афганистаны засгийн эрхэнд гарснаас хойших хамгийн ширүүн тулаан боллоо
    21 цаг 42 мин
  • Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шүүгч бус гишүүнд нэр дэвших тухай хүсэлт хүлээн авч эхэллээ
    21 цаг 43 мин
  • Хөвсгөл аймгийн зарим сумдаар 9 см цасан бүрхүүл тогтжээ
    22 цаг 8 мин
  • "Өндөр аварга" П.Бүрэнтөгсийн тухай 24 баримт
    22 цаг 18 мин
  • ГХЯ: "Atticus Partners” гэх байгууллагатай хамтран ажиллаж байгаагүй
    22 цаг 38 мин
  • ТББХ: Ерөнхий сайдыг огцруулах эсэх асуудлыг өнөөдөр хэлэлцэнэ
    22 цаг 45 мин
  • Энэ долоо хоногт ордуудын амьдрал хэрхэн өрнөх вэ?
    22 цаг 53 мин
  • ӨНӨӨДӨР: Монголын хүний нөөцийн салбарын үндэсний зөвлөгөөн болно
    23 цаг 8 мин
  • Японы анхны эмэгтэй Ерөнхий сайд болж байгаа Санае Такайчи гэж хэн бэ?
  • Маргаашаас худалдаалах ХАГАС КОКСОН түлшний тухай 10 баримт
  • Монголчуудын оролцож буй "Physical: Asia" шоуны тухай бид юу мэдэх ёстой вэ?
  • Удахгүй эхлэх "Алтан цом"-ын төлөөх барилдааны ОНЦЛОГ
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
  • "Өндөр аварга" П.Бүрэнтөгсийн тухай 24 баримт
  • Цэцийн дарга Г.Баясгалангийн шүүгээнд хав дарагдсан УИХ-ын гишүүдийн “хэрэг”
  • СУРВАЛЖИЛГА: Сумаас амжилтын гараагаа эхэлсэн тив, дэлхийн медальтан
  • Д.Амарбаясгалан: Г.Занданшатар дарга аа, өөрийнхөө хийсэн оффтейк гэрээнүүдээ өөрөө тайлбарлаарай
  • Г.Занданшатар УИХ-ын даргаар ажиллаж байхдаа нүүрсний оффтейк гэрээг нууцын зэрэглэлд авснаа мартсан бололтой
  • MCS групп мэдэгдэл гаргажээ
  • Бор тээг. Хар будаг
  • Ерөнхий сайдын хувь заяаг дэнслэх ТББХ-ны гишүүд
  • Н.Түвшинбаярын амьдралаар баримтат кино хийнэ
  • Хагас коксон шахмал түлшийг борлуулж эхэллээ
  • БӨХ: Өнөөдрийн барилдаанд хэн түрүүлэх вэ?
  • ТББХ 14.00 цагт хуралдаж, Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэнэ
  • Д.Амарбаясгалан: Маш олон гишүүдийг олон шалтгаанаар дарамталж байна
  • Богдхан уулын дугуй цагаан дээрх “Хангарьд”-ын хөшөөг шинэчиллээ
  • MCS групп мэдэгдэл гаргажээ
  • Д.Амарбаясгалан: Маш олон гишүүдийг олон шалтгаанаар дарамталж байна
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
  • Д.Амарбаясгалан: Г.Занданшатар дарга аа, өөрийнхөө хийсэн оффтейк гэрээнүүдээ өөрөө тайлбарлаарай
  • Японы анхны эмэгтэй Ерөнхий сайд болж байгаа Санае Такайчи гэж хэн бэ?
  • Маргаашаас худалдаалах ХАГАС КОКСОН түлшний тухай 10 баримт
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганаар "2026 оны төсөв"-ийн хүрээний мэдэгдлийг хэлэлцэж байна
  • Хагас коксон шахмал түлшийг борлуулж эхэллээ
  • Монголчуудын оролцож буй "Physical: Asia" шоуны тухай бид юу мэдэх ёстой вэ?
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
  • Богдхан уулын дугуй цагаан дээрх “Хангарьд”-ын хөшөөг шинэчиллээ
  • Г.Занданшатар УИХ-ын даргаар ажиллаж байхдаа нүүрсний оффтейк гэрээг нууцын зэрэглэлд авснаа мартсан бололтой
  • ТББХ 14.00 цагт хуралдаж, Ерөнхий сайдыг огцруулах асуудлыг хэлэлцэнэ
  • Ерөнхий сайдын хувь заяаг дэнслэх ТББХ-ны гишүүд
  • Цэцийг цэгцэлье, цэгцлэхдээ Г.Баясгалангаас эхэлье
  • Л.Мөнхбаатар: Эр хүн эргээд уулзах нүүртэй, дахиад уулзах даваатай амьдарвал зүгээр
  • Улаанбаатар хотод энэ онд 100.9 км авто замыг бүрэн шинэчиллээ
  • Бор тээг. Хар будаг
  • Ирэх онд 30 км борооны ус зайлуулах шугам угсарна
  • Удахгүй эхлэх "Алтан цом"-ын төлөөх барилдааны ОНЦЛОГ
24 баримт
  • "Өндөр аварга" П.Бүрэнтөгсийн тухай 24 баримт
  • Удахгүй эхлэх "Алтан цом"-ын төлөөх барилдааны ОНЦЛОГ
  • Монголчуудын оролцож буй "Physical: Asia" шоуны тухай бид юу мэдэх ёстой вэ?
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн "Нийт шүүгчийн III чуулган"-д хэлсэн 24 эшлэл
  • Дэлхий нийтийн үзэн ядалтын бай болоод буй Изриал улсын тухай 24 баримт
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото COP17 Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК