УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар газрын тосны үйлдвэр байгуулахтай холбогдуулан түүхий эдийг хаанаас худалдаж авах бэ гэсэн асуудлаар гишүүд асуулт авч, саналаа хэлж байна.
О.Баасанхүү: Нөөц нь тодорхой ганц талбайг Лувсанвандангийн Болд гэдэг хүн 2007 онд хүн хятадуудад бэлэглэчихсэн шүү дээ. Энэтхэгээс авсан 1.2 тэрбум ам.доллараар газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгуулж байна. Гэтэл түүхий эдээ авах гээд байгаа юм бэ. Та нар эсвэл Петрочайна Дачин Тамсагтай тохироо хийчихсэн юм уу. Дотоодын нөөц дээрээ дөрөөлж, ашигтай ашиггүй гэж ярихаас биш гаднын нөөц гэж яриад яах юм бэ. Оросууд хоолой татна гэсэн. Ийм байхад хэчнээн газрын тос боловсруулах үйлдвэр байгууллаа гээд ашигтай байж чадах уу. Ашигтай байж чадахгүй юм бол үйлдвэр бариад яах юм бэ. Манайх ганцхан компанид зориулаад гэрээ хийчихсэн. Ингэж болдог юм уу. Ийм байхад яагаад ҮАБЗ шаардлагатай алхам хийхгүй байна вэ?.
Д.Сумъяабазар: Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд” гэдэг үнэн. Нөөцтэй юу, хайгуулын талбай ирээдүйтэй эсэхийг ярилцаж байж шийлдвэр гарах ёстой. Яамны зүгээс Засгийн газарын хуралдаанд оруулахаар саналаа бэлдэж байна. Ирээдүйтэй гэсэн 4-5 талбай бий. Хадгалсан. Засгийн газарт танилцуулсны дараа Их хурал руу энэ асуудал орж ирнэ. 1990 онд бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ хийхээс өөр арга байгаагүй. Канадын компани хайгуул хийгээд Петрочайна Дачин Тамсагтай хэлцэлд орж, асуудлаа шийдсэн юм шиг байна лээ. 1990-ээд оноос хойш газрын тос боловсруулах үйлдвэр барина, ашигтай, ашигүшгүй гэж олон удаа ярьсан. Ялангуяа ашиг олох сонирхолтой компаниудын сонирхол их бий. Үүүнийг таслан зогсооно. Төрийн оролцоотойгоор шатахууны үнийг арай хийж захицуулах гэж үзэж байна. Ингэж болохгүй. Тиймээс бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг эргэж харах ёстой. Ирээдүйтэй талбайгаа үйлдвэрт өгнө. Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээг харж байж цаашид үйл ажиллагаа явуулах суурийг нь тавьж өгөх ёстой. Монголын газрын тос чанар муутай, өтгөн, царцдаг гэсэн олон улсын судалгаа байдаг юм билээ. Тийм биш. Хамгийн сайн чанартай газрын тостой. Хайгуулын ажлыг улам эрчимжүүлж, нөөцөө баталгаажуулах шаардлагатай.
О.Баасанхүү: Газрын тостой болохыг бүгд хүсэж байгаа. Гэхдээ газрын тостой ганц компани нь Петрочайна Дачин тамсаг. 2007 оны завхарлыг засах боломжтой юу?.
Д.Эрдэнэбат: Газрын тосны үйлдвэр нь баригдчихаасай гэж их хүсэх юм. Гэхдээ алтны үнэтэй үйлдвэр баригдах вий дээ. Зүүн бүсийн эрчим хүчний өргөтгөл, тээвэрлэлттэй холбоотой дэд бүтцийн асуудал ярьж байна. 1.2 тэрбум өртөгтэй үйлдвэр барьчихаад хямд үнэтэй шатахуун үйлдвэрлэнэ гэхэд итгэхгүй байна. Хэнтий аймгийн Бор-Өндөрт барьсан бол дэд бүтэц нь бэлэн байсан. Энд барьсан бол хямд үнэтэй шатахуун үйлдвэрлэнэ гэсэн бол итгэхээр байлаа. Гэтэл Дорноговь аймагт барихаар болсон. Бүр эзгүй суманд шүү. Энэ нь өртөг нэмэгдэхэд хүргэсэн. ТЭЗҮ-ийг санхүүжүүлэгч нь биш хөндлөнгийн компани хийх ёстой. Гэтэл Энэтхэгээс авах зээлээр газрын тос барих ТЭЗҮ-ийг Энэтхэгчүүд өөрсдөө хийж байна. Дээр нь Энэтхэгчүүд барина гэхээр хүнд санагдаж байна. Би болгоомжлуулж хэлж байна шүү. Шатах вий дээ. 2014 онд Петрочайна Дачин Тамсагийн гэрээг шинэчилсэн. Энэ гэрээ болохгүй зүйл руу явах гээд байгаа шүү гэдгийг УУХҮ-ийн сайдад хандаж хэлмээр байна.
Г.Алимаа
Сэтгэгдэл (9)