Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх уул уурхайн үйл ажиллагаа явуулахдаа хууль зөрчсөн зарим аж ахуйн нэгжийн тусгай зөвшөөрлийг цуцлах саналыг Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн яаманд хүргүүлсэн билээ. Ингэхдээ Монгол хүний цус, нулимсанд яасан ханаж цаддаггүй юм бэ гэдгийг онцолсон. Иймдээ ч хууль зөрчиж үйл ажиллагаа явуулж байгаа компаниудад шалгалт хийж, шаардлагатай бол тусгай зөвшөөрлийг цуцлахыг үүрэгдсэн. Энэ дагуу салбар яамны сүр бадруулсан шалгалт хийж, улмаар 19 аж ахуйн нэгжийн 23 тусгай зөвшөөрлийг цуцлах шийдвэр гарсан талаар БОАЖ-ын сайд танилцуулж байв. Ерөнхий сайд ийм шийдвэр гаргаж, үүрэг болгохоос өмнө “Эко Алтан Заамар” компанийн уурхайд осол гарч дөрвөн иргэн амиа алдсан харамсалтай хэрэг гарсан. Энэ ч үүднээс уурхайн үйл ажиллагааг зогсоох шийдвэрийг холбогдох албанаас гаргаж, лац ломбондоо хүрсэн юм. Иргэд болоод сэтгүүлчид тус уурхайн үйл ажиллагаа зогссон, дөрвөн иргэн амиа алдсан хэргийг хууль хяналтынхан шалгаж байгаа гэж бодсон, ойлгосон. Гэвч начир дээрээ үгүй байсан бололтой.
Учир юу гэвээс, “Эко Алтан Заамар” ХХК-ийн уурхайд дахин осол гарч 26 настай залуу техникт дарагдаж амь насаа алдсан талаар зарим хэвлэлээр мэдээлж эхэллээ. Тодруулбал, осол энэ сарын 6-ны өдрийн 14.00 цагийн орчимд гарсан бөгөөд хэргийг цагдаагийн алба хаагчид шалгаж байгаа аж. Осол гарсан хэсэг нь Туул голын баруун талд байрладаг тул Булган аймгийн Бүрэг Хангай сумын нутагт харьяалагддаг гэдгийг дээрх мэдээлэлд мөн онцолсон байв. Эндээс үзвэл, Ерөнхий сайдыг эзгүйчилж "Эко Алтан Заамар"-ынхан алт олборлосон уу, эс бөгөөс анхнаасаа үйл ажиллагааг нь зогсоогоогүй байсан уу гэдгийг асуухаас аргагүй болоод байна. За алин ч бай, хэрвээ үнэхээр осол болж эрдэнэт хүний амь нас эрсдсэн бол Ерөнхий сайд мянган удаа захирамж гаргаад ч алтны магнатуудыг дийлэхгүй бололтой.
Эгэл жирийн ажилчин залуу амиа алдсан хэрэг гарсан энэ долоо хоногт онцлох хэд хэдэн үйл явдал болсон. Эдгээрийн нэг нь олон жилийн өмнө “Амаараа дүүрэн араа шүдтэй байгууллага” хэмээн цоллуулж тэр хэрээрээ хууль хяналтынханы зүрхэнд шар ус хуруулдаг байсан “Прокурорын мөрдөн”-г Засгийн газрын дэргэд сэргээн байгуулах тухай яриа. Нэг үгээр хэлбэл, Улсын Ерөнхий прокурорын дэргэдэх Мөрдөн байцаах алба гэж ШШГЕГ, ГИХГ, ХХЕГ, АТГ, ЦЕГ, ТЕГ-ын хэрэг бүртгэгч, мөрдөгч, гүйцэтгэх ажилтнуудын үйлдсэн тодорхой төрлийн хэргүүдийг шалгадаг байгууллага байв. Хүний эрхийн үндэсний комисс болон олон улсын хүний эрхийн байгууллагуудын удаа дараагийн зөвлөмж, саналын дараа УИХ-ын дарга Г.Занданшатар захирамж гаргаж, тусгай субьектуудын үйлдсэн хэргийг харьяалан шалгах бүтцийг хэрхэн байгуулах талаар судлах ажлын хэсэг байгуулсан юм. Ажлын хэсгийн ахлагчУИХ-ын гишүүн Х.Нямбаатар энэ талаар ажлын хэсгийг ахлаад 5-6 удаагийн хуралдсан. Дүгнэлтээ гаргах гэж байна. Ажлын хэсгийн зорилго нь хууль хяналтын байгууллагын бусармаг үйл ажиллагааг яаж таслан зогсоох вэ, ямар бүтэцтэй байгууллага байгуулах вэ гэдэг санал зөвлөмж боловсруулах. Өөрөөр хэлбэл, тусгай субьектуудын үйлдсэн хэргийг шалгадаг байгууллагыг гүйцэтгэх засаглалын дэргэд байгуулах санал дүгнэлтэд хүрсэн гэдэг мэдээллийг өгсөн юм. Нэг талаараа Прокурорын мөрдөнг байгуулах нь зөв ч харьяалал нь хаана байх вэ гэдэг асуудал үүнтэй зэрэгцээд өрнөсөн юм.
Мөн УЕП Б.Жаргалсайханыг ажилдаа ирэхгүй, ажлаа хийхгүй, гудамжинд гарчихаж гэж УИХ-ын гишүүн Ж.Батзандан попорсон, хариуцлагагүй мэдээлэл хийсэн нь олны ундуйцлыг төрүүлсэн. Эл мэдэгдлийн дараа прокурорын байгууллагаас хариу мэдэгдэл гаргаж, Улсын Ерөнхий прокурор гадаадад албан ажлаар явж байгаа, түүний ажлыг орлогч прокурор гүйцэтгэж байна гэдгийг тайлбарласан юм.
Прокурорын байгууллагаар ийн хэл амтай байхтай зэрэгцэн Дээд шүүхтэй холбоотой асуудал мөн л зэрэгцсэн. Ерөнхийлөгч Х.Баттулга нэр бүхий 17 шүүгчийн бүрэн эрхийг түдгэлзүүлсэн нь Улсын Дээд шүүхийн бүрэлдэхүүн хүрэлцэхгүй байх, хэрэг маргааныг хяянан шийдвэрлэхэд хүндрэл учруулаад байв. Тэгвэл МУИС-ийн багш Б.Амарбаясгаланг Дээд шүүхийн шүүгчээр томилохоор Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс нэрийг нь байнгын хороонд хүргүүлж, улмаар байнгын хорооноос дэмжсэнээр асуудал УИХ-ын чуулганаар орсон юм. Чуулганаас гишүүдийн олонх нь Б.Амарбаясгаланг Дээд шүүхийн шүүгчээр томилохыг дэмжсэн нь шүүгч бус хүнийг шүүгчээр томилох гэлээ гэх шүүмжлэлийг мөн л дагуулаад амжсан. Иргэдийн ийн ундуйцах нь нэг талаасаа зөв мэт. Учир нь Улсын Дээд шүүхэд практикийн туршлагатай гэхээсээ илүүтэй гадаадад сургуульд суралцаад ирсэн эс бөгөөс ал нэг их сургуульд багшлаж байсан онолын мэдлэгтэй хүмүүсийг шүүгчээр томилох нь олонтай. Энэ нь хэрэг маргааныг шүүн тасалж, хянахад хэт онолын талаас хандах сул талтай гэдгийг нэр бүхий шүүгч нар хийгээд хуульчид хэлсээр байгаа. Тиймдээ ч багш нар шүүгч болох дамжлага нь Улсын Дээд шүүх болсон гэдгийг салбарынхан нэгэнтээ хүлээн зөвшөөрөөгөөд байгаа юм.
Ийнхүү хууль хүчний байгууллагад шинэчлэлийн гэх тодотгол мөр татахтай хамт зарим сэтгүүлчдийг тагнаж, чагнасан тухай яриа гарсан. Нийслэлийн прокурорын газраас цагдаагийн байгууллагын нэр бүхий албан тушаалтан гүйцэтгэх ажиллагааны хууль тогтоомжийг зөрчиж, нэр бүхий сэтгүүлч болон хувь хүний нууцад халдсан гэх асуудлыг Тагнуулын ерөнхий газрын Мөрдөн шалгах хэлтсээс шалгаж байна. Холбогдох албан тушаалтнуудад эрүүгийн хэрэг үүсгэж, яллагдагчаар татах саналаа прокурорын газарт ирүүлсэн гэж мэдэгдсэн. Тэгвэл уг асуудал УИХ-ын Аюулгүй байдал, гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаан дээр мөн л сөхөгдөж, гишүүд байр сууриа илэрхийлсэн. Жишээлбэл, УИХ-ын гишүүн О.Баасанхүү “Энэ бол маш ноцтой асуудал. Тусгай хяналтын дэд хороо хуралдаж, мэдээлэл авах шаардлагатай” гэсэн бол Байнгын хорооны дарга Т.Аюурсайхан “Байнгын хорооноос ажлын хэсэг гаргана. Тусгай хяналтын дэд хорооноос хүмүүс оролцуулъя” гэсэн юм.
Эдгээр асуудлаас гадна Ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчид хоолны хордлогод орсон байж болзошгүй хэрэг мандсан. Тодуурбал, нийслэлийн 47 дугаар сургуулийн 10 гаруй сурагч сургуулийнхаа цайны газраас мантуун бууз худалдаж аван идсэн гэх бөгөөд улмаар гэдэс нь эвгүйрхэж, гүйлгэж, бөөлжиж эхэлсэн байна. Эдгээр сурагчдад ХӨСҮТ-өөс шинжилгээ хийж, сургуулийн цайны газарт мэргэжлийн хяналтын газраас шалгалт хийсэн гэх мэдээллийг цацсны дараахан сурагчдын биеийн байдал тогтворжсон гэх мэдээллийг албанаас өгсөн юм.
Энэ долоо хоногийн гол дуулианы нэг нь олон тооны хятад иргэний гадаад паспорт болон Монгол Улсад оршин суух үнэмлэхийг БНХАУ-ын иргэн улсын хилээр оруулж ирсэн явдал байв. Мэдээлэл цацагдахтай зэрэгцэн өнгөрсөн наймдугаар сарын 29-нд нэр бүхий гурван зочид буудлаас баригдаж, албадан буцаагдсан 800 хятадын хэрэг үргэлжилж байна уу гэх хардлагыг дагуулсан юм. Харин Гадаад иргэн, харъяатын газраас эдгээр хятад иргэд нь Монгол Улсын хилээр дахиж орж ирэхгүй учир зөвшөөрөл авсан компанийн ажилтан нь хууль журмын дагуу “хасалт” хийлгэхээр бичиг баримтыг нь авчирсан гэдгийг тайлбарласнаар дуулиан намжсан юм.
“Сайны хажуугаар саар” гэдэг шиг нийгэмд дэгдсэн саар үйл явдалтай зэрэгцэн сэтгэл баясгасан сайхан үйл явдал олноор болсон. Эдгээрийн нэг нь Австралийн Квийсланд мужийн Кайрнс хэмээх жижиг хотод байрлах "Pасific" нэртэй зочид буудалд нэгэн эмэгтэй долоон давхрын тагтнаас үсрэх оролдлого хийх үед ойролцоо байсан монгол залуу амийг нь аварсан байдаг. Өөрийн амь насыг эрсдүүлэн байж бусдыг аварсан залууг Т.Чингэс гэдэг бөгөөд аялалаар тус улсын зочид буудалд байрлаад байх үед дээрх хэрэг гарсан байна. Эмэгтэйн амийг аварсан Т.Чингэсийн эр зориг хүн чанарыг үнэлэн Австралийн Засгийн газраас эр зоригийн одонгоор шагнахаа мэдэгдсэн нь олны талархалыг хүлээгээд буй.
Түүнчлэн 69 дэх удаагийн дэлхийн мисс шалгаруулах тэмцээнд эх орноо төлөөлөн оролцож байгаа мисс М.Цэвэлмаагийн авьяасын үзүүлбэр шилдгүүдийн тоонд багтжээ.
Тодруулбал, тэрбээр авьяасын шалгаруулалтад Чингис хаан одонт “The Hu” хамтлагийн “Yuve Yuve” дууны ая дээр морин хуур, хөөмий, монгол бүжгийн хосолсон үзүүлбэр үзүүлсэн байна. М.Цэвэлмаагийн авьяасын үзүүлбэрт “The Hu” хамтлагийн продюсер Б.Дашдондог, МУГЖ Ш.Одонтуяа, хөөмийч МУСТА А.Ундармаа, морин хуурч МУСТА Буян-Арвижих нар мэргэжлийн туслалцаа үзүүлсэн нь Монгол хүн хаа ч явсан элэг нэгтэй гэдгийг баталгаа болсон биз ээ.
Ийнхүү эх орныхоо нэрийг дуурсгахаар эх дэлхийн миссийн тайзнаа монгол зон нэгдэх зуур тив дэлхийд Монгол хэмээх нэрийг мандуулсан эрхмийг Нийслэл хотын хүндэт иргэнээр тодруулахаар болсон таатай мэдээ сонстов. Ийнхүү сайн, саар мэдээ сүлэлдсэн долоо хоног өндөрлөх дөхөж, шинэ онтой золгоход ердөө 23-хан хоног үлдээ.
Г.Нацаг
Сэтгэгдэл (4)