Нийгмийн даатгалын сангийн шимтгэлийг хоёр хувь нэмэгдүүлэх асуудалд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг УИХ-ын чуулганаар хэлэлцэж, дэмжсэн. Үүнтэй холбоотой бусад асуудлаар ХНХ-н сайд С.Чинзоригоос тодрууллаа.
-УИХ-аар НДС-ийн шитгэлийг хоёр хувиар нэмэгдүүлэх асуудалд тавьсан Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авсан. Энэ хүрээнд одоо ОУВС-тай тохиролцоно гэсэн үг үү?
-2016 оны сонгуулийн дараа Засгийн газар үйл ажиллагаа явуулахад төсөв санхүүгийн хүнд байдалд орчихсон юм байна. Дангаараа үйл ажиллагаа явуулах боломжгүй байсан учраас ОУВС-ийн өргөтгөсөн сангийн зээлд хамрагдсан. Хэлэлцээрт НДС-ийн шимтгэлийг нэмэгдүүлэх зэрэг асуудал яригдаж, хуулиудад өөрчлөлт орсон.
Мөн У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар байгуулагдсаны дараа НДС-ийн шимтгэлийг нэмэгдүүлсэн нь иргэдийн амьжиргааны түвшинд хэрхэн нөлөөлж байгаа асуудлаар ажлын хэсэг байгуулсан. Ажлын хэсгийн дүгнэлтээр НДС-ийн орлогыг нэмэгдүүлэх, сангийн алдагдлыг бууруулах зайлшгүй шаардлагатай. Тиймээс НДС-ийн шимтгэлийн нэмэгдүүлсэн хуульд өөрчлөлт оруулах боломжгүй талаарх дүгнэлт гаргасан байдаг. Харин иргэдийн дундаж насжилт бага учраас тэтгэврийн насыг жил бүр зургаан сараар нэмэгдүүлэх нь ахадсан байна гэж үзээд гурван сар болгосон. Хоёрдугаарт, хүндтэй нөхцөлөөр тэтгэвэрт гарсан иргэдийн тэтгэврийн насыг нэмэгдүүлсэн нь өнөөгийн байдалтай тохирохгүйгэж үзэн хэвээр үлдээсэн. Гуравдугаарт, хувь хүний орлогын албан татварыг шатлалтай болгосон нь буруу гэж үзэн тус тус дүгнэлт гаргаж байсан.
Засгийн газрын хувьд ОУВС-ийн хэлэлцээрт буулгасан үүргээсээ хоёр удаа буцлаа гэж харж байна. НДС-ийн орлогын асуудал хүндэрнэ. Мөн ОУВС-тай хийсэн гэрээгээ хоёр удаа зөрчиж байгаа учраас үг хэлээ ололцох амаргүй нөхцөл байдал үүсэх вий гэхээс болгоомжилж байна. Нэгэнт тавьсан хоригийг хүлээн авсан учраас шимтгэлийн орлого 174 тэрбум төгрөгөөр буурах нь тодорхой болж байна.
-НДС-ийн шимтгэлийг хоёр хувь нэмэгдүүлэх асуудал дахин яригдахгүй гэж ойлгож болох уу?
-ОУВС-тай үргэлжлүүлэн цаашид хамтрах хэрэгцээ шаардлага байгаа учраас НДС-ийн шимтгэлийн хугацааг түр зогсоох эсвэл хойшлуулах гэсэн чиглэлээр дараагийн Их хурлын шийдвэр гарах болов уу гэж харж байна. Хүчингүй болчихвол ОУВС-тай үг хэлээ ололцох хүндрэлтэй болно шүү дээ.
-Уг нь Нийгмийн даатгалын сангийн орлого давж биелж байгаа шүү дээ. Гэсэн ч нэмэх шаардлагатай гэж үү?
-Нийгмийн даатгалын сангийн орлого нэмэгдэж байгаа. Өнгөрсөн жил 150 тэрбум давж биелсэн бол энэ онд 170 тэрбум төгрөгөөр давж биелэх хандлагатай байна. НДС-ийн орлого давж биелж байгаатай холбогдуулан арилцааны банкнаас сарын хугацаатай зээл авч байж тэтгэвэр олгож байсан бол өөрийн орлогоороо олгож эхэлсэн. Тухайлбал, хоёр сарын тэтгэвэр олгох нөөцтэй явж байна.
-УИХ-ын гишүүн Н.Номтойбаяр ХНХ-ын сайдаар ажиллаж байхдаа ХЭДС-аас 3.9 тэрбум төгрөгийг гишүүдэд эргэн төлөх нөхцөлгүй олгосон гэх асуудал яригдаж байна. Гэтэл түүний зүгээс өчигдөр хийсэн мэдээлэлдээ эргэн төлөгдөх нөхцөлтэй олгосон. Одоогийн байдлаар 2.1 тэрбум төгрөг нь төлөгдсөн байна гэж тайлбарлаж байна. Эргэн төлөгдсөн болон төлөгдөөгүй хэчнээн төгрөг байна вэ?
-ХЭДС арилжааны банкуудаар дамжуулан аж ахуйн нэгж байгууллагад 20 хүртэлх сая төгрөгийн бичил зээл, иргэнд 10 хүртэлх сая төгрөгийн жилийн 8.4 Хувимйн хүүтэй бичил зээл олгодог. Мөн малчинд тав хүртэлх сая, хувиараа хөдөлмөр эрхэлж байгаа иргэдэд санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор гурав хүртэлх сая төгрөг олгодог. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуулиар ХЭДС-ийн хөрөнгийг хуваарилахдаа тухайн жилд төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэх, бодлого шийдвэр гаргах эрх нь Хөдөлмөр эрхлэх сангийн Үндэсний хороонд байдаг. Дээрх асуудал нь 2017 онд Засгийн газрын хуралдаанд танилцуулаад орон нутгийн онцлогтой аймаг, сумдуудад 200 хүртэлх сая төгрөгийн жижиг зээлийг орон нутгийн онцлогтой төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлье гээд Засгийн газарт танилцуулсан. Ингээд Хөдөлмөрлөлтийг дэмжих сангийн Үндэсний зөвлөл нь орон нутгийн онцлогтой төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ гэсэн шийдвэр гарч хэрэгжүүлсэн юм байна лээ. Орон нутгуудад 200 хүртэлх сая төгрөгийн зээлийг хоёр жилийн хугацаатай эргэн төлөгдөх, ингэхдээ хүүгүй олгох журам гаргаж байсан. Үүнтэй холбоотой асуудлаар хууль хяналтын байгууллага ажиллаж байгаа. Н.Номтойбаяр 3.9 тэрбум төгрөг бүхий жижиг зээл олгосноос 53 хувь нь эргэн төлөлттэй байгаа гэсэн мэдээлэл байна. Авсан зээлүүд нь УИХ-ын гишүүдтэй хамааралтай эсэхийг мэдэхгүй байна. ХЭДС-ааас гишүүд зээл авсан асуудал байхгүй байлгүй гэж бодож байна.
-Хууль хяналтын байгууллагаас шалгалт явуулж байгаа гэлээ. Энэ талаар тодруулж өгөхгүй юу?
-Тендер сонгон шалгаруулахдаа тендерийнхээ хурлыг хийсэн эсэх, бусдад давуу байдал олгосон уу, үгүй юу гэдэг талаар шалгалт явуулж байгаа гэсэн мэдээлэл байна. Нарийн мэдээлэл байхгүй байна.
-Дээрх хэрэгт холбогдуулан Үндэсний зөвлөлийнхнийг шалгаж байгаа асуудал бий юу?
-Мэдэхгүй байна. Надаас мэдүүлэг авъя гэсэн зүйл байхгүй байна. Прокуророос тухайн үеийн асуудлыг хэлэлцсэн тэмдэглэлийг ирүүлэх бичиг ирүүлсний дагуу холбогдох материалыг хүргүүлсэн.
-Нэр бүхий эмэгтэй гишүүдийг ХЭДС-аас зээл авсан асуудал яригдаж байна. Уг асуудалд холбогдсон зарим эмэгтэй гишүүд зөвхөн эмэгтэй гишүүдийг муухай харагдуулах зорилготой зохион байгуулалттай ажил хийж байна гэж тайлбарлаж байгаа бол зарим нь зээл аваагүй гэдгээ мэдэгдлээ. Иргэдийн дунд үүнтэй холбоотой эргэлзээ их байна. Та энэ эргэлзээг тайлж өгөөч?
-3.9 тэрбум төгрөгийн зээл өгсөн гэж яригдаад байгаа шүү дээ. Энэ хүрээнд нийт 20 гаруй аж ахуйн нэгжид 200 хүртэлх сая төгрөгийн жижиг зээл олгосон байна лээ. Харин гишүүдп өөрсдийнхөө нэр дээр юм уу хамаарал бүхий этгээдийн нэр дээр авсан зээл байхгүй байх. Магадгүй зарим нэг нь орон нутагт хэрэгжүүлэх гэж байгаа цтөсөлд дэмжиж өгөөч гэсэн асуудал байхыг үгүйсгэхгүй. УИХ-ын тухай хуулиар УИХ-ын гишүүнд иргэн, аж ахуйн нэгж хэн ч бай хандаж, хүсэлт уламжилж болдог. Их Хурлын гишүүний бүрэн эрхийн хүрээнд иргэн, аж ахуйн нэгж хүсэлт ирүүлбэл холбогдох байгууллагад нь шилжүүлж, хүсэлтийг уламжилдаг юм. Их Хурлын гишүүний үндсэн үүрэг энэ шүү дээ. Энэ хүрээнд ганц нэг дэмжээч гэж хэлсэн байж магадгүй.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (3)