Улс төрд түүх давтагдах нь бий. Төрийн эрхийг ээлж дараалан барьж ирсэн МАН, АН-д энэ нь илүү тодордог. 1996-2000 оны түүхийг эргэн санъя. Парламентад анх удаа 50 суудалтай болсон АН эрх мэдэл, ашиг сонирхлын толхилцооноо тогоон дотроо барьж дийлэлгүй гурван ч Засгийн газраа огцруулсаар ээлжит сонгуультай золгож байв. Сонгуулийн үр дүнгээр тэд нэгхэн суудалтай хоцорсон.
2016 оны сонгуулиар 65 суудалтай болж засаглалын бүх төвшинд үнэмлэхүй олонхиор засаглах эрхтэй болсон МАН-ыг ч энэ зовлон тойрсонгүй дайрч байна.
Эхлээд эмхлэн байгуулсан Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газраа тэд огцруулав. Одоо 60 тэрбум, ЖДҮ-ийн хэрэг гээд удирдах төвшин дэх МАН-ын зовлон дуусаагүй, үргэлжлэв.
Жигтэй нь эрх мэдлийн хуваарилалт нь олдохоороо хуулийн байгууллагаар дамжуулан намын гишүүдээ барьцаалдаг, шалгадаг, хорьдог АН-ын тогтоосон жишиг МАН-д ч халдварлах болсоор удлаа. 1998 он. Монголын улс төр төдийгүй парламентад түүхэнд хусаад ч арилахааргүй тэмдэглэгдэн үлдсэн он жил. Анхны бас одоогоор хоёр дахь удаа Монголын парламент гурван гишүүнийнхээ бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж, шүүхээс ял оноосон болохоор тэр. Шалтгаан нь тухайн үед АН-аас сонгогдсон Д.Энхбаатар, Д.Баттулга, С.Батчулуун нарын гурван гишүүн Казиногийн тухай хуулийг санаачилж, УИХ-аар батлуулсан байдаг. Гэвч УИХ-аас баталсан Казиногийн тухай нийгэмд тийм ч удаан хэрэгжээгүй. Эсрэгээрээ 1999 онд хуулийг хүчингүй болгож, Монголд казино байгуулахыг хориглосон хууль гарсан байдаг.
Түүнээс хойш 2012 оны сонгуулиар АН хоёр дахиа засгийн эрхэнд гарлаа. МАХН-МҮАН-ын “Шударга ёс” эвслийг түшиж. Гэвч АН-ын Засгийн газар хоёр жил дөнгөн данган ажилласаар огцорсон билээ. Н.Алтанхуягийн тэргүүлсэн Засгийн газраа тэд өөрсдөө унагаасан.
Араас нь АН-ын мандаттай хэд хэдэн албан тушаалтныг хууль хяналтын байгууллагын хайчинд оруулж, шүүхээс ял ногдуулсан. Үүн шиг буюу 1996-2000, 2012-2016 онд Монголын улс төрд өрнөсөн АН-ын зовлон өнөөдөр МАН-д иржээ.
2016 оны сонгуулийн өмнөхөн олон нийтэд задарсан “60 тэрбум”-ын гэх хэрэг эзэн холбогдогчгүй дуншсаар эцэстээ нийслэлийн МАН-ын дарга, ИТХ-ын дарга асан Ц.Сандуй, А.Ганбаатар нарт дөрвөн жилийн ял ногдуулснаар асуудлыг мухарлав. Үүнээс өмнө Л.Оюун-Эрдэнэ, Х.Нямбаатар, Т.Аюурсайхан тэргүүтэй гишүүд МАНАН дэглэмийн эсрэг жагсаалыг хоёронтаа зохион байгуулж, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх М.Энхболдыг УИХ-ын дарга, Д.Хаянхярвааг Бүлгийн даргын албан тушаалаа өгөхийг шаардаж, эцэстээ буулгасан.
Энэ хооронд УИХ-ын гишүүн Д.Гантулга өөрийн хүсэлтээр үүрэгт чөлөөлөгдөх хүсэлтээ өгснийг УИХ-аас дэмжиж, шалгуулснаар шүүхээс түүнд хоёр жилийн ял ногдуулав.
Одоо тэд дахин нэг гишүүнийхээ бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж шалгуулахаар болсон нь Н.Номтойбаяр. Улсын ерөнхий прокуророос ирүүлсэн саналын дагуу УИХ-ын Халдашгүй байдлын дэд хороогоор түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлж шалгуулах эсэхийг хэлэлцээд дэмжих шийдвэрийг гаргасан нь өнгөрсөн баасан гарагийн онцлох үйл явдлыг нэг байв.
Ц.Нямдорж, Ө.Энхтүвшин, Ч.Улаан, Д.Лүндээжанцан, Н.Энхболд нарын таван гишүүнтэй тус хорооны шийдвэрийг Хууль зүйн байнгын хороогоор хэлэлцэж, УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар эцэслэх учиртай. Н.Номтойбаяр гишүүнтэй холбоотой Байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдааны шийдвэр хэрхэн гарахыг одоохондоо таамаглахад эрт.
Харин асуудлыг хэрхэн шийдвэрлэхтэй холбогдуулж үүсэх нөхцөл байдал нь МАН илүү жин дарж мэдэхээр байна. Тэд Н.Номтойбаяр гишүүнийг явуулах, явуулахгүй байх шийдвэр гаргахтай зэрэгцэн ЖДҮ, Капитал банктай холбоотой хардлага, шүүмжлэл дахин сэдрэх учраас тэр. Нөгөөтээгүүр, намаасаа хөөсөн болон бүрэн эрхийг нь түдгэлзүүлсэн Ц.Сандуй, А.Ганбаатар, Д.Гантулга нар гурвуулаа шүүхээс ял сонссон нөхцөл байдал Н.Номтойбаяр дээр тодрох уу гэдэг нь анхаарал татах асуудал. Магадгүй олдвол өлдөхийн зовлон гэдэг нь энэ удаад МАН-д илүү тодорч байх шиг.
Г.Эрхэс
Сэтгэгдэл (1)