УИХ-ын гишүүн С. Оюунтай ярилцлаа.

-Шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор тодорхой хэмжээнд квот байх ёстой хэмээж байгаа. Та уг асуудлыг дэмжиж байгаа гол хүмүүсийн нэг...

-Квот оруулна гэдэг зайлшгүй хийх ёстой ажил гэж би боддог. Эмэгтэйчүүдийн квотыг өнөөдөр бол цөөнхийн квот л гэж нэрлэнэ. Эмэйтэйчүүд анхнаасаа л шийдвэр гаргах түвшинд цөөнх байсан. Зөвхөн монголд ч биш, дэлхий даяараа. Энэ салбарт эхнээсээ ийм тэгш бус өрсөлдөөн байсан учраас бодлогоор маш олон буюу 90 гаруй оронд ямар нэг байдлаар квот нэвтрүүлсэн байна. Тэгэхээр бид дэлхий дээр цоо шинэ дугуй зохиох гээд байгаа хэрэг биш юм. Эмэгтэйчүүд анх сонгуульд оролцох эрхгүй байж байгаад санал өгөх эрхээ олж авсан. Дараа нь нэр дэвших эрхгүй байснаа эрхээ болж авсан. Ер нь бодлогоор эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлээд, нэмэгдсэний дараа квотоо зогсоож болдог тийм хувилбар ч байдаг юм билээ. Гэхдээ энэ удаа нэг хэсэг бүсгүйчүүд дарга болох гээд байгаа асуудал биш юм шүү дээ. Цаашдаа монгол улсад тэгш ёс, ардчилал гэж байх уу гэдгийг тодорхойлох маш том асуудал. Бидний хүүхдүүд, түүний дараагийн үе зөв чиг хандлагатай нийгэмд амьдрах уу л гэсэн үг шүү дээ. Хэзээ нэгэн цагт квотыг хийх л болно. Түрүүчийн дөрвөн жилд хийсэн хэрнээ хүчингүй болгочихсон. Энэ дөрвөн жилд хийхгүй бол найман жил алдана.

-Эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд очсоноор юу өөрчлөгдөх юм бэ?

-Нэгдүгээрт, УИХ, ер нь улс төрд гаргаж байгаа бүхий л шийдвэрийн 95 хувь нь эрэгтэйчүүдийн нүдээр гарч байгаа. Ийм шийдвэр тийм ч зөв зохистой шийдвэр гардаггүй юм байна л даа. Энгийн өрх гэрээр бодоход л аав, ээжийн аль аль нь хамт байж гэмээнэ тухайн гэр бүл зөв гэр бүл байдаг. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс ижилхэн л давуу болон сул талтай. Тиймээс улс төрд хоёул байж гэмээнэ өрх гэрт илүү наалдацтай шийдвэр гарна гэж бодож байна.

-УИХ-ын гишүүдийн 30 хувь нь эмэгтэйчүүд байх ёстой гэдэг асуудлыг анх тавьж байсан. Харин МАН-ынхан 15 хувь байх нь зохимжтой гэж байна лээ. Та харин хэд байх ёстой гэж бодож байна вэ?

-Эхний ээлжинд 30-аас доошгүйг дэвшүүлэх хэрэгтэй гэж бодож байгаа. Ер нь мажоритар тогтолцоотой байгаа үед 15-аас доошгүй хувь нь тэртээ тэргүй эмэгтэйчүүд дэвшдэг юм байна лээ. Тэгэхээр 15 хувь гэдэг нь чамлалттай. Бусад улс оронд зөвхөн эмэгтэйчүүд дэвшдэг тойрог гэж байдаг. Үүнийг суудал хадгалах гэж ярьдаг. Ер нь пропорциональ тогтолцоо нэвтрүүлэхийн олон ач холбогдлын нэг нь намын жагсаалтаар оруулахдаа сөөлжих маягаар эмэгтэйчүүд түлхүү орох боломжтой. Үүнийг заавал хуулиндаа гэлгүйгээр намууд өөрсдийн дүрэмд ч оруулах боломжтой. Хэн нэгний хүсэл зориг л байх асуудал.

-АН-ынхны хувьд пропорциональ тогтолцоотой үед л эмэгтэйчүүдийн квотыг ярих ёстой гэдэг байр суурьтай байна лээ?

-Пропорциональ давамгай байвал асуудлыг шийдэхэд илүү хялбар болно. Гэхдээ мажоритар дээр ч гэсэн намууд хоорондоо тохиролцоод энэ тойргуудад эмэгтэй хүнийг дэвшүүлнэ гэвэл болно. Үүнийг суудал хадгалах гээд байгаа юм. Сая олон улсын парламентын холбооны чуулган Швейцарт болж Д.Дэмбэрэл дарга тэргүүтэй бидний төлөөлөгчид яваад ирсэн. Тэгэхэд хурал зохион байгуулагдаж байгаа танхимын хананд маш том график байна лээ. Тэнд олон улсын парламентын холбооны 170 гишүүн орны парламентад суух эмэгтэйчүүдийн тоон үзүүлэлт байна лээ. Тэгэхэд хамгийн дээд тал нь 50 гаруй хувь нь оролцдог улс байна. Түүнээс цааш 40,30 хувь гэж буурсаар уламжлал, шашин бусад хүчин зүйлээс болж эмэгтэйчүүдээ дэмждэггүй цөөн хэдэн улсын дээр манай улс дөрөв хүрэхгүй хувийн оролцоотойгоор бичигдсэн байна лээ. Үнэхээр өрөвдмөөр. 170 орноос сүүлийн 5, 10-т байна гэдэг ардчилсан, дэвшилтэт орон гэж хэлэхээргүй л байгаа байхгүй юу. Өнөөгийн манай улс төрд эрэгтэйчүүдийн оролцоо өндөр байгаа нь мөнгөний хүчин зүйл, төрийн капитал нь нөлөөлж байгаа юм. Олон жил улс төрд байчихсан учраас наад захын зүйлээс ч хөрөнгө босгочихдог. Тиймээс мөнгөний асуудалд хязгаар тавьж, зохицуулалт хийх нь эмэгтэйчүүдийг дэмжихэд маш чухал. Зөвхөн эмэгтэйчүүд гэлтгүй хуульч, эмч, багш гээд чадалтай олон хүн нийгэмд байна. Гэтэл тэдэнд мөнгөний хязгаар тавьж, намдаа төчнөөн төгрөг өг гэж хуулиас дээгүүр зохицуулалтыг намууд хийгээд байгаа юм. Тухайлбал, өнөөдөр АН 50 сая төгрөг гэж байна. Энэ бол үнэхээр эрүүл бус үзэгдэл. Тэгэхээр одоогийн хэлэлцэж байгаа Сонгуулийн тухай хуульд мөнгөний хязгаарыг маш сайн тогтоож өгөхгүй бол зөвхөн мөнгөтэй эрчүүд сонгуульд нэр дэвшинэ гэсэн заалт оруулсантай ялгаагүй болчихож байгаа юм. "Ардчилал", "Сайн засаглал" гэх мэт индексүүд зарим оронд өндөр байдаг. Тэр хэрээрээ эмэгтэйчүүдийн оролцоо нь ч өндөр байдаг юм билээ. Энэ нь өөрөө сайн засаглал, ардчилсан тогтолцоогоо илүү боловсронгуй болгосон орнууд эмэгтэйчүүдийгээ илүү дэмждэг гэсэн нэг гаргалгаа байж болно. Нөгөө талаас эмэгтэйчүүд илүү оролцож байгаа болохоос засаглал нь илүү сайн байна гэж үздэг юм билээ.

-Сонгуулийн тухай хуулийг намын бүлгүүдээр хэлэлцэж байна. Хоёр намын бүлэг тогтолцоон тоон дээр тохиролцож чадахгүй байсаар нэлээд хугацаа алдчихлаа. Үүнд ИЗ намын зүгээс ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Бид пропорциональ тогтолцоо нь давамгай байлгах байр суурьтай байгаа. Одоо ч гэсэн тэр. Гэтэл одоо давамгайлж чадахгүй гуравны нэг нь л пропорциональ болох гээд байх шиг байна. Ингээд ирэхээр пропорциональ нь давамгайлж чадахгүй бол ядаж реформоо эхлүүлээсэй гэж хүсч байна. Энэ удаагийн парламент сонгуулийн хуулиа шинэчлэхгүйгээр орхиж болохгүй. 2008 оныхоор явбал тухайн уед ямар үр дагавар болсон билээ. Түүнийг мартаж болохгүй. Тойргийн хувьд том хэвээрээс байх уу, жижиглэх үү гэдэг нь чухал асуудал ч гэлээ үүнээс болж гацаад реформоо хийж чадахгүй бол маш буруу. Тиймээс тойргийн асуудал нь чухал ч гэлээ хоёр дахь асуудал болж байгаа юм. Үүнд хоёр нам дундын хувилбар олох хэрэгтэй. Ингэхдээ зөвхөн намын эрх ашиг, надад юу нь нийцэж байна вэ гэж бодохоос илүүтэйгээр нийгмийн уур амьсгал ямар байна гэдгийг их сайн ойлгох хэрэгтэй. Өнөөдөр харж байхад улс төрчид эрх бариад удах тусам нийгмээс холдож, мэдрэмжээ алдаад эхэлдэг юм шиг санагддаг.

-Танай намтай нэгдэхээр болсон Ногоон намын гишүүд хоорондоо хуваагдаж, заримыг нь Дээд шүүх баталгаажуулчихлаа. Энэ нь танай намын ч нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй?

-Одоогийн сонгуулийн хуулиар намууд эвсэж, нэгдэхгүй бол болохгүй байдаг. Тиймээс үзэл баримтлал ойролцоо намууд нэгдэх нь жам ёсных. АН л гэхэд 10 гаруй намын нэгдэл. Тийм болохоор манайх 2000 оноос хойш гурван намтай нэгдсэн. Өнөө жил Ногоон нам нэгдэх санал тавьсан. Бид ч бодлого нэг байж болох юм гээд зөвшөөрсөн. Бидний ойлгож байгаагаар экс Ногоон намын олонхи нь нэгдлийг дэмжсэн. Хоёр тал тус тусдаа болон хамтарсан их хурлаа хийж, улс төрийн хувьд нэгдэх шийдвэрээ гаргаж Дээд шүүхэд материалаа өгсөн. Дээд шүүх экс Ногоон намын дотор цөөнх байсан учраас асуудлыг нягтлах, анхан шатны байгууллагаар хэлэлцсэн эсэхийг шалгасан. Ногоон нам бичиг баримтаа хүргүүлсэн. Нэгэнт цөөнх байсан учраас бид ингэх нь зүй ёсны хэрэг гэж ойлгож хандсан. Гэтэл цөөнх болж байсан хэсэг хүмүүсийн дүрмээ өөрчилье гэдгийг тэр даруй нь бүртгэж байна гэдэг чинь өөрөө эргэлзээ төрүүлээд байгаа юм. Үүнийг хууль бус шийдвэр хэмээн үзээд хуулийн цагуу гомдлыг экс Ногоон намын зүгээс Иргэний шүүхэд гаргах гэж байгаа. Улс төрийн хувьд хамтарч байгаа учраас бид санал солилцож байгаа. Дээд шүүх хоёр үүрэгтэй, маргааныг шийдэх болон өөрчлөлтийг бүртгэх гэсэн. Улс төрийн нам гэдэг нь онцгой статустай олон нийтийн байгууллага гэдэг утгаараа нэгдэн нийлэх, дарга, дүрмээ өөрчлөх зэргийг Цээд шүүх бүртгэх үүрэгтэй байдаг. Тэгэхээр бидний хувьд ямар нэгэн маргаан бус намын бүртгүүлэх хүсэлтээ тавьсан. Гэтэл өөр хэсэг хүмүүсийг бүртгэчихсэн. Тэгэхээр хууль бус, илт буруу шийдвэр гарсан гэж үзэж байгаа юм. Энэ асуудал хуулийн дагуу шийдэгдэх байх аа. Энэ бол хуулийн процесс. Харин улс төрийн хувьд хамтарч ажиллана гэсэн шийдвэр гарсан учир одоо ч хамтарч байгаа, цаашид ч хамтарна.

-Энэ асуудал сунжирсаар сонгуультай золговол танай хоёр намын аль алинд нь сөргөөр нөлөөлөх болов уу?

-Нөлөөлөхгүй. Яагаад гэвэл ИЗН гээд дөрөвт бичигдсэн нам байдгаараа байж байна. Харин Ногоон нам нэгдье гэхэд хүлээн зөвшөөрсөнгүй. Гэхдээ хуулийн дагуу удахгүй бүртгэх байх аа. Тиймээс сонгуулийн үед манай намд нөлөөлнө гэж хэлэхгүй.

-Өнгөрөгч есдүгээр сард С.Зориг агсны хэргийг ҮАБЗ-ийн хуралдаанаар хэлэлцээд шалгах ажлыг илүү эрчимжүүлэх талаар заавар өгсөн гэсэн. Ер нь уг асуудлыг явцын талаар мэдээлэл байна уу?

-ҮАБЗ-өөр энэ хэргийг хэлэлцсэн нь маш зөв зүйтэй зүйл болсон гэж бодож байгаа. Ямар ч байсан улс төрийн дэмжлэг, хүсэл зориг байх ёстой. Энэ олон жил манай өндөр түвшнийхэн улс төрийн дэмжлэг үзүүлэхээсээ илүүтэйгээр зай барьж байсан шүү дээ. Мэргэжлийн ажлын хэсэг ажлаа хийж л байгаа юм билээ. Өнгөрсөн тавдугаар сард би Ерөнхийлөгчтэй уулзаж, хэрэг дээр анхаарлаа хандуулаач, боломжтой бол ҮАБЗ-өөр хэлэлцүүлээч гэж байсан. Хэлэлцүүлсэнд баяртай байгаа. Гэхдээ хамгийн гол нь үр дүн хэрэгтэй. Магадгүй дараа дараагийн ийм аймшигт үйл явдлаас урьдчилсан сэргийлэх ч юм бил үү. Олон улсын парламентын холбооны Хүний эрхийн хороо нь С.Зориг ахын хэрэг дээр байнга анхаарч ирсэн. Зургаан сар болгон хурал дээрээ хэлэлцээд тодорхой саналуудыг УИХ-д явуулдаг. Үүнд нь сая хуралдаанд оролцохдоо талархлаа илэрхийлж, цаашид ч анхаарлаасаа холдуудахгүй байхыг хүссэн.

Т.Гэрэлмаа

УИХ-ын гишүүн С. Оюунтай ярилцлаа.

-Шийдвэр гаргах түвшинд эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлэх зорилгоор тодорхой хэмжээнд квот байх ёстой хэмээж байгаа. Та уг асуудлыг дэмжиж байгаа гол хүмүүсийн нэг...

-Квот оруулна гэдэг зайлшгүй хийх ёстой ажил гэж би боддог. Эмэгтэйчүүдийн квотыг өнөөдөр бол цөөнхийн квот л гэж нэрлэнэ. Эмэйтэйчүүд анхнаасаа л шийдвэр гаргах түвшинд цөөнх байсан. Зөвхөн монголд ч биш, дэлхий даяараа. Энэ салбарт эхнээсээ ийм тэгш бус өрсөлдөөн байсан учраас бодлогоор маш олон буюу 90 гаруй оронд ямар нэг байдлаар квот нэвтрүүлсэн байна. Тэгэхээр бид дэлхий дээр цоо шинэ дугуй зохиох гээд байгаа хэрэг биш юм. Эмэгтэйчүүд анх сонгуульд оролцох эрхгүй байж байгаад санал өгөх эрхээ олж авсан. Дараа нь нэр дэвших эрхгүй байснаа эрхээ болж авсан. Ер нь бодлогоор эмэгтэйчүүдийн оролцоог нэмэгдүүлээд, нэмэгдсэний дараа квотоо зогсоож болдог тийм хувилбар ч байдаг юм билээ. Гэхдээ энэ удаа нэг хэсэг бүсгүйчүүд дарга болох гээд байгаа асуудал биш юм шүү дээ. Цаашдаа монгол улсад тэгш ёс, ардчилал гэж байх уу гэдгийг тодорхойлох маш том асуудал. Бидний хүүхдүүд, түүний дараагийн үе зөв чиг хандлагатай нийгэмд амьдрах уу л гэсэн үг шүү дээ. Хэзээ нэгэн цагт квотыг хийх л болно. Түрүүчийн дөрвөн жилд хийсэн хэрнээ хүчингүй болгочихсон. Энэ дөрвөн жилд хийхгүй бол найман жил алдана.

-Эмэгтэйчүүд шийдвэр гаргах түвшинд очсоноор юу өөрчлөгдөх юм бэ?

-Нэгдүгээрт, УИХ, ер нь улс төрд гаргаж байгаа бүхий л шийдвэрийн 95 хувь нь эрэгтэйчүүдийн нүдээр гарч байгаа. Ийм шийдвэр тийм ч зөв зохистой шийдвэр гардаггүй юм байна л даа. Энгийн өрх гэрээр бодоход л аав, ээжийн аль аль нь хамт байж гэмээнэ тухайн гэр бүл зөв гэр бүл байдаг. Эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс ижилхэн л давуу болон сул талтай. Тиймээс улс төрд хоёул байж гэмээнэ өрх гэрт илүү наалдацтай шийдвэр гарна гэж бодож байна.

-УИХ-ын гишүүдийн 30 хувь нь эмэгтэйчүүд байх ёстой гэдэг асуудлыг анх тавьж байсан. Харин МАН-ынхан 15 хувь байх нь зохимжтой гэж байна лээ. Та харин хэд байх ёстой гэж бодож байна вэ?

-Эхний ээлжинд 30-аас доошгүйг дэвшүүлэх хэрэгтэй гэж бодож байгаа. Ер нь мажоритар тогтолцоотой байгаа үед 15-аас доошгүй хувь нь тэртээ тэргүй эмэгтэйчүүд дэвшдэг юм байна лээ. Тэгэхээр 15 хувь гэдэг нь чамлалттай. Бусад улс оронд зөвхөн эмэгтэйчүүд дэвшдэг тойрог гэж байдаг. Үүнийг суудал хадгалах гэж ярьдаг. Ер нь пропорциональ тогтолцоо нэвтрүүлэхийн олон ач холбогдлын нэг нь намын жагсаалтаар оруулахдаа сөөлжих маягаар эмэгтэйчүүд түлхүү орох боломжтой. Үүнийг заавал хуулиндаа гэлгүйгээр намууд өөрсдийн дүрэмд ч оруулах боломжтой. Хэн нэгний хүсэл зориг л байх асуудал.

-АН-ынхны хувьд пропорциональ тогтолцоотой үед л эмэгтэйчүүдийн квотыг ярих ёстой гэдэг байр суурьтай байна лээ?

-Пропорциональ давамгай байвал асуудлыг шийдэхэд илүү хялбар болно. Гэхдээ мажоритар дээр ч гэсэн намууд хоорондоо тохиролцоод энэ тойргуудад эмэгтэй хүнийг дэвшүүлнэ гэвэл болно. Үүнийг суудал хадгалах гээд байгаа юм. Сая олон улсын парламентын холбооны чуулган Швейцарт болж Д.Дэмбэрэл дарга тэргүүтэй бидний төлөөлөгчид яваад ирсэн. Тэгэхэд хурал зохион байгуулагдаж байгаа танхимын хананд маш том график байна лээ. Тэнд олон улсын парламентын холбооны 170 гишүүн орны парламентад суух эмэгтэйчүүдийн тоон үзүүлэлт байна лээ. Тэгэхэд хамгийн дээд тал нь 50 гаруй хувь нь оролцдог улс байна. Түүнээс цааш 40,30 хувь гэж буурсаар уламжлал, шашин бусад хүчин зүйлээс болж эмэгтэйчүүдээ дэмждэггүй цөөн хэдэн улсын дээр манай улс дөрөв хүрэхгүй хувийн оролцоотойгоор бичигдсэн байна лээ. Үнэхээр өрөвдмөөр. 170 орноос сүүлийн 5, 10-т байна гэдэг ардчилсан, дэвшилтэт орон гэж хэлэхээргүй л байгаа байхгүй юу. Өнөөгийн манай улс төрд эрэгтэйчүүдийн оролцоо өндөр байгаа нь мөнгөний хүчин зүйл, төрийн капитал нь нөлөөлж байгаа юм. Олон жил улс төрд байчихсан учраас наад захын зүйлээс ч хөрөнгө босгочихдог. Тиймээс мөнгөний асуудалд хязгаар тавьж, зохицуулалт хийх нь эмэгтэйчүүдийг дэмжихэд маш чухал. Зөвхөн эмэгтэйчүүд гэлтгүй хуульч, эмч, багш гээд чадалтай олон хүн нийгэмд байна. Гэтэл тэдэнд мөнгөний хязгаар тавьж, намдаа төчнөөн төгрөг өг гэж хуулиас дээгүүр зохицуулалтыг намууд хийгээд байгаа юм. Тухайлбал, өнөөдөр АН 50 сая төгрөг гэж байна. Энэ бол үнэхээр эрүүл бус үзэгдэл. Тэгэхээр одоогийн хэлэлцэж байгаа Сонгуулийн тухай хуульд мөнгөний хязгаарыг маш сайн тогтоож өгөхгүй бол зөвхөн мөнгөтэй эрчүүд сонгуульд нэр дэвшинэ гэсэн заалт оруулсантай ялгаагүй болчихож байгаа юм. "Ардчилал", "Сайн засаглал" гэх мэт индексүүд зарим оронд өндөр байдаг. Тэр хэрээрээ эмэгтэйчүүдийн оролцоо нь ч өндөр байдаг юм билээ. Энэ нь өөрөө сайн засаглал, ардчилсан тогтолцоогоо илүү боловсронгуй болгосон орнууд эмэгтэйчүүдийгээ илүү дэмждэг гэсэн нэг гаргалгаа байж болно. Нөгөө талаас эмэгтэйчүүд илүү оролцож байгаа болохоос засаглал нь илүү сайн байна гэж үздэг юм билээ.

-Сонгуулийн тухай хуулийг намын бүлгүүдээр хэлэлцэж байна. Хоёр намын бүлэг тогтолцоон тоон дээр тохиролцож чадахгүй байсаар нэлээд хугацаа алдчихлаа. Үүнд ИЗ намын зүгээс ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-Бид пропорциональ тогтолцоо нь давамгай байлгах байр суурьтай байгаа. Одоо ч гэсэн тэр. Гэтэл одоо давамгайлж чадахгүй гуравны нэг нь л пропорциональ болох гээд байх шиг байна. Ингээд ирэхээр пропорциональ нь давамгайлж чадахгүй бол ядаж реформоо эхлүүлээсэй гэж хүсч байна. Энэ удаагийн парламент сонгуулийн хуулиа шинэчлэхгүйгээр орхиж болохгүй. 2008 оныхоор явбал тухайн уед ямар үр дагавар болсон билээ. Түүнийг мартаж болохгүй. Тойргийн хувьд том хэвээрээс байх уу, жижиглэх үү гэдэг нь чухал асуудал ч гэлээ үүнээс болж гацаад реформоо хийж чадахгүй бол маш буруу. Тиймээс тойргийн асуудал нь чухал ч гэлээ хоёр дахь асуудал болж байгаа юм. Үүнд хоёр нам дундын хувилбар олох хэрэгтэй. Ингэхдээ зөвхөн намын эрх ашиг, надад юу нь нийцэж байна вэ гэж бодохоос илүүтэйгээр нийгмийн уур амьсгал ямар байна гэдгийг их сайн ойлгох хэрэгтэй. Өнөөдөр харж байхад улс төрчид эрх бариад удах тусам нийгмээс холдож, мэдрэмжээ алдаад эхэлдэг юм шиг санагддаг.

-Танай намтай нэгдэхээр болсон Ногоон намын гишүүд хоорондоо хуваагдаж, заримыг нь Дээд шүүх баталгаажуулчихлаа. Энэ нь танай намын ч нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй?

-Одоогийн сонгуулийн хуулиар намууд эвсэж, нэгдэхгүй бол болохгүй байдаг. Тиймээс үзэл баримтлал ойролцоо намууд нэгдэх нь жам ёсных. АН л гэхэд 10 гаруй намын нэгдэл. Тийм болохоор манайх 2000 оноос хойш гурван намтай нэгдсэн. Өнөө жил Ногоон нам нэгдэх санал тавьсан. Бид ч бодлого нэг байж болох юм гээд зөвшөөрсөн. Бидний ойлгож байгаагаар экс Ногоон намын олонхи нь нэгдлийг дэмжсэн. Хоёр тал тус тусдаа болон хамтарсан их хурлаа хийж, улс төрийн хувьд нэгдэх шийдвэрээ гаргаж Дээд шүүхэд материалаа өгсөн. Дээд шүүх экс Ногоон намын дотор цөөнх байсан учраас асуудлыг нягтлах, анхан шатны байгууллагаар хэлэлцсэн эсэхийг шалгасан. Ногоон нам бичиг баримтаа хүргүүлсэн. Нэгэнт цөөнх байсан учраас бид ингэх нь зүй ёсны хэрэг гэж ойлгож хандсан. Гэтэл цөөнх болж байсан хэсэг хүмүүсийн дүрмээ өөрчилье гэдгийг тэр даруй нь бүртгэж байна гэдэг чинь өөрөө эргэлзээ төрүүлээд байгаа юм. Үүнийг хууль бус шийдвэр хэмээн үзээд хуулийн цагуу гомдлыг экс Ногоон намын зүгээс Иргэний шүүхэд гаргах гэж байгаа. Улс төрийн хувьд хамтарч байгаа учраас бид санал солилцож байгаа. Дээд шүүх хоёр үүрэгтэй, маргааныг шийдэх болон өөрчлөлтийг бүртгэх гэсэн. Улс төрийн нам гэдэг нь онцгой статустай олон нийтийн байгууллага гэдэг утгаараа нэгдэн нийлэх, дарга, дүрмээ өөрчлөх зэргийг Цээд шүүх бүртгэх үүрэгтэй байдаг. Тэгэхээр бидний хувьд ямар нэгэн маргаан бус намын бүртгүүлэх хүсэлтээ тавьсан. Гэтэл өөр хэсэг хүмүүсийг бүртгэчихсэн. Тэгэхээр хууль бус, илт буруу шийдвэр гарсан гэж үзэж байгаа юм. Энэ асуудал хуулийн дагуу шийдэгдэх байх аа. Энэ бол хуулийн процесс. Харин улс төрийн хувьд хамтарч ажиллана гэсэн шийдвэр гарсан учир одоо ч хамтарч байгаа, цаашид ч хамтарна.

-Энэ асуудал сунжирсаар сонгуультай золговол танай хоёр намын аль алинд нь сөргөөр нөлөөлөх болов уу?

-Нөлөөлөхгүй. Яагаад гэвэл ИЗН гээд дөрөвт бичигдсэн нам байдгаараа байж байна. Харин Ногоон нам нэгдье гэхэд хүлээн зөвшөөрсөнгүй. Гэхдээ хуулийн дагуу удахгүй бүртгэх байх аа. Тиймээс сонгуулийн үед манай намд нөлөөлнө гэж хэлэхгүй.

-Өнгөрөгч есдүгээр сард С.Зориг агсны хэргийг ҮАБЗ-ийн хуралдаанаар хэлэлцээд шалгах ажлыг илүү эрчимжүүлэх талаар заавар өгсөн гэсэн. Ер нь уг асуудлыг явцын талаар мэдээлэл байна уу?

-ҮАБЗ-өөр энэ хэргийг хэлэлцсэн нь маш зөв зүйтэй зүйл болсон гэж бодож байгаа. Ямар ч байсан улс төрийн дэмжлэг, хүсэл зориг байх ёстой. Энэ олон жил манай өндөр түвшнийхэн улс төрийн дэмжлэг үзүүлэхээсээ илүүтэйгээр зай барьж байсан шүү дээ. Мэргэжлийн ажлын хэсэг ажлаа хийж л байгаа юм билээ. Өнгөрсөн тавдугаар сард би Ерөнхийлөгчтэй уулзаж, хэрэг дээр анхаарлаа хандуулаач, боломжтой бол ҮАБЗ-өөр хэлэлцүүлээч гэж байсан. Хэлэлцүүлсэнд баяртай байгаа. Гэхдээ хамгийн гол нь үр дүн хэрэгтэй. Магадгүй дараа дараагийн ийм аймшигт үйл явдлаас урьдчилсан сэргийлэх ч юм бил үү. Олон улсын парламентын холбооны Хүний эрхийн хороо нь С.Зориг ахын хэрэг дээр байнга анхаарч ирсэн. Зургаан сар болгон хурал дээрээ хэлэлцээд тодорхой саналуудыг УИХ-д явуулдаг. Үүнд нь сая хуралдаанд оролцохдоо талархлаа илэрхийлж, цаашид ч анхаарлаасаа холдуудахгүй байхыг хүссэн.

Т.Гэрэлмаа