Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатартай ярилцлаа.
-Монгол Улсад төвтэй анхны олон улсын байгууллага Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнууд (ДГХБО)-ын Олон улсын судалгааны төв (ОУСТ)-ийг албан ёсоор нээлээ. Энэ ямар ач холбогдолтой байгууллага вэ?
-Монгол Улсын Засгийн газар Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын Олон улсын судалгааны төвийг санаачлагч, үүсгэн байгуулагч бөгөөд хүлээн авагч орны хувьд өндөр ач холбогдол өгч байна. Тус төв нь Монгол Улсад төвтэй гэдгээс гадна Далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын анхны Засгийн газар хоорондын байгууллага гэдгийг онцлох нь зүйтэй болов уу. Иймд бидний хувьд түүхэн үйл явдал юм. Далайд гарцгүй хөгжиж байгаа нийт 32 орон байдаг. НҮБ-ын Дээд төлөөлөгчийн газраас гаргасан судалгаанд далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын хөгжлийн түвшин тэдгээр улс далайд гарцтай байх тохиолдлоос дунджаар 20 хувиар доогуур байна. Түүнчлэн Дэлхийн банкны тайлангаас харахад далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын худалдааны зардал нь дамжин өнгөрөх улс орнуудтай харьцуулахад даруй хоёр дахин өндөр байна. Тус судалгааны төвийг байгуулсан нь далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын онцгой хэрэгцээ, шаардлагыг хангахад чиглэсэн хөгжлийн бодлого боловсруулахад нь дэмжлэг үзүүлэх, олон улсын түвшинд эрх ашиг, байр суурийг нь хамгаалах зэрэг чухал ач холбогдолтой юм.
-Яагаад Монгол Улсад төвөө байгуулахаар болсон юм бол?
-Монгол Улсын Ерөнхийлөгч 2006 онд Гавана хотод болсон Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын дээд түвшний уулзалтын үеэр тус бүлгийн орнуудад тулгарч буй асуудлаар судалгааны ажил хийх, олон улсын худалдаа, ялангуяа Дэлхийн худалдааны байгууллагын яриа хэлэлцээнээс хүртэх үр ашгийг нэмэгдүүлэх, чадавхийг сайжруулах, эдгээр орны хүний хөгжлийн түвшинг дээшлүүлж, ядуурлыг бууруулахад хувь нэмрээ оруулах зорилготой судалгааны төвийг үүсгэн байгуулах тухай санаачлагыг гаргасан. Улмаар төвийг байгуулах асуудлыг НҮБ-ын Ерөнхий Ассамблейн тогтоол, шийдвэр болон олон улсын холбогдох хурлын баримт бичгүүдэд тусгаж, бүлгийн орнууд болон бусад хамтрагч, НҮБ зэрэг олон улсын байгууллагын дэмжлэгийг авч, НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын 2009 онд Монгол Улсад хийсэн албан ёсны айлчлалын үеэр тус төвийн шавыг тавьсан юм.
2012 оноос Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын Олон улсын судалгааны төвийн Түр нарийн бичгийн дарга нарын газрыг байгуулж, Монгол Улсын Засгийн газраас тус төвийн үйл ажиллагааг эхлүүлэхэд зориулан нэг сая ам.долларыг хандивласан. Мөн өнгөрсөн хугацаанд тус төвийг боловсон хүчин, байраар хангах зэрэг захиргаа болон үйл ажиллагааны зардалд нэмэлт нэг сая орчим долларыг зарцуулаад байна.
-Тус төвийг үүсгэн байгуулах санал санаачлага анх таниас гарсан гэж ДГХБО-ын ОУСТ-ийн гүйцэтгэх захирал мэдээлсэн. Та энэ талаар тодруулахгүй юу?
-2006 онд би Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн гадаад бодлогын зөвлөхөөр ажиллаж байсан юм. Манай улс НҮБ-ын хүрээнд мөн ДГХБО-ын бүлгийнхээ хүрээнд ч идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Миний бие өмнө нь Дэлхийн худалдааны байгууллагын хүрээнд судалгаа хийж тодорхой судалгаа болон зарим дүгнэлтүүдээ олон улсын хэмжээнд нийтлүүлж байсан. Тэр үед миний харж байснаар жижиг орнууд, нэн ялангуяа ДГХБО дэлхийн худалдааны байгууллагын яриа хэлэлцээнээс хангалттай ашиг хүртэж чадахгүй мөн яриа хэлэлцээ өрнүүлэхэд чадавхи болон ул суурьтай судалгаа, дүн шинжилгээ дутмаг бөгөөд байгаа судалгаанууд нь аль нэг хөгжсөн орны эсвэл НҮБ-ын системийн байгууллагаас гаргасан яг далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнуудын хүндрэл бэрхшээлийг онцгойлон авч үзээгүй барууны орнуудын өнцгөөс харж гаргасан судалгаанууд их байсан үе. Энэ нь яагаад ийм учир дутагдалтай байсан бэ гэхээр яг ДГХБО-ын өмнө тулгарч буй саад тотгор болон сорилтыг даван туулах оновчтой бодлого боловсруулахад нэмэр болохуйц зөвлөмжүүд гардаггүй, харин хөгжлийн бодлогыг ерөнхийд нь авч үзсэн судалгаанууд их гардаг байсантай холбоотой юм. Ингээд тухайн үед ДГХБО хөгжлийн бодлогоо боловсруулах, олон улсын худалдааны сүлжээнд илүү идэвхтэй оролцохын тулд нэгдүгээрт олуулаа нэгдэж байр суурь, хүчээ нэгтгэх ингэхийн тулд олон улсын чанар чансаа сайтай судалгаатай байх үүднээс ДГХБО-ын төлөө ажилладаг олон улсын хэмжээний өөрийн гэсэн судалгааны төвтэй байх нь оновчтой юм байна гэж үзэж энэхүү саналыг боловсруулж байсан. Дараа нь би ГХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн даргаар томилогдож ирээд энэ ажлыг мөн урагшлуулах боломж олдсон юм.
-Тус судалгааны төв нь НҮБ зэрэг олон улсын байгууллагын түвшинд үйл ажиллагаагаа явуулна гэж ойлголоо. Зөв үү?
-Тийм ээ. Байгууллагын нэр нь судалгааны төв гэж байгаа ч бусад олон улс байгууллагын адил статустай юм. Тус судалгааны төвийн Түр нарийн бичгийн дарга нарын газар нь 2012 оноос хойш үйл ажиллагаагаа идэвхтэй явуулж ирсэн бөгөөд бүлгийн орнуудад ач холбогдол бүхий сэдвээр 10 гаруй судалгааны ажлыг боловсруулж гишүүн орнуудын хүртээл болгоод байна. Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын Олон улсын судалгааны төвийг үүсгэн байгуулах тухай олон талт хэлэлцээрийг одоогоор Монгол Улсыг оруулаад нийт 12 улс соёрхон баталсан. Үүнд Армян, Афганистан, Балба, Буркина Фасо, Бутан, Казахстан, Киргиз, Лаос, Парагвай, Тажикистан, Этиоп зэрэг улс багтаж байна.
Олон талт хэлэлцээр 2017 оны аравдугаар сарын 6-ны өдөр хүчин төгөлдөр болсноор түүнд оролцогч 12 гишүүн орон Захирагчдын зөвлөлөө байгуулж, анхдугаар хурлаа Улаанбаатар хотноо энэ оны тавдугаар сарын 21-ний өдөр хийлээ. Захирагчдын зөвлөлийн анхдугаар хурлаар Олон улсын судалгааны төвийн үйл ажиллагааны ерөнхий зарчим, дотоод журам, байгууллагын бүтэц болон санхүүжилт зэрэг асуудлыг хэлэлцэж, холбогдох шийдвэр гаргасан.
-Энэхүү судалгааны төвийн нээлтийн хурлын талаар товч мэдээлэл өгнө үү?
-Энэхүү түүхэн хурал Улаанбаатар хотноо зургадугаар сарын 11-12-ны өдрүүдэд болж өндөрлөлөө. Тус хуралд УИХ-ын гишүүн, Шадар сайд Ө.Энхтүвшин, Балба Улсын Гадаад хэргийн сайд Прадип Кумар Гявали, Бутан Улсын Гадаад хэргийн сайд Лёмпо Дамчо Доржи, Замби Улсын Тээвэр, харилцаа холбооны сайд Брайан Мушимба, Казахстан Улсын Гадаад хэргийн дэд сайд Ержан Ашикбаев, НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын орлогч бөгөөд Нэн буурай, далайд гарцгүй хөгжиж буй болон арлын жижиг орнуудын асуудал эрхэлсэн Дээд төлөөлөгч хатагтай Утоикаману зэрэг өндөр албан тушаалтнууд, Олон улсын судалгааны төвийн Захирагчдын зөвлөлийн гишүүд болон олон улсын байгууллагын төлөөлөл бүхий нийт 60 гаруй төлөөлөгч оролцсон нь олон улсын нийгэмлэгээс тус судалгааны төвд өгч буй өндөр ач холбогдлын нэг илэрхийлэл гэж үзэж байна.
Хурлын үеэр “ДГХБО-ын Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт болон эдийн засгийг төрөлжүүлэх нь”, “Мэдээлэл харилцаа холбоо болон ДГХБО”, “ДГХБО-ын тээврийн салбарт тулгарч буй бэрхшээлүүд болон боломжууд” зэрэг сэдэвчилсэн хуралдаанаар үндсэн илтгэлүүдийг сонсч, Олон улсын судалгааны төвийн үйл ажиллагааны хүрээнд хэрхэн хамтарч ажиллах талаар үр өгөөжтэй хэлэлцүүлэг өрнүүлж, санал бодлоо солилцсон. Судалгааны нээлтийн бага хурлаас “Улаанбаатарын тунхаглал”-ыг хэлэлцэж баталсан. Мөн Судалгааны төвийг албан ёсоор нээж, тууз хайчлах арга хэмжээ болсон.
-Тус төв цаашдаа хэрхэн үйл ажиллагаагаа явуулах вэ?
-Далайд гарцгүй хөгжиж буй орнуудын анхны Засгийн газар хоорондын байгууллага болох Олон улсын судалгааны төвийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэхэд гишүүн орнуудын үүрэг оролцоо нэн чухал гэдэг нь ойлгомжтой. Гишүүн орнуудын улс төрийн болоод санхүүгийн дэмжлэг уг байгууллагыг бэхжүүлэхэд чухал үүрэгтэй. Иймд тус олон улсын судалгааны төвийн үйл ажиллагааг эрчимжүүлэх, үр өгөөжийг нэмэгдүүлэхэд далайд гарцгүй хөгжиж байгаа орнууд болон донор, олон улсын байгууллагууд нягт хамтран ажиллана. Манай Засгийн газар цаашдаа тус төвийн үйл ажиллагааг дэмжиж ажиллах болно.
В.Саран
Сэтгэгдэл (3)