УИХ-ын гишүүн Б.Пүрэвдоржтой цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.
-Ээлжит бус чуулганаар Ашигт малтмалын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг хэлэлцэнэ. МАН-ын бүлгийн зүгээс алтны татварын 2.5 хувийг 2023 он хүртэл сунгахад бүлгийн гишүүд санал нэгдсэн байна лээ. Энэ асуудалд та ямар байр суурьтай байгаа вэ. Алтны татвар хэд байх нь манай улсад ашигтай юм бол?
-2005 онд УИХ-ын гишүүн асан Н.Батбаяр гэнэтийн ашгийн татварыг 68 хувь болгох санал оруулж ирсэн юм. Үүний үр дүнд жилд 20 тонн орчим байсан алт тушаалт хоёр тонн болтлоо буурсан. Өөрөөр хэлбэл, Манай улс жил бүр 20 тонн алт олборлодог ч хоёрхон тонн нь Монголбанканд тушаагддаг гэсэн үг. Үлдсэн 18 тонн алтыг хулгайгаар улсын хил давуулдаг. Үүнийг засах үүднээс 2014 онд 2.5 хувь болгож өөрчилсөн юм. Үр дүнд алт тушаалт жил бүр нэмэгдсээр 20 хувьд хүрсэн. Гэтэл 2019 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс алтны татвар таван хувь болсноор энэ оны эхний хоёр сарын байдлаар алт тушаалт 90 хувиар буурсан байна. Алтны татварыг өсгөх нь алтны худалдааг далд хэлбэрт оруулж, улсын хилээр хууль бусаар давуулах нөхцөлийг бүрдүүлэх эрсдэлтэй.
Уг нь алт 2.5 хувь байснаар алтны компаниуд алтаа улсад тушааж, үүний үр дүнд 200 орчим сая доллар валютын нөөцтэй болох тооцоо бий. Тиймээс алтны татварыг 2.5 болгох МАН-ын шийдвэрийг зөв гэж бодож байна. Нөгөөтээгүүр, улс эх орны газрын доорх баялгийг ашиглаж байгаа компаниуд тодорхой хэмжээгээр илүү татвар төлж, улс орны сайн сайхны төлөө ажиллах ёстой. Энэ утгаараа татварыг таван хувь болголоо гэхэд алт тушаалтаа хэвийн хэмжээнд үргэлжлүүлэх боломж алтны компаниудад хангалттай бий.
-Алт цэвэршүүлэх үйлдвэрийг Монголбанканд даалгасан байсан. Энэ хэр оновчтой шийдвэр вэ. Уг нь Монголбанкны гүйцэтгэх үүрэг, чиглэл өөр шүү дээ?
-Алт цэвэршүүлэх үйлдвэрийг хувийн компани барих ёстой. Үүнд Монголбанк захиалга өгч, нэмүү өртөг бий болгож гаргавал Монголын эдийн засагт ихээхэн үр ашигтай. Үйлдвэр байгуулчихвал Монголбанк худалдаж авсан алтаа хувийн компаниар цэвэршүүлж, дотооддоо нэмүү өртөг бий болгох боломж бий.
-2023 он гэхэд алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барьж чадахгүй бол 2.5 хувийн татварын хугацааг дахин сунгах уу?
-Монголбанк өөрсдийн дотоод нөөц боломжоор алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барих боломжтой. Үүнийг богино хугацаанд хийж чадна. Энэ бол 2023 он хүртэл татварын хувь хэмжээний асуудал болохоос биш алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барих тухай асуудал биш.
Дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн алт цэвэршүүлэх таван компани байдаг. Жишээлбэл, Монголын “Х” компани цэвэршүүлсэн алтаа экспортоллоо гэхэд олон улсад хүлээж авахгүй. Заавал дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн дээрх компанид цэвэршүүлсэн тохиолдолд олон улсын зах дээр зарах эрх авдаг. Монголбанк алт цэвэршүүлэх үйлдвэр барилаа ч гэсэн энэ таван компанийн зөвшөөрөл байхгүй бол алтаа шууд зарж чадахгүй гэсэн үг. Яг одоо ямар нөхцөл байдалтай байна вэ гэхээр манай улс дутуу цэвэршүүлсэн алтаа эдгээр компанид өгч дахин цэвэршүүлдэг юм.
-Та УИХ-ын гишүүн Т.Аюурсайханы яриа, постыг ташаа мэдээлэл гэж няцаасан. Гадаад хэргийн яаманд 14 хоногийн өмнө ирсэн мэдээллийг Т.Аюурсайхан гишүүн өөрөө авчирсан гэж санаатай ташаа мэдээлэл цацсан болж таарч байна уу?
-УИХ-ын даргын айлчлал нууцын зэрэглэлтэй байдаг. Өөрөөр хэлбэл, УИХ-ын даргын айлчлалд ямар бүрэлдэхүүн багтаж, айлчлалын үеэр ямар асуудал хэлэлцэх нь улсын нууцын зэрэглэлд багтдаг юм. УИХ-ын даргын айлчлалд хууль хяналтын байгууллагын хүмүүстэй уулзах асуудал тусгагдаагүй байсан. Бидний айлчлалын үеэр ямар нэг бичиг баримт өгөөгүй. Тиймээс оффшортой холбоотой бичиг баримт өгсөн зүйл байхгүй гэсэн үг. Миний сонссоноор хоёр долоо хоногийн өмнө дипломат шуудангаар Гадаад харилцааны яаманд ирсэн мэдээлэл. АТГ-аас Швейцарын холбооны улсын хууль хяналтын байгууллагад хүсэлт тавьсны үндсэн дээр тухайн данстай холбоотой мэдээлэл ирсэн гэж ойлгосон.
-Ерөнхийлөгчийн Ээлжит бус чуулганаар АТГ-ын дарга, дэд дарга, Улсын Ерөнхий прокурорын орлогчийг томилох асуудлыг ч гэсэн оруулсан. Ээлжит бус чуулганаар томилгоо хэлэлцдэг юм уу?
-Ээлжит бус чуулганаар татварын багц хууль, Ашигт малтмалын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл, Тендерийн тухай хууль гэсэн гурван гол хуулийг хэлэлцэнэ. Үлдсэн дөрвөн асуудал нь томилгооны асуудал. Алтны татварын асуудлыг арванхоёрдугаар сарын 31-нээс өмнө хэлэлцэх ёстой байсан. Харамсалтай нь, хариуцсан сайд нь хуралдаа ирэлгүй зугтсанаас болж энэ асуудал хойшилсон. Үүний үр дүнд алт тушаалт 90 хувиар буураад байна. Тендерийн тухай хуулийг ээлжит бус чуулганаар заавал хэлэлцэх шаардлагагүй. Хаврын чуулганаар хэлэлцэх боломжтой. Харин Татварын багц хуулийг өнгөрсөн хавар хэлэлцэх явцад МАН хоёр хуваагдсанаас болж хоёр хууль нь батлагдаж, нэг нь хойшилсон. Энэ хуулийн хэлэлцүүлэг нь хийгдсэн. Үүнийг хаврын чуулганаар хэлэлцээд богино хугацаанд батлах бүрэн боломжтой байсан. Ингэхээр энэ удаагийн ээлжит бус чуулганы үндсэн асуудал нь томилгооны асуудал гэж ойлгож болно.
-АН-ын бүлгээс ээлжит бус чуулганаар ЖДҮХС-гаас зээл авсан гишүүдийн асуудлыг хэлэлцэх саналыг УИХ-ын даргад хүргүүлсэн. Гэвч хэлэлцэх асуудлын дараалалд ороогүй байна. Оруулаагүй шалтгаанаа хүргүүлсэн үү?
-УИХ-ын даргын зөвлөл хуралдах үед ЖДҮ-гийн асуудлыг хэлэлцэх шаардлагатай гэдэг хүсэлт би тавьсан. Харамсалтай нь, захирамж дээрээ УИХ-ын дарга тусгаж өгөөгүй. Одоогийн байдлаар ямар нэгэн хариултыг албан ёсоор өгөөгүй байна. Тиймээс УИХ-ын дарга захирамж гаргаад хэлэлцэх асуудлыг нэмж оруулах боломжтой. Энэ асуудлын хүрээнд бидний тавьсан шаардлагыг хүлээж авах юм бол УИХ-ын дарга захирамж гаргаж, хэлэлцэх асуудлын дараалалд оруулах хуулийн заалттай.
Сэтгэгдэл (1)