УИХ-ын ээлжит бус нэгдсэн чуулганаар Татварын багц хуулийг хэлэлцэж байна.
Хуралдааны үеэр УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ “Бид гурван жилийн өмнө амласан амлалтаа биелүүлэх ёстой. Намын мөрийн хөтөлбөрт тухайн үеийн эрх баригчдийг “Татвар хураамж, торгуулийг нэмж иргэд, аж ахуй нэгжийг дарамтлан халаасыг нь тэмтрэх болсны илрэл нь улсын нэгдсэн төсвийн хүү, торгуулийн орлого 2012-2016 онд дөрөв дахин нэмэгдсэн байна” гэж дүгнэсэн. Үүнийг яаж, засч залруулах талаар манай намын мөрийн хөтөлбөрт тусгагдсан хоёр зүйлийг хэлье. Эрх бүхий байгууллагууд, үндэсний аж ахуй нэгжүүдэд тавигдсан татварын актын хүү, торгуул, алданги, үндсэн татварын нөхөн төлбөрийг төлөх хугацааг сунгах, хаалгасан дансыг нээх зэргээр бизнес эрхлэгчдээ дэмжинэ” гэсэн заалт байна. Шинэ төрлийн татварыг бий болгохгүй, жилийн орлого нь 1.5 тэрбум төгрөгөөс бага орлоготой аж ахуй нэгжийн орлогын албан татврыг нэг хувь болгон буруулах бодлого баримтална” гэж мөрийн хөтөлбөрт тусгасан. Тэгэхээр амласан амлалт буюу цагаан дээр хараар бичсэн зорилт энэ хуулийн төсөлт бүрэн тусч байгаа юу.
Хоёрдугаарт, томоохон аж ахуй нэгжүүд ялангуяа үндэстэн дамнасан компаниуд их хуралд сууж байгаа том бизнесменүүд татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг асар их эдэлж байна. Бид байсхийгээд л гаалийн хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг шил дараалан гаргадаг. Тухайлбал, жижиг дунд үйлдвэрлэлийн тоног төхөөрөмжийг гаалийн татвараас чөлөөлнө гээд яг бодит байдал дээр ЖДҮ-гийн зээл хэрэгтэй байгаа иргэдээс илүүтэй эрх мэдэл ойр хүмүүсийн хамаарал бүхий компаниуд ЖДҮ-ийн тоног төхөөрөмжийн хөнгөлөлтийг эдэлдэг. Ийм бодит баримттай зүйл байна. Үүнийг цэгцэлж журамласан зүйл байна уу. Бодит жишээ бий шүү дээ. 35 тэрбум төгрөгийн татвараас чөлөөлөгдсөн нөхөр хил гарчихсан. Батлах гээд хэлэлцэж байгаа хуулийг тал талаас нь сөхөж үзэх юм бол анхаарах зүйл их байна. Ялангуяа иргэд төрийн байгууллагад гомдол гаргах, гомдлоо шийдвэрлүүлэхтэй холбоотой асуудал дээр хүний эрхийг зөрчсөн зүйл байна” гэхэд
УИХ-ын гишүүн Татварын багц хуулийн төслийн ажлын хэсгийн ахлагч Б.Баттөмөр “Б.Бат-Эрдэнэ гишүүн татварын ачааллын талаар чухал асуудал ярилаа. Татварын ачаалал гэдэг бол Монгол Улсын ДНБ болон татварын орлогын хэмжээг харьцуулж гаргадаг. 2017 оны статистик мэдээллээр манай улсын татварын ачаалал 18.2 хувь байна. Харин 2018 оны статистик судалгаагаар 13.3 хувь болж буурсан гэдэг тоо бий. Тиймээс татварын хөнгөлөлтийг өгч байгаа учир цаашид татварын ачаалал буурах байх гэсэн тооцоолол бий. Мөн шинэ төрлийн татвар үүсгэхгүй гэж мөрийн хөтөлбөрт туссан гэлээ. Шинэ төрлийн татвар байхгүй. Орон нутгаас буюу хөдөөгийн малтай иргэдээс малын хөлийн татварыг авч сум орон нутгийн төсөвт нийлүүлж, сумаа хөгжүүлэх, худаг гаргах, бэлчээрийг сайжруулах хөгжилд заръя гэдэг санал гаргадаг. Энэ санаачлагыг дэмжиж Швейцарийн хөгжлийн агентлагтай Засгийн газар хамтарч төсөл хэрэгжүүлж байна. Мөн мөрийн хөтөлбөрт тусгасан нэг хувийн татвар хэвийн хэрэгжиж байгаа. 50 сая төгрөгийн борлуулалтын орлоготой аж ахуй нэгж нэг хувийн татвар төлнө. 300 сая төгрөгийн орлоготой аж ахуй нэгж мөн нэг хувийн татвар төлнө. Харин 1.5 тэрбум төгрөгийн борлуулалтын орлоготой аж ахуй нэгж 90 хувиа буцааж авч нэг хувийн татвар төлнө. Татварын хуулийн концевцийг Сангийн яам, Засгийн газраас оруулж ирэхдээ жижиг дунд татвар төлөгчөө дэмжинэ. Томоохон аж ахуй нэгж тэр дундаа үндэстэн дамнасан компаниудаас татвар авах ёстой гэж тусгагдсан. Үүний дагуу BEPS хэлэлцээрийн 15 зүйл заалтаас энэ хуульд найман заалт орсон. BEPS-ийг санаачилсан байгууллагууд үүнийг үнэлж байгаа” гэлээ.
УИХ-ын гишүүн Ц.Гарамжав “Энэ хуулиас томоохон аж үйлдвэрээ дэмжсэн бодлогыг олж харсангүй. Улс орны хэмжээнд аж үйлдвэрийн бодлогыг хөндөх цаг иржээ. Анхан шатны бүтээгдэхүүний суурь болох үйлдвэрүүд баригдаад эхэлсэн. Татварын хуулийн шатлалаас харахад цаг хугацаанаасаа хоцорч байх шиг. Жишээлбэл, зургаан тэрбум төгрөгийн татварын шатлал тавилаа. Гэтэл энэ ашиг том төслүүдэд л 300, 600 тэрбум ашиг өгдөг. Гурван тэрбум төгрөгийн ашигтай аж ахуйн нэгжийг 300 тэрбум төгрөгийн ашиг олдог аж ахуйн нэгжтэй адилхан нэг ангилалд оруулж, 25 хувийн татвар авч байна. Томоохон төслүүд хэтэрхий их ашигтай байгаа нь харагдаж байна. Тиймээс энэ ангиллаа шинэчлэх болоогүй юу. Хөгжлийн банканд шалгалт хийсэн. Үүний тайланг сонсмоор байна. Намайг Хөгжлийн банкнаас зээл авсан гэж гүтгэсэн” гэхэд
УИХ-ын гишүүн Б.Баттөмөр “Монгол Улсын өрсөлдөх чадвар дэлхийн хэмжээнд 104 дүгээр байрт бичигдэж байна. Гэтэл биднээс хөгжил сайнгүй Лаос 83 дугаарт жагссан. Өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлэхийн тулд үйлдвэржилтийн бодлогыг дэмжих шаардлагатай. Шинэчлэн найруулсан хуулиар бүх юмыг хараад хийчих боломжгүй. Татварын хууль татварын орчноо бүрдүүлнэ. ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх, дэмжих шаардлагатай. Тиймээс ЖДҮ эрхлэгчдэд ногдож буй татварыг нэг хувь болгосон. Татварын хуулийг шинэчилсэнтэй холбогдуулан гаалийн тарифын хуулийг шинэчлэх шаардлагатай. Татварт ногдох орлогын хэмжээ гурван тэрбумаас дээш болвол 25 хувийн татвар авдаг байсан. Одоо зургаан тэрбум төгрөг болгосон” гэв.
Р.Хишигжаргал