Төрийн албаны тухай хуульд зааснаар Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга нь улс төрийн албан тушаалтанд тооцогддог. Харин Үндсэн хуулиар өөрт олгосон бүрэн эрхийн хүрээнд Ерөнхийлөгч Тамгын газрын даргаа томилох эрхтэй. Энэ дагуу анхны Ерөнхийлөгч П.Очирбатын үед Тамгын газрын даргаар Ч.Дашдэмбэрэл, Б.Түмэн, Б.Чимид, М.Энхсайхан, хоёр дахь Ерөнхийлөгч Н.Багабандийн үед С.Баяр, Б.Батхишиг, Б.Даш-Ёндон, Л.Эрдэнэчулуун, гурав дахь Ерөнхийлөгч Н.Энхбаярын үед Т.Билэгт, Л.Амарсанаа, тав дахь Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдоржийн үед Д.Дорлигжав, П.Цагаан, Ц.Баярсайхан нар энэ албыг хашиж байв. Өдгөө тав дахь Төрийн тэргүүн Х.Баттулгын Тамгын газрыг З.Энхболд зангидаж байна.
Сонирхолтой нь, дээрх 13 даргын хувьд Засгийн газар, УИХ-тайгаа төдийлөн зөрчилдөөд байдаггүй, зөвхөн Ерөнхийлөгчийг төлөөлсөн асуудалд оролцдог байжээ.
Өөрөөр хэлбэл, хуульд зааснаар, өмнөх Ерөнхийлөгч нарын Тамгын газрын бодлогыг чиглүүлж байсан дарга нарын байр суурь ихэвчлэн Төрийн тэргүүнийхээ хэлсэн үгийг дамжуулдаг байв. Энэ нь Ерөнхийлөгчийн зүгээс өргөн барьсан төслийн хүрээнд гишүүдэд өгөх Тамгын дарга нарын хариулт нь хэмжээ хязгаартай, албаных л байсныг илтгэнэ. Нэг үгээр, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын албыг хашиж асан эрхмүүдийн хувьд Төрийн тэргүүний зүгээс тавьсан санал, хоригийг УИХ-д хүргүүлэх, эсвэл аль нэг арга хэмжээнд очиж одон медаль гардуулах хэмжээ зэрэг өөрт ногдсон эрх үүргээ биелүүлэх төвшинд ажил албаа хийж, гүйцэтгэдэг байжээ.
Харин тав дахь Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын Тамгын газрын даргаар томилсон З.Энхболдын хувьд арай өөр дүр зургийг харуулах болсоор удлаа. Эхлээд тэр нэр бүхий Элчин сайд нартай “дайн” зарласан. Улмаар Сангийн сайдад нэр дэвшүүлж томилсон олонхитой “барьцалдсан”.
Удалгүй хэн гэдэг нь тодорхойгүй явсаар ирсэн “30 гэр бүл”-ийг түрүүчээс нь нэр цоллон зарласан. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга гэдэг Төрийн тэргүүнийг гадаад, дотоод тавцанд бүрэн төлөөлөх эрхтэй ч З.Энхболд тэгэхийг хүсээгүй.
Эсрэгээрээ асуулт, шүүмжлэл, байр сууриа илэрхийлсэн гишүүн болгоны өмнөөс хариу тайлбарыг өгч, амыг нь “тагласаар” өнөөдрийг хүрч байна. Айл өрхөөр гэрийн эзэн хойморт суучихаад хүүхдээ, өөр нэгнийг хамаатуулан гэм бурууг нь шүүж, бусдад сургамж айлдах нь зүйн хэрэг. Бурууг нь дэнслэх замаар дахин алдаа гаргахаас сэргийлдэг нь Монголын амьдрал ахуйд эртнээс тогтсон уламжлал, дэлхийд хаа нэгтээ байдаг жишиг. Үүнтэй хэн ч маргахгүй. Гагцхүү “унтаа” гэмээр байдал явж ирсэн Ерөнхийлөгчийн Тамгын газар хэмээх “их айл”-ыг энэ удаад З.Энхболд дарга амь оруулж эхэлсэнд учир байна, тэгэхдээ улс төрийн зорилгоор.
Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга хэмээх хэн бүхний хариуцаад байдаггүй энэ албан тушаалыг хашиж эхэлсэн өдрөөсөө тэрбээр “Бяр”-аа харуулав. Ерөнхийлөгчийн нэрийн өмнөөс гэх “хориг” тавьж, өөрөө УИХ-ын гишүүн болгоны асуултад хариу тайлбар хийсээр өнөөдрийг хүрч байх шиг.
Угтаа бол З.Энхболд урьдынх шигээ УИХ-ын дарга биш л дээ. Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга, улс төрийн албан тушаалтан. Харин хуулиараа Ерөнхийлөгчийг төлөөлөх гол хүн. Тийм атлаа тэрбээр парламентын спикер байсан үеийнх шигээ аашилж, авирлах болов. Өнөөдөр хэн тодорч байна, Ерөнхийлөгч Х.Баттулга биш З.Энхболд л анхаарлын төвд байна.
З.Энхболд УИХ-ын дарга байсан уу гэвэл байсан. Энэ хугацаанд Ардчилсан намын даргаар ажиллаж, улс төрийн үйл хэргээ давхар хавчуулж явсан үе түүнд бий. Гэхдээ З.Энхболд дарга шиг хууль тогтоох дээд байгууллагыг, Намын даргын тамгатай нь хамтатгаж атгасан нь тун цөөн. Гарын арав байтугай таван хуруунд ч багтахгүй хуруу дарам цөөн. Хамгийн сүүлийн жишээ нь, М.Энхболд л байна. Гэхдээ тэрбээр аль ч үгүй хоцорсон, унасан. Тийм атал Үндсэн хууль дээр гараа тавьж тангараг өргөсөн Х.Баттулгын өмнөөс З.Энхболд дарга л дуугарч бас гишүүдтэй сөргөлдөх болов. Үүрэг нь тийм байж болох ч өнгөрснөөс өнөөдрийг хүртэл хугацаанд хэн нь Төрийн тэргүүн бэ? гэсэн асуулт улс төр гэлтгүй нийт монголчуудын дунд урган гарч ирэх болов. Учир нь, Ерөнхийлөгч Х.Баттулгын хувьд хуулиар олгосон бүрэн эрхийнхээ хүрээнд УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцож хаа нэг үг хэлж байна. Тэгэхдээ УИХ өөрсдөө тарах тухай саналыг олон нийтийн дунд "Брэнд" болтол нь шигтгэв.
Тангараг өргөж, төрийн тамга атгасан болохоор Х.Баттулга албан ёсны Ерөнхийлөгч. Харин үзэг цаас нийлүүлж, албан тайлбар өгч буйгаас нь харахад З.Энхболдыг ч хоёр дахь Төрийн тэргүүн, хөшигний ард суугаа нууц ноёнтноор төлөөлүүлж харж болохоор. Гагцхүү хуулиар олгосон З.Энхболд даргын эрх мэдлийн зангилаа нь гэхээсээ хэлж, илэрхийлж буй байр суурь нь өдгөө Ерөнхийлөгч том уу, Тамгын газрын дарга нь том уу гэсэн асуултыг өрдөх шалтгаан болж байна.
Уг нь, уул шугамандаа нэн тэргүүнд байр сууриа илэрхийлэх, Монголын “их” улс төрд өөрөө гарч ирэх хүн нь Х.Баттулга биш гэж үү. Үнэмлэхүй олонхи, өөрийнх нь эсрэг ажилласан гэх Ерөнхийлөгч асан Ц.Элбэгдоржийг зөвхөн өөрийн бий болгосон фигур, хувь, хувьсгалын дэмжлэгээр биш “Монгол ялна” гэсэн уриан дор ялсныхаа хувьд шүү дээ.
Гагцхүү өнөөдөр хэн Төрийн тэргүүний өмнөөс асуудал бүрт гишүүд, У.Хүрэлсүхийн танхимын сайд нартай санаагаа уралдуулах болсон ганц хүн нь З.Энхболд дарга гэдэг эрхэм л байна. УИХ-ын спикерээс нэгэнт буусан, гурван жилийг ардаа үдсэн тэрбээр хэсэгтээ АН-ын даргаар ажиллаж байгаад С.Эрдэнэд тамгаа шилжүүлсэн нь хоёр жилийн өмнөх үйл явдал.
Харин өнөөдөр түүний хашиж байгаа Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга гэсэн албан тушаал бараг парламентын спикерийн эрх ямбатай дүйцэж байх шиг. "Унтаа" албан тушаалыг "амь оруулсан" нь сайн хэрэг, дараагийн дарга нартаа жишиг тогтоож буй ч Ерөнхийлөгч, УИХ гэсэн хоёр институцийг өөр хооронд сөргөлдүүлэх нь хэнд ашигтай вэ?.
Ингэхэд өнөөгийн Монголд, Монголын улс төрд Ерөнхийлөгч том байна уу эсвэл Тамгын газрын дарга нь том болчихов уу?...
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (24)