Ах, дүү гурав нийлж 40 гаруй иргэн, үүнээс гадна насанд хүрээгүй хүүхдийг Макаод худалдсан гэмт хэргийн талаар та сонсож байсан уу. Магад сонссон байх. Тэгвэл төрсөн хүү шигээ жаахан хүүхдийг биеэ үнэл гээд харийн улсад зарсан мөнгөөрөө Монголд тансаглаж амьдарсан ах, дүү гуравт Монголын шүүх 3.6-хан жилийн ял оноосон, үүнээс хэдхэн сарыг биеэр эдлээд суллагдсан гэдгийг та мэдээгүй байх. Ээж нь шүүгч асан, шаггүй сайн өмгөөлөгч. Үүнийхээ ачаар ялаас мултарсан ах, дүү гурав өдгөө юу хийж амьдардаг бол. Магад өмнөх амар хялбар аргаа үгүйлэн санагалздаг болов уу. Эсвэл гэмт хэргийнх нь балгаар амьдрал нь сүйдсэн хүмүүсийн араас энэлэн шаналдаг болов уу. Шаналдаг, зовдог гэж лав бодохгүй байна. Яг ийм жигшмээр хэрэг манай улсад тоолоод ч барахааргүй олон удаа үйлдэгдсэн. Тэр бүртээ бүгдээрээ шахуу ялаас мултарч дөнгөсөн, эс бөгөөс хэдхэн жилийн ял эдэлсэн болоод суллагдсан, суллагдах гэж байгаа. Учир нь Эрүүгийн хуульд байсан зүйл заалтыг Зөрчлийн гэх тодотголтой зөрчиж байвал таарсан хуулийн заалтад багтаасан болохоор тэр. Учрыг дор тайлбарлая. 

2017 оны долдугаар сарын 1-нээс Зөрчлийн тухай хууль хэмээх шинэ ойлголт бидний амьдралд нэвтэрсэн. Хуулийн төслийг анх хэлэлцүүлэх үед “Баруун, зүүнээ мэддэггүй иргэдийн давруу аашийг хазаарлана” гэж сүржнээр лоозондсон ч харамсалтай нь хөрсөндөө буусангүй.

Учир нь саун, массаж нэртэй биеэ үнэлэгчдийн уурхай дахь буглааг шахаж гаргах гэхээр өнөөх Зөрчлийн тухай хуулийг өөдөөс нь бариад суучихдаг гэдгийг цагдаагийн алба хаагчид удаа дараа хэлсэн. Тиймдээ ч өөрийн эзэмшлийн байр сууцад биеэ үнэлэхийг зохион байгуулсан, зуучилсан бол гэсэн утга бүхий заалтыг Зөрчлийн тухай хуулиас хасаж, Эрүүгийн хуульд оруулсан гэх боловч хөрсөндөө бууж өгөхгүй хэвээр байсаар л байна.

Хүн худалдаалах, бэлгийн мөлжлөгийн гэмт хэрэг зөвхөн гаднын улсад л үйлдэгддэг гэсэн ойлголт иргэдийн дунд түгээмэл байдаг. Гэтэл саун, массаж нэрийн дор бусдын биеийг үнэлүүлдэг байсан явал цар хүрээгээ тэлсээр өдгөө “Урт, Богино”-ын рейс гэх хэллэгтэй хүртэл болчихож. Цагаан хад орчимд нүүрсний тээвэрлэлтэд явдаг жолооч нарыг хэлж байна уу гэж та бүү бодоорой. Энэ бол биеэ үнэлэх орон зайн хэмжээсийг хэлж байгаа явдал.

Өөрөөр хэлбэл, гаднын улсад биеэ үнэлж яваад ирэхийг Уртын, дотооддоо биеэ үнэлэхийг Богинын гэж нэрлэдэг болж.

Энэ хэллэгийг бусдын биеийг үнэлүүлэх ажлыг зохион байгуулдаг гэмт этгээдүүд гаргаж ирсэн бөгөөд энэ нэршилдээ их дуртай гэсэн. Монгол хүн бүрийн тархинд биеэ үнэлэх нь өөрөөс нь шалтгаалдаг, сайн дураараа биеэ үнэлдэг гэх ойлголт яг таг хадагдсан байдаг.

Тэгвэл холбогдох эх сурвалжаас авсан мэдээллээр “Өөрийн төрсөн охиноо таван настайгаас нь эхэлж хүчээр биеийг нь үнэлүүлсэн”, “15 жил бусдын хорионд байж, хүчээр биеэ үнэлсэн охин”, “Хоёр дахь нөхрөөсөө салахдаа төрсөн охиноо хойт эцэгт нь үлдээсний улмаас охиныг нь удаа дараа хүчирхийлж жирэмсэн болгосон. Охин ээжээсээ тусламж хүсэхэд биеэ үнэлэхийг шаардсан”, “10 гаруй жил хүчээр биеийг нь үнэлүүлэх хугацаандаа гадуур гаргадаггүй, зодож дарамталдаг байсан” гээд хүн худалдаалах гэмт хэргийн золиос болсон тохиолдол бидний дунд олон бий. 

Хэдийгээр цагдаагийн алба хаагчид энэ мэт бусармаг үйлдлийг илрүүлдэг ч шүүхээс гэмт хэрэгтнүүдэд тохирох ялыг нь оноодоггүй байна. 

Дэлхийн аль ч улс орны гэмт хэргийн жагсаалтыг хуурамч эм, эмэн бүтээгдэхүүний худалдаа тэргүүлдэг бол биеэ үнэлэлт, хүн худалдаалах гэмт хэрэг удаахад бичигддэг. Манай улсын хувьд хүн худалдаалах, бэлгийн мөлжлөгийн гэмт хэргийн гаралт сүүлийн жилүүдэд буурсан гэх статистик байдаг ч бодит байдал дээр энэ нь өнгөлөн далдлах хэлбэрт шилжих цаашлаад нуугдмал, далд хэлбэрт үйлдэгдэх болсон нь хэрэг илрүүлэхэд хүндрэл учруулж байгааг албаны эх сурвалж өгүүлсэн. Зарим хэргийн хохирочг өнөөдөр амьд эсэх нь мэдэгдэхгүй цаашлаад хэрэг нь шийдэгдээгүй олон тохиолдол бий.

Ганцхан жишээ дурдахад л, 2006 онд Шанхай хотод загвар өмсөгчөөр ажиллуулна гэсэн зараар зуучлуулсан эмэгтэй хэдхэн сарын дараа сураг алдарсан байдаг. 2009 оны өвөл шөнө дундын үед дүүтэйгээ цахимаар холбогдох үедээ “Гоо сайхны хагалгаанд хүчээр оруулсан учир танигдахааргүй болсон. Тайчих бааранд хүчээр бүжиглүүлдэг. Хэрвээ эсэргүүцвэл зодож, бас хар тамхи тарьдаг.

Өөрөөс нь гадна олон монгол охин бий. Өнөөдөр гэхэд гурван шинэ охин ирсэн. Эзнийхээ оч гэсэн газарт очдог. Одоо Малайзад байна. Гэхдээ яг хаана байгаагаа мэдэхгүй байна. Хулгайгаар интернет орж байна. Намайг авраач” гэж бичжээ. Дүү нь тухайн үед Хүйсийн тэгш эрхийн төвийн ажилчдад эгчийнхээ бичсэн захидал болон холбогдсон IP хаягтай хамт өгсөн байна. Маргааш нь БНХАУ-ын Элчин сайдын яаманд IP хаягийг шалгаж өгөхийг хүсэхэд гурав хоногийн дараа шалгалтын хариу ирж.

Гэхдээ Хүйсийн тэгш эрхийн төвийнхөн болоод хохирогч эмэгтэйн дүүгийн хүссэн хариу байсангүй. Гэтэл хэд хоногийн дараагаас эхлэн эгчийнх нь хаягнаас дүүд нь сүрдүүлсэн утга бүхий захидал ирэх болсон байна. Сүрдүүлэг ингээд зогссонгүй. Гар утас руу нь хүртэл залгаж айлган сүрдүүлж эхэлжээ.

Хэд хоногийн дараа эгчийнх нь гоо сайхны хагалгаанд орохоос өмнө болон дараагийн зургийг и-мэйлээр илгээж “Эгчийнхээ үхэлд чи буруутай. Эгч чинь үхсэн. Ахиж хайх хэрэггүй” гэсэн захидал иржээ. Дүү нь үүнд итгэхийг хүсээгүй ч эрэл мухардаж, чих тавихаас өөр аргагүйд хүрсэн байна. Энэ бол бодит түүх. Үүнээс гадна сэтгэл шимшрүүлж, өр өвтгөсөн түүх олон.

Гэхдээ энэ төрлийн гэмт хэргийн хохирогчдын талаарх мэдээллийг олонд нийтэд цацахаас хууль хяналтын байгууллагынхан эмээдэг аж. Учир нь охид бүсгүйчүүд өөрийн хүсэл сонирхлоор биеэ үнэлдэг гэсэн ойлголт иргэдийн сэтгэхүйд бугшсан байдаг учир үнэн түүхийг яаж ийгээд л мушгиж ойлгодог гэсэн.

БУСДЫН ЭРХЭНД ҮҮ, ӨӨРИЙН ХҮСЛЭЭР ҮҮ?

Энэ асуултын хариултыг олоход маш хэцүү. Учир нь хүний наймаа тэр дундаа бэлгийн мөлжлөгт өртсөн иргэдийн талаарх сөрөг мэдээлэл нийгэмд түлхүү цацагддаг учир өөрийн хүслээр биеэ үнэлсэн мэтээр иргэд ойлгодог. Гэтэл асуудлын гол зангилаа нь энэ төрлийн гэмт хэргийг зохион байгуулж өдөөсөн нөхдүүд ийм мессежийг зориуд зохион байгуулалттайгаар тараадаг байна. Ингэснээр гэмт хэрэгтнүүдэд олон давуу талыг олгодог аж.

Нэгдүгээрт, дараагийн хохирогч олон нийтийн өмнө ил гарах зоригийг мохоох зорилготой. Ингэснээр хохирсон иргэд нийгмээс тусгаарлагдаж, гэмтнүүд дараагийн хохирогчоо авлах боломжийг олгодог гэсэн.

Хоёрдугаарт, гэмт хэрэгтнүүд ул мөрөө баллах цаг хождог бол

Гуравдугаарт, хууль, эрх зүйн орчин дутмагаас болж гэмт хэрэгтнүүд хэргээс мултардаг байна.

Ийм болохоор л хүний наймаа, бэлгийн мөлжлөгийн золиос болсон иргэдийн олонх нь хууль хяналтын байгууллагад хандалгүй өнгөрөх нь түгээмэл аж. Холбогдох эх сурвалжаас авсан мэдээллээр 2003 оноос хойш энэ төрлийн гэмт хэргийн холбогдогч нарт оноосон ял шийтгэл  нь зөвхөн толгойг нь илээд өнгөрөх төдийхнөөр өнгөрчээ. Цаг хугацааны эргэлтэд хууль, эрхзүйн орчин сайжирч, ял шийтгэл чангарсан ч гэлээ өмнөхөөсөө дээрдсэнгүй.

Дээр хэлсэнчлэн хохирогчийг буруутгах хандлага нийгэмд ноёлсон, хууль хяналтынхан хүртэл ийм хандлагаар хандаж шийдвэрлэсэн болж аргацаахаас гадна Зөрчлийн тухай хуулиар зүйлчлэхээс эхлээд хууль, эрх зүйн орчин хяналттай төвшинд бүрдээгүй гээд нөлөөлөх зүйлс олон аж.

Дээр дурдсан ах, дүү гурвын бүлэглэж үйлдсэн хэргийн хувьд хэрэгтнүүд шүүх хурлын үеэр хэргээ хүлээн зөвшөөрсөн байхад тэдэнд 3.6-хан жилийн хорих ял оноосны цаана өмгөөлөгч ээжийнх нь шууд нөлөөлөл бий гэдгийг хохирогчийн тал бат итгэлтэйгээр хэлсэн.

Дараагийн нэг анхаарахгүй байж боломгүй зүйл нь хэргийн жинхэнэ захиалагчийг олж илрүүлсэн тохиолдол манай улсад хараахан бүртгэгдээгүй аж. Өөрөөр хэлбэл, анх өгөөш хаясан, холбон зуучилсан, хил дамнуулсан, хүлээж авсан зэрэг гүйцэтгэх ажиллагаанд оролцсон этгээдүүд хөнгөн ял аваад өнгөрөхөөс бус захиалга өгч, төлбөр өгч авалцсан цаад эзэд нь гэм зэмээс ангид үлддэг байна. Тиймээс л бусдыг мал адгуус шиг үзэж, зарж борлуулдаг гэмт этгээдүүдэд оногдуулах ялын бодлогыг чангаруулж, өршөөлөөр болон магадлангаар сулладаггүй олон улсын жишгийг манай улс дагаж мөрдөх нэн шаардлагатайг дээр дооргүй анхаарах нь зүйтэй биз ээ. 

Г.Нацаг-Эрдэнэ