“Миний хувьд Монголын сэтгүүлчидтэй хамтран ажилллах их сонирхолтой байлаа. Би Монголчуудад дуртай” хэмээн Германы Хаппингтон Пост сайтын парламентын сэтгүүлч Себестьяан Хирсит хэлсэн юм. Тэрбээр Манай улсад “Конрад Аденаур” сан, “Хөгжил Ардчилал” ТББ-ын урилгаар цөөн хоног зочилоод буй . Энэ сарын 16-17-ны өдрүүдэд зохион байгуулагдсан “Эдийн засгийн тогтвортой хөгжил” сэдвийн дор сэтгүүлчид Себестьян Хирситтэй харилцан туршлага солилцож санал бодлоо хуваалцсан билээ. Энэ үеэр түүнтэй цөөн хором ярилцсанаа хүргэе.
-Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Та манай уншигчдад өөрийнхөө талаар танилцуулна уу?
-Танд ч бас энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Өөрийнхөө тухай товч танилцуулхад
-Намайг Себестьяан Хирсит гэдэг. Би 35 настай. 1998 оноос эхлэн сэтгүүлчээр ажиллаж эхэлсэн. Мьюнхиний Их сургуулийг сэтгүүлчээр сурч төгссөн. Мөн Берлиний Их сургуульд “Ирээдүйн судлал” мэргэжлээр суралцсан. Сүүлийн 10-д жил Германы Берлин хотод нэр хүндтэй сэтгүүлд Улс төрийн сэтгүүлчээр ажиллаж байна.
-Монголд өмнө нь ирж байв уу?
- Монголд анх удаа ирж байна. Би Украйнд түр амьдарч байна. Украйн Орос хоёрын харилцаа муудсан учраас Монгол руу ирхийн тулд Герман орж, Берлинээс шууд зорчлоо. Монгол надад маш их таалагдаж байна.
- Герман Монголын сэтгүүлчид харилцан туршлага солилцсон энэ хоёр өдрийн сургалт үр өгөөжтэй болж өндөрлөлөө. Энэхүү сургалтыг удирдан явуулсаны тань хувьд хамгийн онцлог тал нь юу байв?
- Агуулгын хувьд тухайн сэдвийн гол анхаарах зүйл нь редакцын ажлын үндсэн төлөвлөгөө гаргах хэсэг, сэтгүүлчдийн үндсэн стандарт онцлог байсан. Энэ хоёр өдрийн сургалт надад маш сонирхолтой санагдлаа. Учир нь манай сэтгүүлчид маш нээлттэй харилцан идэвхтэй харилцсан. Ер нь бол олон тохиолдолд тухайлбал Германд илтгэгч багш нь зогсоод л яриад байдаг. Оролцогчид алийг нь ойлгоод, алийг нь ойлгохгүй байгааг тэр бүр хараад байдаггүй. Харин энэхүү харилцан туршлага солилцох сургалт бусдаас онцлог байлаа. Оролцигдтойгоо илүү нээлттэй харилцаж, асуултаа чөлөөтэй тавьж харилцан ярилцсан нь их эерэг сэтгэгдэл төрүүллээ.
- Таны хувьд хөндлөнгийн байр сууринаас ажиглахад Монголын эдийн засгийн өнөөгийн нөхцөл байдал ямар харагдаж байна вэ?
- Мэдээж Монголд ирж байгаагийн хувьд судалсан. Гэхдээ танай орны талаар бүрэн мэдэхгүй. Би бол дэлхийд 180 орны эдийн засгаас илүүтэй эдийн засгийн сэтгүүлчдийн үндсэн зарчим ямар зүйл дээр ажиллах нь илүү чухал вэ гэж үзэх нь илүү сонирхолтой байна.
- Өнөөдөр Герман улсад тэтгэврийн дансны тухай асуудал хөндөгдөж байгаа талаар ярьлаа. Манай улсад Герман улстай төстэй зүйл ажиглагдаж байгаа нь саяхан Мэргэжлийн Засгийн газраас хамтын тэтгэврийг хүчингүй болгож насны хишиг гэх хуулийг гаргаж ирсэн. Залуусын хувьд яагаад одооноос ирээдүйн тэтгэврийн мөнгөндөө санаа зовох хэрэгтэй вэ?
- Өнөөдөр Герман улсад ихэнх залуус ирээдүйд юу болох талаар юу ч бодохгүй явна. Тухайлбал хөдөлмөрийн насны 25-30 насны залуус. Энэ нь 20-35 жилийн дараа хүмүүс ядуурлын байдалд хүрнэ гэдгийг ойлгохгүй байна. Учир нь тэтгэврийн хэмжээ маш бага. 20-30 жилийн дараа тэтгэврийн насны ядуучуудыг бий болгох аюултай. Германы одоогийн Засгийн газар анх гарахдаа тэтгэврийн багц хуулийг гаргасан ч онцгой өөрчлөлт авчирсангүй. Яагаад гэвэл хөдөлмөрийн насны залуус буюу 25-30 насныханд зориулж 2030 oн болтол тэтгэвэрт зориулж 3 милльяард давсан маш их хэмжээний мөнгөн дүнгийн тооцоо гарсан. Мөн хүүхэд гаргасан эмэгтэйчүүд тэтгэвэрт гарахдаа мөнгө авах тухай заасан. Энэ нь 1992 оноос өмнөх ээжүүдэд хамаатай. Түүнчлэн Социал Демократ намаас хөдөлмөрийн насны залуус тэтгэврийн насанд хүрээгүй ч тэтгэвэрт гарч болох тухай санал хэрэгжүүлсэн. Гэвч хөдөлмөрийн насны залууст уг санаачилга ач холбогдол өгөөгүй.
- Дэхийн улс орнуудад хүн амын тоо буурч улс оронд агших процесс явагдаж байгаа талаар та сургалтын үеэр сонирхуулсан. Энэ үйл явдал манай улсад бас тохиолдохыг үгүйсгэх аргагүй?
- Дэлхийн хүн амын хамгийн их өсөлттэй үе нь 1990-д он байсан. Ялангуяа Япон, Итали улсуудад. Гэвч энэ улс өнөөдөр хүн амынх нь тоо байнгын бууралттай байх болсон. Учир нь насжилт өндөр, залуус бага. Тиймээс зарим хүнгүй тосгодыг улс орон нь хөгжүүлэх биш устгаж эхэллээ. Украйны хувьд гэхэд л анх 51 сая хүн амтай байсан. 2 жил гаруйн өмнө Кримд болсон үйл явдалын дараа 45 сая болсон нь 25 жилийн дотор тус улсын хүн ам 25 хувиар багасаад байна. Мөн ОХУ хэдэн сая хүнээр багассан нь мөн л агших процесс явагдаж байна. Оросын хувьд эрчүүдийн дундаж наслалт 56. Энэ нь архидалт өндөр байдагтай шууд холбоотой. Улс орон агших процесс явагдаж байгаа нь ирээдүйд Монгол Улсад ч хамаатай. Үүнийг сэтгүүлчид ойлгуулах нь бидний үүрэг юм.
- Ярилцлагын төгсгөлд Монголын сэтгүүлчдэд хандаж хэлэх үг?
- Монголд их олон газар намайг ярилцлаганд урьлаа. Урьсан газар бүрт баярлалаа. Надад Монголын сэтгүүлчидтэй хамтран ажиллах маш сонирхолтой байлаа. Гэхдээ надаас маш нээлттэй асуулт асууж байгаа нь надад чөлөөтэй ярих боломжийг олгож байна. Өөрөөр хэлбэл, би юу ч дураараа бурж болхоор асуулт асууж байна. Үүнийг шүүмжлэл гэж бүү ойлгоорой. Сэтгүүлчийн нүдээр харвал телевизийн нэвтрүүлгийн цагийг дүүргэх гэж байгаа бол өөр хэрэг. Сэтгүүлч хүнийхээ хувьд юу хүсээд байгаагаа огтхон ч ойлгохгүй байгаа нь харагдлаа. Бид бол нийгмийн өмгөөлөгчид гэдгийг санах хэрэгтэй. Мөн сэтгүүлч гэдэг маань ямар үүрэгтэй вэ гэдгээ ойлгох нь чухал. Тухайн улс орондоо ямар ач холбогдолтой вэ гэдгээ ойлгох нь сэтгүүлчийн давуу тал юм.
Б.Цэцэг
Сэтгэгдэл (2)