Ийм зүйл хэлснээрээ ч юм уу, эсвэл бичсэн гэдэг утгаараа олон хүний зэвүү дургүйцлийг хүргэх нь гарцаагүй биз. Юу гээд дэмийрээд байнаа гэж хэлэх болов уу. Гэвч өнөөгийн нийгэм, улс төр, эдийн засгийн нөхцөл байдал, хүмүүсийн сэтгэхүйн асуудал дээрх үгийг хэлүүлэх шалтгаан болов. Үнэхээр хөгийн Монгол Улс, монголчууд болох нь.
Дэлхийн талыг байлдан дагуулж, Их Монгол Улсыг байгуулсан эзэн Богд Чингис хаанаараа бид овоглодог монголчууд бидэнд хайрлах зүйл гэж үгүй болсон мэт. Газар нутаг, хэвлийн баялгаа гадаадынханд эзэмшүүлэх, хамтран ашиглах нэрийдлээр худалдаад зарчихна. Төрийн дээдсүүд нь түмэн олондоо зориуллаа хэмээх нэрийн дор түрийвчээ түнтийлгэх хууль баталдаг. Бизнес эрхлэх гэж байгаа нөхдүүд гадаадын зээл тусламж хүсч хамтрагчаа хулхидах жишээтэй. Улсын хууль цааз батлагч, сан хөмрөгийг захиран зарцуулагчид нь гадаадаас хоёр алга тосон бадар барьж, хэдэн бор төгрөг олж ирээд эх орноо, иргэдээ өрөнд оруулах нь ёс мэт болжээ. Ерөнхийдөө хайрлах зүйлгүй хүмүүс монголоор дүүрч, бүхнийг зоосны нүхээр л хардаг болсон цаг юм уу даа. Үүнийг бид олж хараагүй байхад гадаадын нэгэн эрдэмтэн олж хараад “Тархины тураал” хэмээн нэрийдэж, монголчуудыг ямархуу дүр төрхтэйг илэрхийлжээ. Кимура Аяако гэдэг япон хүний бичсэн зүйл бас нэгийг бодогдуулах. Нээрээ бид чинь юу болчихоо вэ гэдэг зүйл. Мэдээж хэрэг бид өөрсдийн харьцаа, өдөр тутмын амьдралын хажуугаар аливаад нүд хурц байж чадаагүй нь ойлгомжтой. Өглөө ажилдаа, орой гэрт гэсэн маршрутаар л амьдарч байна. Замын түгжрээнд өдрийн талыг өнгөрөөх нь энүүхэнд. Тиймээс яаж ч олж харах билээ. Бөөн уур бухимдал, сэтгэлийн хямрал дунд л алхаж яваа.
Кимура Аяако “Монголчууд, Монгол үндэстэн, Чингис хаан гэсэн нэрийг барьж гаднаас ямар нэгэн тусламж харж зүгээр гар хумхин сууж бэлэнчлэх сэтгэлгээг “Тархины тураал” хэмээн нэрлэсэн нь нэг талаас зөв байж болох ч нөгөө талаас төр засаг удирдаж буй бус дээдсүүдэд энэ нэрийг өгмөөр ч юм шиг. Залхуурах, бэлэнчлэх сэтгэлгээ, худал ярьж, хулгай хийх, бусадтай хуйвалдан хууль бус үйлдэл үйлдэх, хар амиа хичээх, хээл хахуульд автах зэрэг энэ нийгэмд давамгайлж буй бүхий л муу зүйлийг дээд эрх мэдэл бүхий албан тушаалтнууд нь зааж сургаж буй. Бүр биеэр үлгэрлэн харуулж байна” гэжээ.
Мөн биднийг маш азтай хүмүүс гэж тодорхойлсон байгаа юм. Яагаад гэвэл “Монгол үндэстэн” гэдэг нэрээр дэлхий даяар эрхэлж, дэлхий нийт ч эрхлүүлдэг аж. Их эзэн “Чингис” хааныхаа нэрийг барьж ямар нэг юм хийх гээд байх юм уу, хэнээс ямар тусламж орж ирэх нь вэ гэж харан, хүлээгээд л суудаг улс гэж бичсэн байгаа. Монголчууд хэн нэгний тусламж, аливаа нэг хэрэг гарвал тухайн хүнээ залхтал гуйж хоргооно, хэргээ бүтсэн хойно таг чиг болдог гэх муу нэрийг ч өгөөд амжжээ. Муу дээр нь муухай, муухай дээр улцан нэмэр гэдэг л энэ байх. Түүний бичсэн нийтлэл дэлхийн хэчнээн улсын хэл дээр орчуулагдан гадаадын улс үндэснүүдэд тарсан нь тааварлашгүй. Тэд монголчуудыг залхуу, бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй, гуйлгачин, бизнесийн хамтрагчаа хулхиддаг нөхдүүд гэж ойлгосон нь гарцаагүй. Ер нь, хажуудахаа хайрдаг, хамтарч ажиллах шаардлагагүй “Хөгийн Монгол” болж хувирсан нь ойлгомжтой.
Авах гээхийн ухаанаар олон зүйлийг тунгаан бодох цаг иржээ. Бидний цөөхөн монголчууд мөнгөний төлөө юу ч хийхээс буцахааргүй болсон нь үнэн. Төр засаг нь улсынхаа нэрийг барьж бадарчлан, зээл тусламжийн гараа хэн сунгах бол гэж тормолзтол харж яваа. Засаглал нь дотоодын нөөц бололцоо гэдэг зүйлийг мартсан. Аль болох өр тавих гэж зүтгэх бодлоготой. Газрын хэвлийн баялаг нь төр, ард түмнийх гэх сайхан тодотголтой, хуульчлагдсан нь ч гадаадынх, хөрөнгө оруулагчдын өмч. Ийм л улс орон болж хувирчээ.
Япон эрдэмтний нүдээр Монгол Улс, ард түмэнтэйгээ ингэж л харагджээ. Бид нэгийг бодож хоёрыг сэтгэх цаг ирсэн мэт. Худалгүй чухам үнэн үгийг хэлсэн Кимура Аяако-д баярлалаа гэж хэлэхэд багадах биз. Гэвч цөөн хэдхэн муу хүмүүсийн балгаар ард нийтээрээ ингэж хэлүүлэх нь юутай уйтай. Бидэнд өөрийн гэсэн соёл, ёс суртахуун гэж бий. Хэтэвчээ түнтийлгэж, хэн нэгнийг луйвардах тэднээс өөр сайхан сэтгэл өвөрлөсөн нь олон. Магадгүй үүнийг Кимура Аяако олж хараагүй нь харамсалтай.
Бурууд нүд хурц байсан түүнд баярлах нь зүйтэй. Одоо бид алдаж буй “Тархины тураал” гэх асуудлаа цэгцэлж, дэлхий нийтэд монголчууд залхуу хойрго, бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй, гуйлгачин улс биш гэдгээ харуулах болсон мэт.