Баярлаж цэнгэхгүй өдөр монголчуудад тун ховор болжээ. Өдөр бүхэн л ямар нэгэн баяр наргиа, цэнгээнтэй байх. Үгүй ядахад л найзын төрсөн өдөр, хүүхдийн даахь үргээх найртай. Өдөр хоногийн баяр ёслолын байдалтайгаар өнгөрөөж, халамцуу, гөлөмцүү нүдээр орчлонг тольдон явах нь хэвшил болж дээ, хөөрхий. Ингэж наргиж, цэнгэхэд төр ч бас гайгүй сайн ташуур өгч байгаа. Манарч жарга, мансуурч амарцгаа гэсэн байртай л байх юм гэсэн шүүмжлэл цахим ертөнцөөр түгэх. Баяр ёслолгүй ч сар гэж ер нь алга. Жилийн 12 сард ямар нэгэн хэмжээгээр баяр тэмдэглэж, бүх нийтээр амарч, 365 хоногийг найр наадмаар үдэж байна. Зарим сард хэд хэдэн удаа бүх нийтээрээ амарч, цэнгэн хөгжилдөх нь бий.
Баяр тэмдэглэх талаархи нэгэн хошигносон яриа ч дэлгэгдээд түмний дунд ам дамжин явж байгааг та бүхэндээ хүргэе.
Эмэгтэйчүүд уухыг “Март 8”, Эрэгтэйчүүд уухыг “Цэргийн баяр” Эр, эмгүй нийлж уухыг “Эх үрсийн баяр”, Энэ дэлхийг доргитол уухыг “Наадам”, Ойр дотныхонтойгоо уухыг “Төрсөн өдөр”, Орлогогүй хүмүүс нийлж уухыг “Гуялах”, Багш сурагчидтайгаа нийлж уухыг “Хонхны баяр”, Баар сав дүүртэл сууцгаагаад уухыг “Баасан ахын төрсөн өдөр” буюу баасан гаргийн шоу, Байнга уудаг хүмүүстэйгээ гоёлын хувцастай уухыг “Шинэ жил”, Нэгнийхээ гэрт нь ах дүү хамаатан саднаараа очиж уухыг “Цагаан сар”, Хүүхдийн үс хайчилж наргихыг “Даахины найр”, Хорвоогийн тоос хөдөлгөхөөр ирсэн өдрөө тэмдэглэн цэнгэхийг “Төрсөн өдрийн баяр” гэх мэтээр тодотгожээ. Үүнээс гадна Их хаан Чингисийн мэндэлсэн өдөр, Үндсэн хуулиа баталсны баяр, аймаг, сум, дүүрэг байгуулагдсаны ой, аливаа цэнгүүн гээд тэмдэглэх зүйл мундахгүй. Энэ бүхэнд хундага харшуулж, хатуу дарсыг сөгнөнө шүү дээ. Эгээтэй бяцхан балчрууд хундага тулгах нь холгүй. Ёстой л үхэшгүй мөнхийн рашаан олдсон мэтээр шил шилээр нь залгилж, маргааш нь “матрын” царай гаргаж хэвтэцгээнэ.
Ийм дүр төрхөөр өдөр хоногийг өнгөрүүлж байхад улс орон хэрхэн хөгжиж дэвжих ч билээ. Бүр төр засаг нь иргэддээ зориулж бүх нийтийн амралтын өдрийг зохиож өгч байгаа юм. Бусад улс оронд байхгүй, иргэдээ хайрлаж амраадаг тийм их буянтай төр. Баярын өдрөөр бүх нийтээр нь хэд хоногоор ажил хийлгэхгүй байх тухай хуультай. Монголчууд маань ч амралт баяр гэхээр шилтэй цэнхэртэйгээ нөхөрлөж, болор, шилэн, цаасан гээд хундагуудаа мөргөлдүүлэн, тэмдэглэлт өдрийг мансуурсан байдалтай өнгөрүүлдэг нь ёс мэт болжээ.
Мартын 8 буюу Олон улсын эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах өдөр болж өндөрлөлөө. Нийтээрээ сайхан тэмдэглэв. Чамгүй олон хүн эрүүлжүүлэгдэж, согтуугаар тээврийн хэрэгсэл жолоодсон нөхдүүд цагдаад баригдсан байна. Өдөр нь, тусгаар Монгол Улсын төрийн ордны өмнөх Их хааны хөшөөний урд байх Сүхбаатарын гэж нэрлэгдсэн төв талбайд эмэгтэйчүүд жагсав. Ёстой лаг жагсаал болсон. Эрхээ хамгаална, эмэгтэйчүүдийн төлөө жилийн 365 хоног тэмцэе, тэрбумаараа нэгдэж тэмцэцгээе гээд л. Бүр “эротик” жагсаал ч болсон гэж байгаа. Найман эмэгтэй бандаашнаас өөр хувцасгүйгээр жагсаж, олон нийтэд биеэ гайхуулж, Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхийг хангаж өг хэмээсэн. Мөн тэдний хийж байгаа зүйлийг төр засаг дэмжих ёстой аж. Эрхээ хамгаалахаар нүцгэлсэн бүсгүйчүүдэд тайз засах эрх ч олгоогүй нь тэдний гомдох бас нэгэн шалтгаан болж. Уг нь, тайзан дээр гарч тайчих ёстой байсан гэнэ. Гэтэл тайз байхгүйгээс үүдэн талбайн голоор алхахаас өөр гарцгүй болсон аж.
Төр нь эрхээ хамгаалан, Үндсэн хуулиар олгогдсон эрхээ эдлэх гэсэн “тайчигч”, нүцгэлэгч бүсгүйчүүдэд жоохон ч атугай дэмжлэг үзүүлээд тайз засуулсан бол гомдох сэтгэл нь тэр хэмжээгээр нимгэрэх байсан ч юм билүү. Ядахад гажуудаж байгаа эрхээ хамгаалах өдөр нь ганц тайз засуулчихгүй дээ гэсэн бодол ч төрөх.
Монголын өнөөгийн нийгэм нэг иймэрхүү өнгө төрхтэй. Төр нь түмэн олноо гээсэн, түмэн олон нь төрсөн биеэ гаргангуунд нь гаргасан дүр зурагтай. Бид ийм улс оронд л амь зууж, аж төрөн сууна.
Сэтгэгдэл (9)