Авлига, албан тушаалын хэрэгт холбогдож, Цагдан хорих 461 рүү ачигдсан үе үеийн улс төрийн зүтгэлтнүүд хийгээд нөлөө бүхий эрхмүүдийн цуваа Ерөнхий сайд асан Ч.Сайханбилэг, С.Баяр, “Фортуна" Н.Батбаяр болон Б.Гарамгайбаатар, “Жаст”-ын Ш.Батхүү, Хууль зүйн сайд асан Д.Дорлигжав, Уул уурхайн дэд сайд асан О.Эрдэнэбулган, “Эрдэнэт” үйлдвэрийн захирал асан Ч.Ганзориг гээд уртаас урт үргэлжилсэн. Гэвч энэ цуваа өдгөө тасарч, бүр зүүд зэрэглээ мэт сарниад байна.
Тэднийг улс төрд ямархуу манлайлагч байсныг нь мөн албан тушаалд хүрэхээрээ хэрхэн шунан тачааддагыг нь өнгөрсөн хугацаанд ард түмэн сайн харж авсан. Ер нь төрийн өндөр албан тушаалны цензур соц нийгмийн үеийн ойлголтоос тэс өөр болж хувьсан өөрчлөгдсөний тод илрэл нь энэ биз ээ.
Магадгүй энэ бүхэн нь нийтийн өмчөөс хувийн өмчийн хэлбэрт шилжснээс үүдэлтэй байж ч мэдэх. Цаг хугацаа өнгөрөхийн хэрээр төрд гарсан бүхэн өрөмийг нь өөрсдөө хамж, ард түмэнд хусам долоолгох байдал улам даамжрав. Эцэстээ “толгой”-нуудыг хувааж, ордуудыг өөрсдийн болгосон нь эхнээсээ илчлэгдэхийн цагт Цагдан хорих 461-ийг чиглэсэн цувааны жим татсан ч, өнөөдөр энэ жим бүдгэрч эхлэв. Жимээр тоос татуулж байсан бүхэн өнөөдөр эрх чөлөөгөө эдлэж, тааваараа тарвалзах нь холгүй явна. Гадна, дотнын сувиллаар жаргалыг ханатал эдэлж, хэсүүчилж байна.
Уг нь бол тэд гэмт буруутайд сэжиглэгдэж цагдан хоригдсон. Тухайн үедээ өөрийг нь шударга бусын хонгил руу орууллаа гэж гиншигнож, би буруугүй, тэд буруутай гэж байв. Ёстой л “Үхсэн ч өмхийгөө тавихгүй” гэдэг шиг арга саам эрэлхийлж, хуулийг гууль болгох гэж үзсэн. Тэдний хичээл зүтгэл талаар болсонгүй. Тиймдээ ч Цагдан хорих 461 дүгээр анги өдгөө хов хоосон байна. Тэнд хэн байна. Хэн ч алга.
Сүүлчийн харуулаар тодроод байсан Жастын Ш.Батхүү хэдхэн хоногийн өмнө “манаагаа” орхисноор хорих анги ийн эзгүйрэхэд хүрсэн юм. Ингэснээр төрийн эрх, бизнесийн магнатаар тодорсон нөхдүүд хуулийн уландаа хэрхэн гишгилж болдогыг батлан харуулав. Тэдний Монголд тарьсан харгайгаар монголчууд өдөр бүр өр төлж сууна. Эдийн засгийн үсрэнгүй хөгжлөөс хасах блансад хүртлээ шалдаа буусан эдийн засаг амьтай голтой дэнжигнэж буй энэ цагт төрийн мөнгөнд гар дүрсэн авлигачин нөхдийн хөрөнгийг хуугаар нь хамж, улсын санг арвижуулах нь зүйтэй баймаар. Ийм арга замаар улсынхаа эдийн засгийг сэхээнээс гаргасан дэлхийн түүх олон байдаг юм билээ.
Гэвч монголчуудад тэр дундаа төрийн болоод хууль цаазын индэрт гарсан хэнбугайд ч ийм сонирхол нэгээхэн алга. Яагаад. Чухам яагаад тэдэнд Монголоо гэсэн чин сэтгэл дутна вэ. Тэдэнд ийм сэтгэл үгүй, тэдэнд ийм чин зориг, ёс суртахуун үгүй болоод л Цагдан хорих 461 өдгөө эзгүйрэв. Тэнд хэн байна. Хэн ч алга. Харин Монголд хэн байна. Авлига авч, албан тушаалын өөд мацахын төлөө эхнэр, хүүхдээ ч худалдахаас сийхгүй улаан гартнуудаар дүүрэн байна.
Энэ бол Монголын эмгэнэл, энэ бол Монголын гутамшиг.
Төрийн мөнгөд гар дүрэгсэд их янгууч. Эсвэл үнэнээсээ өвдсөн байгаад түүнийгээ оношлуулж чаддаггүй байсан ч байж мэднэ. Учир нь хээл хахуулийн хэргээр хоригдсон бүхний бие нь өвдөж, хорих ангийн эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлдэг моод улам эрчимжив. Хоригдсон болгоныг л өнөө маргаашгүй үхэх гэж байна гэж оношилж, сүр бадраан, өндөр үнэтэй тариаг зай завсаргүй шахна. Эндээс л хорих ангийн эмнэлэг шиг сайн эмнэлэг Монголд байхгүй гэгдэх болов. Тиймдээ л төрийн томчууд хорих ангийн эмнэлгийг зоридог болсон гэх юм уу даа. Худалч хүнд ингэж л ойлгогдохоор байгаа юм. За, ингээд хорих ангийн эмнэлэгт хэвтсэн эрхмүүдийн судсанд улсын мөнгөөр худалдаж авсан өндөр үнэтэй тариаг баруун солгойгүй шахаж, улсын хангамжаас хооллож ундална. Үгүй, ямар аз нь гийсэн од атгаж төрсөн гэхээр ийм байдаг юм, бүү мэд. Цагдан хорих 461 дүгээр ангийн эмнэлэг хээл хахуулийн хэргээр саатуулагдсан “өвчтнүүдийг” мөнгөөр угжсаар байгаад биеийг нь тэнхрүүлэхээр нөгөөдүүл нь наранд гарахад саадгүй болж байгаа юм. Ингэж л хуулийн байгууллага бусдыг халаасны хэмжээгээр хэмжиж, эрх мэдэлтэнд энэрэнгүй ханддаг нь ил болсон.
Тиймдээ л Цагдан хорих 461 дүгээр анги эзгүйрэв гэж ямар сайндаа хэлэхэв дээ. Сүүлчийн харуулаар тодорсон “Жаст”-ын Ш.Батхүүд холбогдох хэрэг прокурорт буцаагдснаар батлан даалтад гарсан. Ийнхүү авлига, авч албан тушаалаа урвуулан ашигласан хэрэгт сэжиглэгдэн шалгагдаж байсан эрхмүүд тус ангиас өвчтэй, зовлонтой зэрэг элдэв шалтгаанаар суллагдсаар өдгөө улс орныг донсолгосон дуулиант хэргийн баатрууд гэртээ бүгэхэд хүрэв.
Гэртээ бүгэгсэд яаж ийж байгаад хэргийн хөөн хэлэлцэх хугацааг дуусгах гэж үзэж байна. Тухайлбал, Шадар сайд асан Ц.Оюунбаатарт холбогдох шүүх хурал өнгөрсөн нэгдүгээр сарын 8-нд товлогдсон ч өнөөдрийг хүртэл хойшилсон хэвээр. Мөн Нийслэлийн Засаг дарга асан Э.Бат-Үүл, УИХ-ын гишүүн асан Б.Гарамгайбаатар, Н.Батбаяр нарт холбогдох хэрэг, Эрчим хүчний сайд асан М.Сономпил, Зам тээвэр, хөгжлийн яамны ТЗУГ-ын дарга асан Б.Махбал нар гээр олон нөхдүүдэд холбогдох хэрэг тодорхой хугацаагаар хойшилсон хэвээр байна.
Эрх мэдэлтнүүдийн хувьд шүүх хурлыг хойшлуулж, сунжруулах нь шалгарсан аргад тооцогддог. Тэд хуулийн цоорхойг гаргууд ашиглаж, хэргээс яаж бултахаа андахгүй. Учир нь дээр дурдсанчлан ямар ч дуулиантай хэрэг байсан хэрхэн сунжруулж, шүүхээс татаж, бүр болохгүй бол зовж зүдэрсэн царай гаргаж байгаад л хөөн хэлэлцэх хугацаагаа дуусгахаа мэддэг. Тиймдээ ч цагдан хорих 461 дүгээр анги хоосорсон биз ээ.
Бид аливаа зүйлийг олон улсын жишигтэй харьцуулдаг улс. Олон улсад хууль бүхнээс дээгүүр гэж үздэг бол манай улсад эрх мэдэл, мөнгө нэгдүгээрт эрэмблэгдэж, түүний нь араас хуульт ёс удаалж байна гэхэд болно. Энэ байдал нь бүр буглаж идээлчихсэн. Уг нь хуулиас давсан эрх мэдэл байх ёсгүй байлтай. Гэсэн ч хуульт ёс эрх мэдэл, мөнгөний өмнө хүчгүйдэж, нэгэнт өвдөг сөгдсөн гэдгийг улс төрд нөлөө бүхий эрхмүүдийн сунжирч, сунжруулсан хэргүүдээс харж болно.
Эргэн сануулахад, 2018 онд авлигад идэгдсэн байгууллагын жагсаалтыг шүүх байгууллага тэргүүлсэн байдаг. Тиймээс цагдан хорих ангид мөнгөтэй хоригдоно гэж үү. Лав үгүй байх.
Тиймээс л дахин асууя. Цагдан хорих 461 дүгээр ангид хэн байна, хэн ч алга.
Харин Монголд хэн байна. Мөнгө, эрх мэдлийн төлөө нүдээ ухаж өгөхөөс ч сийхгүй урвагчид л дүүрэн байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (21)