УИХ дахь МАН-ын бүлгийн дарга Д.Тогтохсүрэнгээс Татварын багц хуулийн талаар зарим асуултад хариулт авлаа.
-Татварын багц хуульд маргаантай асуудал олон байх шиг байна. Тухайлбал, татварын шинэчилсэн хуулийн хоёр заалт үндсэн хуультай зөрчилдөж байна гэж АН-аас мэдээлсэн. Ерөнхийлөгчийн зүгээс гадаадын хөрөнгө оруулагчдын татварыг бууруулснаар улсын эдийн засагт ихээхэн хэмжээний хохирол учруулна гэж үзээд байна. Энд таны байр суурь ямар байгаа вэ?
-Татварын багц хуулийг УИХ-ын ээлжит бус чуулганаар хэлэлцэж байна. Засгийн газраас өргөн барьсан хуульд зөрчилтэй зүйл бий. Үүнийг ажлын хэсэг болон Төсвийн байнгын хороо хэлэлцэж залруулж байгаа. Тухайлбал, Үндсэн хуультай зөрчилдөж магадгүй гэдэг нь шүүхийн шийдвэргүйгээр татварын өртэй аж ахуйн нэгжийн хөрөнгийг битүүмжлэн, шууд худалдан борлуулна гэсэн заалт байсан. Үүнийг битүүмжлэнэ, худалдан борлуулах ажлыг заавал шүүхийн шийдвэрээр хийнэ гэж өөрчилж байна. Энэ мэтчилэнгээр Үндсэн хуулийн агуулгыг зөрчсөн байж магадгүй гэсэн асуудлуудыг өөрчилж, зохицуулалт оруулсан. Ерөнхийлөгчөөс 20 гаруй санал тавьсан байна лээ. Үүний 10-аад саналыг ажлын хэсэг, Төсвийн байнгын хороо хүлээж авсан. Гадаадын хөрөнгө оруулалтыг дэмжсэн заалтуудыг ихэнхийг нь хассан. Одоо бол анхны хэлэлцүүлэг нь хийгдэж байна. Анхны хэлэлцүүлгээр хассан саналуудыг дэмжих юм бол тавьсан саналууд үргэлжлэн хэлэлцүүлэгдэнэ гэсэн үг.
-Засгийн газраас өргөн барьсан саналд нэлээд өөрчлөлт орсон гэсэн. Хуульд үндэслэж энэ оны төсвийг баталсан гэж судлаач ярьж байсан. Засгийн газраас өргөн барьсан саналын ихэнхийг нь өөрчилснөөр төсвийн орлогын бүрдүүлэлтэд хэрхэн нөлөөлөх юм бэ?
-2019 оны төсвийг батлахдаа хуучин хуулиа баримталж баталсан. Учир нь шинэ эрх зүйн орчин бий болоогүй байсан. Тиймээс энэ хууль батлагдсанаар төсөвт ямар нэгэн өөрчлөлт орохгүй. Хуулийг 2020 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс эхэлж хэрэгжүүлэхээр төлөвлөж байна. Татварын багц хуультай холбогдуулж Засгийн газраас олон журам гарна. Эдгээрийг гаргаж бэлтгэл ажлуудыг хийхээр бид 2020 оноос хэрэгжүүлж эхлэх юм байна. 2020 оны төсөв шинэ хуулиар явна. Татварын хуульд хоёр том өөрчлөлт байгаа. Нэгдүгээрт, 1.5 тэрбум төгрөгөөс доош борлуулалтын орлоготой аж ахуй нэгжүүдийн орлогын албан татварыг нэг хувь болгож байгаа. Хоёрдугаарт, 300 сая төгрөгөөс доош жилийн борлуулалтын орлоготой аж ахуй нэгжүүд жилд нэг удаа тайлан гаргана. Одоо дөрвөн удаа тайлангаа тавьж байгаа шүү дээ. Тиймээс аж ахуй нэгжүүдэд хөнгөлөлттэй болж байгаа юм. Иймд аж ахуй нэгжүүдийн хүлээж байгаа хуулийн төсөл гэж үзэж болно.
-УИХ-ын зарим гишүүний зүгээс томоохон аж ахуйн нэгжийг дэмжээгүй, халгаатай хууль болсон гэж шүүмжилж байсан. Энэ хууль томоохон аж ахуй нэгжүүдээ дэмжсэн ямар заалт байгаа вэ?
-Томоохон аж ахуйн нэгжийг дэмжсэн заалтууд бий. Тухайлбал, дотоодын аж ахуйн нэгжүүд олон улсын санхүүгийн зах зээлээс санхүүгийн их үүсвэр олж ирвэл түүнийх нь татварын 10 хувийг таван хувь болгож байгаа юм. Банк ч ялгаагүй. Монгол Улсын банкны байгууллагууд гадаадын санхүүгийн зах зээлээс бага хүүтэй мөнгө олж ирвэл татварыг мөн таван хувь болгож байгаа. Энэ нь хүүг бууруулах чиглэлээр хийгдэж байгаа ажил. Том аж ахуй нэгжүүдийг дэмжсэн заалт бий. Татварын тайлан бүртгэлийг хялбарчилсан, хяналт шалгалтуудыг илүү тодорхой нарийвчилсан чиглэлээр өөрчлөлт хийгдсэн.
-Татвар бууруулна ЖДҮ-ийг дэмжинэ гэж байгаа ч гэсэн өр өвлөгддөг болно гэж яриад байгаа шүү дээ. Өрийг өвлүүлж төлүүлэх нь хэр зохистой вэ?
-Өр өвлөгддөг асуудалд нухацтай хандахгүй бол болохгүй байгаа юм. Татвараа төлдөггүй зориуд өр үүсгэдэг аж ахуйн нэгжүүд олон байна. Тиймээс ийм аж ахуйн нэгжийн татварын өрийн асуудалд хатуу байр суурь барих ёстой гэж бодож байна. Гаднын улс орнууд ч хатуу байр суурь барьдаг юм байна лээ. Засгийн газраас оруулж ирсэн төслөөр олон үе дамжиж өр өвлөгдөх байсныг болиулсан. Хоёр, гурван үе дамжиж өнөөдөр аж ахуй эрхэлж байгаа хүний хүүхдэд очдог. Ингэж компани үйлдвэрлэлүүд өр нь дамжиж очно. Энэ мэтчилэнгээр нарийвчилж зохицуулж байгаа зүйл байгаа. Гэхдээ өрийг хязгаартай болгох ёстой. Бүх өр төлөгдөхгүй тодорхой хоёр тохиолдлын өрийг өвлүүлэхээр хуульд тусгаж өгсөн.
-Тодорхой хоёр төрөл гэдгийг тодруулбал?
-Олон өр байна. Юунаас үүссэн өр вэ гэдгээс хамаарч байгаа юм.
-Таны хувьд татварын багц хуулийн төсөлд шүүмжлэлтэй заалтууд юу байна?
-Би гурван санал яриад байгаа юм. Тэр саналууд дэмжигдэхгүй байна. Нэгдүгээрт, хувь хүний орлогын албан татварын хөнгөлөлт чөлөөлөлттэй холбоотой асуудал. Одоо орж байгаа хуулиар хамгийн өндөр хөнгөлөлт чөлөөлөлтийг 240 мянган төгрөгөөр хийж байна. Үүнийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр байх ёстой, жил бүр өөрчлөгдөж байх ёстой гэж үзсэн. Энэ жил хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээ 320 мянган төгрөг болсон. Одоо 240 мянган төгрөгөөр явж байгааг 320 мянган болгомоор байгаа юм. Үүнийг дэмжээгүй. Учир нь эндээс 60 орчим тэрбум төгрөгийн эх үүсвэр алдагдах юм байна лээ. Тиймээс дэмжихгүй. Хоёрдугаар санал, хувь хүний албан татвар албан байгууллагад байдаг. Унаа, хоолны хөнгөлөлт гээд мөнгө өгдөг. Үүн дээр нь татвар ногдуулдаг. Тиймээс үүнийг болиулах санал гаргасан. Гэтэл үүнийг бас буруу гээд дэмжихгүй байгаа юм. Нэг уут гаргаад ажлынчдынхаа цалинг багасгаж тэр уут руугаа хийчихнэ гээд хардаад дэмжээгүй.
Гуравдугаар санал, хадгаламжийн хүүгийн асуудал. Хуучин хадгаламж босгодог байсан. 100 сая төгрөгөөс хадгаламжтай бол татвартай түүнээс бага бол татваргүй байсан. Одоо бол бүх хадгаламжийн хүү татвартай. Тиймээс үүнд босго тогтооё гэдэг санал гаргасан. Гэтэл дэмжээгүй. Үүнийг ганцхан би яриагүй үйлдвэрчний байгууллагаас эхлээд олон хүн хувь хүний орлогын албан татварын асуудлыг ярьж байгаа юм. Хувь хүний орлого багасахад нөлөөлж байна уу гэдэг агуулгаар нь шүү дээ.
Р.Хишигжаргал