Сүүлийн үед чимээгүй тахлын тоонд ороод буй хэрх өвчин газар авах болжээ. Уг өвчин нь олон шалтгааны улмаас үүсдэг бөгөөд зарим эмгэгийн шалтгааныг өнөөг хүртэл тодорхойлж чадаагүй байна. Ингээд хэрх өвчин үүсэх шалтгаан, хүндрэлийн талаар Хүний их эмч Б.Дугархүүтэй ярилцлаа.
-Хэрх гэж ямар өвчнийг хэлдэг юм бэ. Яаж бий болдог юм вэ?
-Энэ өвчнийг эмчлэх аргыг дэлхийд олоогүй байна. Өөрөөр хэлбэл, хүнийг хөдөлмөрийн бэрхшээлтэй болгодог ийм л өвчин. Хэрх өвчнийг зөвхөн үе мөчний өвчин гэж хүмүүс ойлгодог. Гэтэл тийм биш. Системийн буюу бүх эд эрхтэнийг дамнаж, олон эрхтэнийг хамардаг үрэвсэлт өвчин. Уг өвчин бий болох дийлэнх шалтгаан нь хоолойны өвчлөлөөс үүдэлтэй. Тэр дундаа хоолойн өвчлөлийн үед үүсгэдэг стрептоккок гэж өвөрмөц төрлийн бактер байдаг. Энэ бактер “А бүлгийн цус задлагч” гэдэг нэртэй бөгөөд холбогч эдүүдийг гэмтээдэг юм.
Хэрх өвчин нь эхний ээлжинд хоолой дотор үүсдэг. Хоолой дотор үржиж байгаад цусан дотор өөрийн хортой бодисыг оруулдаг. Өөрөөр хэлбэл, “А бүлгийн цус задлагч” гэсэн бодисоо цус руу оруулна гэсэн үг. Ингэснээр тухайн бодис зүрхний дотор талын хөндийд цус хуваарилдаг хавхлагын салст бүрхүүлд сууж, бага багаар идэж эхэлдэг. Энэ үед нь дархлаа энэ бодисыг устгах гэж оролддог боловч чадалгүй үрэвсэл үүсгэнэ. Тухайлбал, хатги гарахад улайж хавдан дараа нь идээ татдаг шүү дээ. Ийм л зүйл зүрхэнд болно гэсэн үг юм.
-Тэгэхээр хоолойны өвчлөлөөр өвчилсөн хүмүүс хэрх өвчинтэй байх магадлалтай гэсэн үг үү?
-Хоолойны өвчлөлөөр өвчилсөн бүх хүн хэрх өвчинтэй гэж ойлгож болохгүй. Хамгийн гол нь удамшил, дархлааны нөхцөл байдлаас үүдэн хэрх өвчин үүсдэг гэж үздэг. Тухайлбал, хоолой нь хүнд өвддөг байсан хүмүүсийн гурван хувьд л тохиолддог гэж үздэг юм.
-Хэрх өвчинд хүйс хамаарах уу?
-Хүйс хамаарахгүй тусаж болно. Мөн наснаас үл хамааран өвчлөх аюултай. Дээр дурдсанчлан стрептоккокын эсрэг дархлааны эс нь хэт ажилласны улмаас өвчлүүлж байгаа хэрэг. Үрэвслийн үр дүнд зүрхний хавхлага ажиллагаагүй болж эхэлнэ. Үүнээс үүдэн зүрх цусаа хуваарилж чадахаа болино. Цусны жигд хуваарилалт алдагдсанаар хөл хавдах, амьсгаадах, амаар нь цагаан хөөс сахардаг болдог. Бүр зүрх нь дийлэхээ больж зогсохыг ч үгүйсгэхгүй.
-Энэ өвчин насжилтад нөлөөлдөг гэсэн судалгаа байдаг уу?
-Тийм судалгаа одоогоор хийгээгүй.
-Эмчлэх боломжгүй өвчний тоонд багтаж байгаа биз дээ. Тийм атал яагаад судалгаа байхгүй юм бол?
-Учир нь дархлааг зохицуулдаг эмчилгээ дэлхий дээр байхгүй.
-Хэрх өвчний шинж тэмдэг яаж илэрдэг юм бэ?
-Энэ өвчин зүрхэнд хүрсэн бол зүрхээр нь хатгуулж өвдөнө. Гэхдээ ганцхан зүрхийг өвтгөдөг гэдэг нь өрөөсгөл ойлголт. Мөн үе мөчний мөгөөрсөн эд. Тухайлбал, өвдөг, хурууны үений мөгөөрс дээр очиж үржихээр ялгаагүй үрэвсэл явагдаж эхэлдэг. Ингэснээр тухайн хэсэг бүтцийн хувьд өөрчлөлтөд орж эхэлнэ гэсэн үг. Жишээлбэл, хуруу мойног болох, хөл хавдан тахийх зэргээр яснууд муруйж эхэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, жижиг үеүүдийг маш хурдан гэмтээдэг тул осолтой.
-Хүнд шатандаа ороод эхлэхээр хуруу нь унадаг гэж сонссон. Энэ үнэн үү?
-Тийм зүйл байхгүй.
-Энэ өвчин бүх эрхтэн тогтолцоонд нөлөөлж гэмтээдэг гэлээ. Тэгэхээр эмэгтэйчүүдийн хувьд ураг тээх боломжгүй болно ч гэдэг юм уу, тийм эрсдэл гарч болох уу?
-Зүрх нь байнга өвддөг, үе мөч нь байнга янгинадаг үед байж болно. Энгийнээр бол тухайн эх зовиур шаналалаа дийлээгүйн улмаас ураг зулбахыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ яг нотлогдсон зүйл байхгүй.
-Тэгвэл энэ өвчний үед дархлаа дэмжих эм бэлдмэл хэрэглэж болохгүй нь ээ?
-Яг тийм. Учир нь дархлаа хэт их идэвхжсэний улмаас үрэвсэл бий болдог. Тиймээс энэ өвчний үед дархлааг дарангуйлах эмчилгээг хийхээс өөр замгүй. Дархлааг бууруулна гэсэн үг. Үүнийг дааврын эм гэж нэрлэдэг. Мөн өвдөлт намдаах үрэвслийн эм ууна. Эдгээр эмчилгээг л хийдэг.
-Хэрэв хүнд шатандаа орвол ямар шинж тэмдэг илэрдэг вэ?
-Энэ үед дээрх бактер төв мэдрэлийн систем буюу тархины зөөлөн хальсад суудаг. Тархинд үрэвсэл бий болсноор тухайн хүн өөрөө өөрийгөө захирч чадахаа болино. Тухайлбал, гар хөлөө эмх замбараагүй хөдөлгөх, толгойгоо байнга сэгсэрдэг болдог.
-Хэрх өвчний үед юуг анхаарах ёстой вэ?
-Энэ өвчний үед илэрч байгаа шинж тэмдэгүүдэд даамжирч, хүндрэл өгөхөөс нь урьдчилан сэргийлэх шаардлагатай.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (1)