Хөгжмийн зохиолч, Хөдөлмөрийн баатар, Төрийн шагналт, Урлагийн гавьяат зүтгэлтэн, Чингис хаан одонт Бямбасүрэнгийн Шарав хүнд өвчний улмаас тэнгэрт дэвшжээ. Тэрбээр хамгийн сүүлд Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхтэй уулзах үеэрээ "Хэдэн нот санаанд орохоор хурдан буулгамаар санагдаад хэвтэж чадахгүй юм" хэмээн хэлсэн байдаг. Монголын төдийгүй дэлхийн энтэй бүтээл туурвиж явсан түүний хөг эгшиг монголчуудын зүрх сэтгэлд үүрд эгшиглэх болно. Талийгаачийн гэр бүл, ойр дотнынхонд гүн эмгэнэл илэрхийлье.
Ум сайн амгалан болтугай
Б.Шарав гуай “хөгширчээ”. Бүтээл нь биш тэр өөрөө. Саяхан л “Монгол тулгатны 100 эрхэм” хэмээх нэвтрүүлэгт орж хөгжимтэй хэрхэн амьдралаа холбосон тухайгаа хууч хөөрч байсан тэрбээр нэг л мэдэхэд бүтээлдээ бус насандаа “дарагджээ”. Түүнийг төр соёрхоход монголчууд нийтээрээ баярласан. Төрийн тэргүүн зэргийн дээд шагнал “Чингис хаан” одон хүртэхэд нь ч тэр. “Нүдээ олсон шагнал” хэмээн нийтээрээ алга ташсан. Харин өнөөдөр Б.Шарав Хөдөлмөрийн баатар гэсэн аавын хүүхдүүдийн энгэрт тэр бүр гялалзаад байдаггүй гавьяа, шагналыг Н.Жанцанноров хэмээх андынхаа хамт авлаа. Урьдын өнөөх Б.Шарав нүдэнд туссангүй.
Цогтой, галтай царай нь цаанаа л зовиурлангуй. Тэр өвджээ. Бүр хүндээр. Гэхдээ Монгол төрийг, төрийнхөө шагналыг хүндэтгэж, Төрийн ордон хүртэл хүрэлцэн ирсэн нь даанч бахархмаар.
..Адуу янцгааж, айраг шуугих Монголын их амар амгалан. Хаа нэгтээ хурдан морь унаач хүүхдийн гийнгоон дуу хадаж, уурга барьсан залуусын исгэрэх чимээ, хүлэг морьдын төвөргөөн хөг нэмэхтэй зэрэгцэх нь хөдөө тал ямар уудам хийгээд хэрхэн сэрж байгааг өгүүлэх мэт... Төрийн шагналт, урлагийн гавьяат зүтгэлтэн Б.Шаравын “Сэрсэн тал” бүтээлийг сонсоход монгол хүн бүрийн сэтгэлд ийм нэгэн дүрслэл буудаг. Монгол наадам, тал нутгийн Монгол орон, ард түмнийх нь хийж бүтээх зориг, эрмэлзэл сэргэж буйг хөг аялгуу бүрт нь шигтгэн дүрсэлсэн энэ бүтээл 1984 онд эрхэм зохиолчийн оюунаас туурвигдаж, Улс тунхагласны 60 ойн үеэр 150 хүнтэй найрал хөгжимчид алдарт Ж.Чулууны удирдлагаар ард түмэнд сонордуулснаас хойш 35 дах зунтайгаа золгож байна.
2005 онд урлаг соёлын салбараас анхны Төрийн дээд шагнал болох Чингис хаан одонгоор шагнагдсан Б.Шарав 1972 онд Багшийн их сургуулийн хөгжмийн багш мэргэжлээр төгссөнөөс хойш амьдралыг хөглөсөн олон аялгууг оюундаа бичиж, гараараа туурвисан нэгэн. 1983 онд ОХУ-ын Екатеринбург хотын Уралын хөгжмийн их сургуулийг хөгжмийн зохиолч мэргэжлээр төгссөн, тэрбээр арав орчим жилийн дараа буюу 1992 онд Төрийн шагнал хүртсэн юм.
Магадгүй Азийн хөгжмийн симпозиумын шилдэг зохиолоор “Замбутивийн наран” магтуу нь шалгарч бүр ЮНЕСКО-гийн дэлхийн соёлын өвд Монголоос бүртгэгдсэн гурван бүтээлийн нэгээр бүртгэгдсэн нь хэн бүхний хийж, гаргаж чадах амжилт биш байсан нь лав.
ЮНЕСКО-д Ардын жүжигчин Ж.Чулууны “Ардын дуунуудын найруулга”, Ардын жүжигчин Н.Норовбанзадын “Уяхан замбу тивийн наран” бүтээл бүртгэгдсэнээс хойш гурав дахь нь Б.Шаравынх болсон хэрэг. Энэ тухай хөгжим судлаачид, шүүмжлэгчид “Б.Шаравын “Замбутивийн наран” магтуу дээрх хоёр бүтээлтэй харьцуулахад хэмжээний хувьд хамгийн том нь юм” хэмээн тодотгосон удаатай. Төрийн шагналт, ардын жүжигчин С.Гончигсумлаа “Би хэр баргийн юм тоодоггүй. Харин энэ удаад чамд онц тавилаа. (“Замбуутивийн наран” магтуу), Төрийн хошой шагналт, ардын жүжигчин Н.Жанцанноров “Б.Шарав монгол уртын дуу руу нэвтэрхий орж чадсан. Уртын дуу ямар том санааг гаргаж болохыг нэвтэрхий мэдэрсэн хүн гэж би Б.Шаравыг боддог” хэмээсэн нь зүгээр ч нэг тодотгол биш болов уу.
Үнэхээр ч Монголынхоо түүх, соёл, зан заншил, ахуй, сэтгэлгээг өөрийн билэг танхай сэтгэхүйгээрээ илэрхийлж, үндэсний хөгжмөө европ хөгжимтэй хослуулах оролдлогыг тууштай хийсэн бүтээлүүд нь, өөрөөр нь, Б.Шараваар үнэлэгдэж бас хэмжигдэж байна. Хилийн чинадын 40 гаруй улс оронд түүний бүтээлүүд эгшиглэсэн нь үүний бодит жишээ. II симфонийг нь 1984 онд Санкт Петербургийн Сонгодог хөгжмийн их наадмын үеэр бүх Оросын симфони найрал хөгжим, найрал дуучид дуулж бичүүлжээ. Нийт 21 минут 40 секунд үргэлжилдэг уг симфонийг алдарт Л.Бетховены IX симифонитой эн зэрэгцэхүйц гэж үнэлдэг. Уг симфони өдгөө ч дэлхийн урлаг, соёлын модернист үзэлтнүүдийг бишрүүлсээр байгаа юм. Мөн “Б.Шаравын II симфони” сэдвээр Япон, АНУ-ын зураачид “Тэнгэрийн аялгуу” нэртэй цуврал зургууд зурсан байдаг. Энэхүү бүтээлийг нь ОХУ-ын алдарт удирдаач Валерий Гергиев “Тэнгэрийн симфони” хэмээн нэрлэжээ. ЮНЕСКО-д бүтээлээ хадгалуулсан дэлхийд данстай энэхүү тэнгэрлиг авьяастны “Аав ээж” хоёр минь дууг Хятадын Зян Ли, “Монголын тал нутаг”-ийг нь Өвөрмонголын дуучин Юса, Түвдийн дуучин Цэвээндорж дуулжээ. Дан хөгжмийн томоохон бүтээлүүд нь дэлхийн өнцөг булан бүрт эгшиглэсээр байна.
Үнэндээ Б.Шарав хэмээх эрхэм Монголдоо, эх орондоо өөрийн гэсэн бүтээл, орон зайг хангалттай хадаж чаджээ.
Монгол хүн бүрийн үздэг, ярьдаг, жишээ татдаг “Монгол тулгатны 100 эрхэм” нэвтрүүлэг хүртэл түүний, Б.Шаравын “Сэрсэн тал” аялгуугаар хөг эгшгээ хийж мөн хүн бүрийн сэтгэлд хоногшуулж байгаа нь энэ эрхмийг сурталчлах гэхээсээ үндэсний зан заншил, нүүдэлчин ахуйг бүгдэд нь түгээж байна. Б.Шарав бол Монголын гэхээсээ дэлхийн Симфони ажгуу.
С.Гандөл
Сэтгэгдэл (12)