Парламентыг тараах тухай үе үехэн улс төр хийж ирсэн Ерөнхийлөгч албан ёсоор нүүж эхэллээ. Ингэхдээ “Монгол Улс цаашдаа Ерөнхийлөгчийн засаглалтай байх уу, парламентын засаглалтай байх уу гэдгийг ард түмнээсээ асууж шийдвэрлэх шаардлагатай байна” хэмээв. Өөрийн бүрэн эрхийн хүрээнд биш ард түмэнд үүнийгээ даатгаж, тулгасан нь энэ. Угаас ард түмний эв нэгдлийг илэрхийлдэг, бэлгэ тэмдэг нь болсон Төрийн тэргүүн хүнээс гарах л шаардлага. Гэхдээ саяхныг хүртэл засаглалын хэлбэрээ өөрчлөх, тэр дундаа Ерөнхийлөгчийн буюу босоо тогтолцоотой болох тухай саналыг ил, далдаар цухас илэрхийлж байсан тэрбээр энэ удаад Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр дамжуулж, Ард нийтийн санал асуулгад дөрөөлөхөөр болов. Үүнийхээ шалтгааныг “30 жилийн хугацаанд тодорсон алдаа завхралыг үргэлжлүүлэх ач холбогдол муутай хувилбарыг ард түмэнд тулгахаар шийдвэрлэлээ. Миний бие УИХ-ын гишүүдийн өргөн барьсан төсөлд улс оронд үүссэн хүндрэл бэрхшээлийг шийдвэрлэх, тодорхой ач холбогдол бүхий зохицуулалт орхигдсон гэж үзэж, орхигдсон асуудлын хүрээнд өөрийн санал хүсэлтийг хүргүүлэн хямрал, бэрхшээлийг нэг мөр хамтран шийдвэрлэхийн төлөө ажилласан боловч үр дүнд хүрсэнгүй.
Гэхдээ ач холбогдол муутай төсөлд тусгах биш, Засгийн бүх эрх мэдэл ард түмний мэдэлд байх Үндсэн хуулийн 3.1-ийн заалтын дагуу засаглалын хэлбэрээ сонгох боломжийг ард түмэндээ өгч, нэг мөр асууж шийдвэрлүүлэх ёстой. Тодруулбал, Монгол Улс цаашдаа Ерөнхийлөгчийн засаглалтай байх уу, парламентын засаглалтай байх уу гэдгийг ард түмнээсээ асууж шийдвэрлэх шаардлагатай байна. Миний бие Ард нийтийн санал асуулгын тухай хуулийн дагуу энэ чиглэлээр Ард нийтийн санал асуулга явуулах тогтоолын төсөл боловсруулсан бөгөөд ард иргэдийн өгсөн хариулт шийдвэрийн хүрээнд шинэ Үндсэн хуулийн төсөл боловсруулж, нийтээр хэлэлцүүлэн батлахаас өөр аргагүй гэж үзэж байна” гэжээ. Араас нь Д.Лүндээжанцан нарын 62 гишүүний өргөн барьсан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөлд хүргүүлсэн саналаа бүхлээр нь татан авч буйгаа илэрхийлэв.
Парламентын босго хэдийнэ давж, хоёр дахь хэлэлцүүлгээ өндөрлүүлээд байгаа Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай асуудал өдгөө гуравдах хэлэлцүүлгээ хүлээж байгаа. Энэ хүрээнд УИХ, Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Ард нийтийн санал асуулга явуулах замаар нэмэлт, өөрчлөлт хийх эсэхээ дэнслэх шийдвэрт хүрээд буй. Парламентынх нь нэр хүнд тааруу, Засгийн газар нь ЖДҮ-ийн зээлээс эхлээд концессийн асуудалтай яваа энэ цаг үед ард түмэн ямар засаглалыг сонгох нь эргэлзээтэй. Хажуугаар нь чуулганы нэгдсэн хуралдаанд болон олон нийтийн сүлжээгээр үүнийг БҮҮМ хийж байгаа үед.
Ямартай ч Ерөнхийлөгч Х.Баттулга “нууц хөзөр”-өө дэлгэж, нүүдлээ хийж эхэллээ. Ард нийтийн санал асуулга явуулах өдөр хүртэл энэ сэдэв улс төр, нийгмийн хүрээнд жин дарах нь тодорхой. Ялангуяа нийгмийн сүлжээнд... Эцсийн дүндээ парламентын засаглалтай байхаар Үндсэн хуульдаа хуульчилж, тунхагласан Монгол Улс цаашид энэ тогтолцоогоо хадгалж үлдэх үү, эсвэл Ерөнхийлөгчийн засаглал руу шилжих үү гэдгийг ард түмэн шийдэх нь ээ. Гэвч Ерөнхийлөгчийн засаглалын тухай сэдэв түрүүчээсээ хуульчдын эсэргүүцэл шүүмжлэлтэй тулгарч байгаагаас харахад тийм ч тохирч таарах тогтолцоо биш гэмээр.
Ташрамд дурдахад УИХ-ын Тамгын газраас "Ард нийтийн санал асуулгаар “Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төслийг дэмжиж байна уу, дэмжихгүй байна уу” гэсэн ганцхан асуултыг ард түмнээс асууж, ганцхан хариулт авах хуулийн зохицуулалттай. Тиймээс Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын хэлсэн засаглалын хэлбэрээ асуух асуултыг энэ удаа болон Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийн төсөлтэй хамт асуух боломжгүй" гэжээ.
Г.Эрхэс
Сэтгэгдэл (15)