Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахтай холбогдуулан ард нийтийн санал асуулга явуулахаар болсон. Гэвч үүнээс өмнө МАН-ын паракц хоорондын маргаан ширүүсч УИХ тарах уу гэдэг асуулт урган гарч ирээд байна. Нэг үгээр хэлбэл, Үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөс илүүтэй засаглалын хэлбэр ямар байхыг ард түмнээс асуух ёстой гэж Ерөнхийлөгч үзэж буй бол, Үндсэн хуулиар энэ нь боломжгүй гэж хуулийн төслийн багийнхан үзэж буйгаа илэрхийлсэн нь энэ долоо хоногийн онцлох үйл явдал байв.
Тодруулбал, УИХ тарах ёстой гэсэн байр суурьтай зарим гишүүд аль хэдийн гарын үсэг цуглуулаад эхэлж. Үүнийг нь ч МАН-ын дарга, Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх дэмжиж байгаа гэх. Үүнтэй холбогдуулан улс төрийн нам эвсэл, нөлөө бүхий улстөрч, зүтгэлтнүүд өөрсдийн байр сууриа илэрхийлээд эхэлсэн. Тодруулбал, Ерөнхий сайд асан Д.Содном УИХ задарвал нэр хүндгүй болно гэж үзэж буй бол парламентын засаглалыг хамгаалж авч үлдэх ёстой гэсэн байр суурийг зарим хуульчид хэлж байна. Түүнчлэн МАХН-ынхан “Гишүүд УИХ-ыг тараах гээд улайрч байгаа нь намын луйвар булхайгаа нуун дарагдуулж, цаг хожих гэсэн арга. Гэхдээ одоогийн УИХ төр удирдах ямар ч ёс зүйгүй учир тарах нь зөв” гэсэн юм. Харин сөрөг хүчин АН-ынхны зүгээс УИХ-ыг тараах ажилд МАН-д дэмжлэг үзүүлж оролцохгүй гэдгээ илэрхийлээд байна.
Ийнхүү Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах төсөл гацаанд орж магадгүй байна.
Түүнчлэн УИХ-ын дарга Г.Занданшатар ард түмэнтэйгээ нэгдэж авлигатай тэмцэх уриалга гаргалаа. Учир нь том, жижиг гэлтгүй төрийн албан хаагчид албан үүргээ гүйцэтгэснийхээ төлөө бусдаас татаас авсан тохиолдлыг АТГ-аас хэд хэдэн удаа олон нийтэд дэлгэсэн юм. Хахуулийн хэрэг оймс, малгайгаар тогтохгүй болох нь нэгэнт ил болсон. Манай улсын авлигын индекс жил ирэх тусам тасралтгүй өсч байгаа болон АТГ-аас задалсан бичлэгүүдээс үзвэл авлига төрийн албанд хэрхэн бугласныг илтгэнэ. Тиймээс авлигатай дээр, дооргүй тэмцэх уриалга гаргаж байгаа нь энэ юм.
Иймээс авлигын эсрэг тэмцлийг хүчтэй болгох, иргэд, төрийн бус байгууллагуудын санаачилга, нийтийн оролцоо, идэвхийг дэмжин урамшуулах, авлигыг илчлэхэд эдийн засгийн хөшүүрэг хэрэглэх зорилгоор хууль санаачлав. Тухайлбал, энэ хууль нь авлигыг илчилсэн хүнд буруутай этгээдийн хахуулд авсан хөрөнгө, мөнгөний нийт дүнгийн 10 хувийг өгөх замаар урамшуулах юм. Ийнхүү УИХ-ын дарга иргэдтэйгээ, шүгэл үлээгчидтэй хамтарч авлигатай тэмцэхээр болсон юм. УИХ-ын даргын санаачилсан авлигыг илчилсэн хүнийг урамшуулдаг болох нь зөв ч, шүгэл үлээгчийг хамгаалах эрх зүйн орчин байхгүй тул төдийлөн үр дүнгүй хэмээн учир мэдэх зарим хүн, хуульчид олон нийтийн цахим хуудсаар байр сууриа илэрхийлсээр байна.
УИХ-ын даргын эл шийдвэртэй зэрэгцэн АТГ-ын дэргэдэх Олон нийтийн зөвлөлийн гишүүд өнгөрсөн наймдугаар сард зарим аймгуудад ажилласан үр дүнгийнхээ талаар таницуулав.
Зөвлөлийн гишүүдийн судалгааны ажлын үр дүнд орон нутагт захирагддаггүй албад хэт үрэлгэн байгааг онцолсон юм. Мөн төсөв хөрөнгөтэй холбоотой мэдээллийг иргэдэд нээлттэй байлгаж, АТГ-ын мэдээлэл хүлээн авах утсыг нийтийн нүдэнд байрлуулах зэрэг ажлыг улсын хэмжээнд шуурхай явуулахыг Засгийн газраас үүрэг болгох хэрэгтэй гэдгийг хэлж байлаа.
Түүнчлэн Ерөнхий сайдын хууль бус уурхайдын үйл ажиллагаатай тэмцэх тэмцэл үргэлжилж байна. Тодруулбал, Засгийн газрын хуралдаанаар Хэрэглэгчийн эрхийг хамгаалах хуулийн төсөлд “цахим худалдааны улмаас зөрчигдөх эрхийг хамгаалах” заалтыг оруулж, УИХ-д өргөн барих талаар олон нийтэд мэдээлсэн. Ингэснээр нөхөн сэргээлт хийгээгүй, хууль журам зөрчсөн бичил уурхайдыг цуцлах, хууль бусаар олборлолт хийж байгаль орчин сүйтгэсэн иргэн, аж ахуй нэгжид хариуцлагын тогтолцоо өндөрсөх аж. Мөн хууль бус бичил уурхайдтай тэмцэх экологийн цагдаатай болох асуудал яригдаж байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (4)