зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.19
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

А.Алтанзул: УИХ-ын тарааж, ээлжит бус сонгууль явуулна гэсэн асуудал байхгүй. Бид хуульд захирагдах ёстой

2019-9-24
0
ЖИРГЭХ

Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахтай холбогдуулан ард нийтийн санал асуулгыг ирэх аравдугаар сарын 30, 31-ний өдөр товлогдсон. Үүнтэй холбогдуулан ард нийтийн санал асуулга хэрхэн явагддаг талаар хуульч, судлаач, А.Алтанзултай ярилцлаа.


-Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ард нийтийн санал асуулгаар төрийн удирдлагын хэлбэрийг иргэдээс асуух саналаа УИХ-д хүргүүлсэн. Ард нийтийн санал асуулгаар засаглалын хэлбэр асууж болдог юм уу. Ерөнхийлөгчийн энэ үйлдэл Үндсэн хууль зөрчсөн гэж зарим хуульчид байр сууриа илэрхийлж эхлээд байна?

-Хууль санаачлах бүрэн эрхийнхээ хүрээнд ард нийтийн санал асуулгад асуудал оруулах эрхтэй субъект нь Ерөнхийлөгч мөн. Гэхдээ Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулж байгаа энэ процесст төрийн удирдлагын хэлбэрийг сонгох тухай асуудал оруулах эрх байхгүй. Учир нь Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах анхдагч төсөлд төрийн удирдлагын хэлбэрийг өөрчлөх асуудал тусгаагүй. Үндсэн хууль болон Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хууль гэж бий. Эдгээр хуулиудад төрийн удирдлагын хэлбэрийг өөрчлөх болбол Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр биш шинэ Үндсэн хууль батлагдаж байгаа тохиолдолд энэ процесс явагдах ёстой. Өөрөөр хэлбэл, Монгол Улсын Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах журмын тухай хуульд Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал, суурь бүтцэд халдахгүй гэж заачихсан. Тиймээс парламентын засаглалтай байх эсэх нь суурь бүтэц, үзэл баримтлалын асуудал шүү дээ. Энэ асуудлыг Ерөнхийлөгч өөрөө санаачилж, асуудал оруулах эрхгүй.

Мөн “Үндсэн хуулиар Ерөнхийлөгчид олгосон бүрэн эрхийг өргөтгөх, хязгаарлах, эрх хэмжээг нэмэгдүүлэх талаар Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлтийн төсөл боловсруулах, санал өгөхгүй” гэж заасан. Учир нь төрийн удирдлагын хэлбэрээр санал авна гэдэг нь өөрийн эрх хэмжээг өргөтгөх агуулгаар яригдаж байгаа юм. Тиймээс төрийн удирдлагын хэлбэрийг солих асуудлаар Ерөнхийлөгч Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд санал оруулах эрхгүй бөгөөд хууль зөрчиж байна гэж үзэж байна.

-Ард нийтийн санал асуулга явуулах бэлтгэл ажлыг хэрхэн хангах ёстой юм бэ. Ялангуяа, мэдээллээс хол байдаг иргэдийн хувьд шүүн тунгаахгүйгээр санал өгөх үү гэдэг асуудал бий?

-Манай улсад ард нийтийн санал асуулга явуулж байсан практик байдаггүй. Хоёрдугаарт, Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах процесс хоёр саналтай нэг асуудал боловч энэ нь өөрөө 30 орчим заалттай. Заалт, зүйлт бүрийг ард нийтийн санал асуулгаар асуух нарийвчилсан зохицуулалт байхгүй. Гуравдугаарт, зүйл, заалт бүрийг асуух боломжгүй. Мөн хуулийн төслийн мэдээлэл одоог хүртэл олон нийтэд нээлттэй биш байна. Уг нь иргэд зүйл, заалт бүрээр нь уншиж танилцаж байж төслийг дэмжих эсэхээ шийднэ шүү дээ. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг зүйл, заалт бүрээр нь ойлгоно гэвэл дундаж боловсролтой хүнд ч ахадна. Тиймээс хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, хэлэлцүүлгээс иргэд мэдээлэл авах боломжтой. Гэхдээ төлөвлөгөөтэй байхгүй бол тэр бүр мэдээлэл иргэдэд хүрч чадах эсэх нь эргэлзээтэй. Нэмэлт, өөрчлөлт орох 30 орчим зүйл, заалтыг тайлбарлаж байж үүний үндсэн дээр хүмүүс сонголтоо хийх ёстой.

-Ард нийтийн санал асуулгаар Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах асуудал уначихвал яах вэ. Санал асуулгад сонгууль өгөх насны бүх иргэн оролцох уу?

-Тийм. Ард нийтийн санал асуулга авах хуулийн дагуу явагдах ёстой. Ард нийтийн санал асуулга явуулахын үр дүн нь юу вэ. Нэгдүгээрт, Үндсэн хуульд оруулах нэмэлт, өөрчлөлтийг 50+1 буюу олонх нь зөвшөөрвөл тухайн нэмэлт, өөрчлөлтийг шууд батлагдсанд тооцдог. Хэрэв энэ хувьд хүрч чадахгүй бол уг төслийг хааж, одоо хүчин төгөлдөр хэрэгжиж буй Үндсэн хууль хэвээр үлдэнэ гэсэн үг. Мөн үүнээс хойшхи найман жилийн хугацаанд Үндсэн хуульд гар хүрэх процесс үүсэхгүй. Түүнчлэн УИХ-ын сонгуулийн үед зарим дүүрэгт ирц нь хүрээд заримд нь хүрдэггүй асуудал гардаг. Хэрэв иргэд санал асуулгын үеэр очиж саналаа өгөөгүйн улмаас ирц нь хүрээгүй бол “иргэд дэмжихгүй байна” гэсэн агуулгаар тайлбарлагддаг. Тухайлбал, “Ард нийтийн санал асуулгад иргэдийн олонх нь оролцоогүй бол санал асуулгыг хүчингүйд, санал асуулгад оролцогчдын олонх нь татгалзсан санал өгсөн бол уг хуулийг батлаагүйд тооцно” гэж заасан байдаг юм.

-Ард нийтийн санал асуулгын суур нь одоогийн хуультай хэр зохицож байна вэ?

-Хууль зөрчсөн асуудал байхгүй гэж харж байна. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийн хүрээнд нэг, хоёрдугаар хэлэлцүүлэг хийгээд ард нийтийн санал асуулга явуулж байна. Процессын хувьд алдаа харагдахгүй байгаа юм. Хамгийн гол нь томьёоллын асуудал дээр Үндсэн хуулийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр дэмжигдэх үү, үгүй юу гэдгийг сонгоно. Гэхдээ 30 орчим заалтын томьёоллыг иргэд мэдээд зүйл, заалт бүрээр нь асуугаад явах юм уу гэхээр боломжгүй. Ийм жишиг байхгүй. Үүн дээр иргэд хэр зэрэг мэдлэг, мэдээлэлтэй байх үр дагаврыг нь хэр зэрэг ойлгоод дэмжинэ, дэмжихгүй сонголтыг хийх нь эргэлзээтэй байна. Түүнээс процесс нь хуулийн дагуу явагдаж байна.

-УИХ-аас Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээн авахгүйгээр цаашид үргэлжлүүлэх магадлал өндөр байна. Яг энэ чигээр ард нийтийн санал асуулгыг явуулбал яах бол. Та урьдчилсан прогнозоор юу гэж харагдаж байна вэ?

-Судлаачийн зүгээс харахад Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн гуравдугаар хэлэлцүүлэг хийсэн нь дээр гэж бодож байсан. Гуравдугаар хэлэлцүүлгээр томьёоллын хувьд улс төрийн нам эсвэл гишүүд өөрсдөө тохиролцоод хийх боломжтой байсан. Гэтэл шууд ард нийтийн санал асуулга явуулж байгаа нь хариуцлагаас зугтаж байна уу гэж харж байгаа. Хууль хэлэлцэж байх хугацаанд зөвшилцөх процесс явагдаж байгаа нь ажиглагдаагүй гэж дүгнэсэн. Үүнээс гарах арга замаа ард түмнээс асууна гэсэн нэрийн дор асуудлыг үргэлжлүүлж байна. Ард түмнээс асууж болно л доо. Энэ бол маш чухал зөвшилцөл. Гэхдээ ард түмэн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлттэй холбоотой зүйл, заалтын агуулга, үр дагаврыг нь мэдэхгүйгээс болоод өөрийн чухал эрхийг дордуулсан нөхцөл байдал бий болгочих вий. Уг нь мэргэшсэн парламентын гишүүн, улстөрчид нь үндэсний нийтийн эрх ашгаа бодолцсон бол өнөөдөр ийм асуудалд хүрэхгүй л дээ.

-Зарим гишүүд УИХ-ыг тарааж ээлжит бус чуулган явуулах ёстой. Уг сонгуулийг ард нийтийн санал асуулгатай явуулбал ирц илүү бүрдэхээс гадна төсөвт хэмнэлттэй гэж тайлбарлаж байна. Энэ асуудал боломжтой юу. Та хуулийн үндэслэлээр тайлбарлаж өгнө үү?

-Үндсэн хуулийн нээмлт, өөрчлөлтийн хүрээнд ард нийтийн санал асуулгатай холбоотой асуудлаар УИХ-ыг тараах, эсвэл төрийн удирдлагын хэлбэрийг өөрчлөх асуудал огт хамааралгүй. Магадгүй УИХ тараах асуудлыг өөрсдөө санаачлах асуудал байхыг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ энэ процесст хамаарахгүй. Учир нь Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн хүрээнд явагдах ёстой. Гэнэтийн шийдвэр, гэнэтийн томъёолол хийхийг Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах хуулиар хориглочихсон. Төсөлд байхгүй шинээр зүйл, заалт нэмэхийг хориглодог юм. Тиймээс УИХ-ын тарааж, ээлжит бус сонгууль явуулна гэсэн асуудал байхгүй. Бид хуульд захирагдах ёстой.

 

Б.Лхам

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
Натураас Нарны зам хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
Аянга цахилгаанаас хэрхэн сэргийлэх вэ?
10 дугаар хорооллын уулзвараас замаас Саппорогийн уулзвар хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
"М-Си-Эс" группээс Улсын арслан Э.Батмагнайд 1 тэрбум төгрөгийг гардуулан өгчээ
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл (9)

  • Зочин (203.91.115.41)
    Энэ мэтийн Цагаан солиотой, хуульчийн дипломтой хоосон толгойтой солиотонгууд Монголоор дуурэн, хол очиж хуцалд
    2019 оны 09 сарын 25 | Хариулах
  • Зочин (203.91.115.41)
    Энэ мэтийн Цагаан солиотой, хуульчийн дипломтой хоосон толгойтой солиотонгууд Монголоор дуурэн, хол очиж хуцалд
    2019 оны 09 сарын 25 | Хариулах
  • ах (103.229.120.106)
    элийрэгч нэгэн
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • mgl (202.126.89.206)
    ene haanahiin hen geech balai avgai garaad irvee uruvdmuur amitan bndaa
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • Зочин (150.129.142.183)
    t1
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • irgen (31.165.225.30)
    bitgii hudlaa buraad bai chi, huuli baihgui ch geh shig…baij l baigaa shdee, 51 % zurval geed …hudlaa huulch
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • zochin (150.129.143.137)
    Ene bid hoeriin meddeg gej yu baihav dee bas neg tsetserhegch
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • зочин (203.6.176.27)
    Бас л нэг хоосон цэцэрхэгч байна даа. нийтийн санал асуулга явуулж яах юм, тодорхойгүй бол эхлээд тодорхой болгоод санал асуулга явуулах хэрэгтэй шүү дээ.
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • Зочин (182.160.39.41)
    чамд ямар хамаатай юм бэ?
    2019 оны 09 сарын 24 | Хариулах
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Натураас Нарны зам хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
    14 цаг 4 мин
  • Аянга цахилгаанаас хэрхэн сэргийлэх вэ?
    14 цаг 7 мин
  • 10 дугаар хорооллын уулзвараас замаас Саппорогийн уулзвар хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
    14 цаг 32 мин
  • “Хог шатааж, эрчим хүч гаргах үйлдвэр” төсөлд гурван аж ахуйн нэгж санал ирүүллээ
    15 цаг 13 мин
  • "М-Си-Эс" группээс Улсын арслан Э.Батмагнайд 1 тэрбум төгрөгийг гардуулан өгчээ
    16 цаг 23 мин
  • Баяр наадмын үеэр Гэмтэл Согог Судлалын Үндэсний Төвд 4093 хүн тусламж үйлчилгээ авчээ
    16 цаг 33 мин
  • Үерийн аюулаас сэрэмжлүүлж байна
    16 цаг 54 мин
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Автотээврийн салбарынханд баярын мэндчилгээ дэвшүүллээ
    17 цаг 40 мин
  • С.Шижирбат: Яаралтайгаар 16-нд ирсэн байх ёстой допингийн хариуг яагаад зарлахгүй байна аа?
    17 цаг 52 мин
  • Арав хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
    17 цаг 59 мин
  • ЕБ-ын 45 дугаар сургуулийн урд “Өглөөний цайны үйлчилгээтэй гудамж” зориулалтаар 9 ширхэг зөөврийн путикийг байрлуулсан
    18 цаг 50 мин
  • Жүжигчин, найруулагч Б.Амарсайхан: Шувуу тэнгэртээ нисэж яваад үхэх сайхан байдаг юм гэнэ лээ...
    19 цаг 2 мин
  • Баяр наадмын амралтын өдрүүдэд гамшиг, ослын 106 удаагийн дуудлагаар иргэдийн аюулгүй байдлыг ханган ажиллалаа
    19 цаг 35 мин
  • АНУ онц аюултай хэмээн дүгнэсэн таван цагаачийг Эсватини улс руу албадан буцаав
    19 цаг 50 мин
  • П.Бүрэнтөгс: Хүүхдэд зориулсан энэ ном надад маш их таалагдлаа
    20 цаг 9 мин
  • Coldplay-гийн “Kiss Cam” нь нэр хүндтэй тек компанийн захирал Энди Байрон ба хүний нөөцийн дарга Кристин Кабот нарын амрагийн харилцааг илчлэв
    20 цаг 45 мин
  • Танилц: Зах, худалдааны төвүүдийн ажиллаж эхлэх цагийн хуваарь
    20 цаг 48 мин
  • "ТЭЦ-3"-ын нөхцөл байдалтай танилцах үеэр Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын хэлсэн үгээс "онцлох" 24 эшлэл
    20 цаг 57 мин
  • Бүгд Найрамдах Киргиз Улсад бакалавр, магистрын хөтөлбөрт суралцуулах сонгон шалгаруулалт зарлагдлаа
    22 цаг 47 мин
  • Баян-Өлгий аймгийг зорьж буй иргэдийн анхааралд...
    22 цаг 56 мин
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • "ТЭЦ-3"-ын нөхцөл байдалтай танилцах үеэр Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын хэлсэн үгээс "онцлох" 24 эшлэл
  • “Алдар”-ын бас нэг тамирчин СЭРГЭЭШИЙН шинжилгээнд бүдэрлээ
  • Г.Занданшатар: Хонгор нутгийн хүү 76 жилийн дараа наадмын түрүү бөх боллоо
  • Монгол наадам болон монгол нутгийн тухай тэд юу хэлэв?
  • Улсын начин Э.Батмагнай, аймгийн Хурц арслан Н.Өсөхбаяр нар “Улсын заан” цолны болзол хангалаа
  • Энэ жилийн наадмын түрүү бөх Улсын арслан Э.Батмагнай гэж хэн бэ?
  • Наадмын өдрүүдэд 3700 цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна
  • У.Хүрэлсүх: Хаана эв нэгдэл байна, тэнд хүч чадал оршдог билээ
  • Зарим бөхчүүд Үндэсний бөхийн спортын амин сүнсийг залгих нь
  • “Улаанбаатарын Гранд Слам” тэмцээнд 29 улсын 246 тамирчин мэдүүлгээ илгээжээ
  • Улсын арслан Э.Батмагнай 1 секундэд учраа бөхөө өвдөг шороодуулж байжээ
  • Ойрын өдрүүдийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
  • Э.Батмагнай: Энэхүү сайхан мэдрэмжийг өглөө босохдоо бодож, шөнө унтахдаа зүүдэлж, 15 жилийг зориулсан байна
  • Бөхийн өргөөнөөс Зүүн дөрвөн замын уулзвар хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
  • Гачууртад шүлхий бүртгэгдэж, хөл хорио тогтоожээ
  • VII сарын эхний арав хоногийн байдлаар нийт нутгийн 58 хувьд гантай болон гандуу байна
  • Наадам: Улсын начингаас “Улсын арслан”, аймгийн Хурц арслангаас “Улсын гарьд”
  • Coldplay-гийн “Kiss Cam” нь нэр хүндтэй тек компанийн захирал Энди Байрон ба хүний нөөцийн дарга Кристин Кабот нарын амрагийн харилцааг илчлэв
  • Энэ долоо хоногт ордуудын амьдрал хэрхэн өрнөх вэ?
  • Наадмын өдрүүдэд 3700 цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • VII сарын эхний арав хоногийн байдлаар нийт нутгийн 58 хувьд гантай болон гандуу байна
  • “Алдар”-ын бас нэг тамирчин СЭРГЭЭШИЙН шинжилгээнд бүдэрлээ
  • Бөхийн өргөөнөөс Зүүн дөрвөн замын уулзвар хүртэлх замыг хааж, шинэчилнэ
  • Зарим бөхчүүд Үндэсний бөхийн спортын амин сүнсийг залгих нь
  • Г.Занданшатар: Хонгор нутгийн хүү 76 жилийн дараа наадмын түрүү бөх боллоо
  • Энэ жилийн наадмын түрүү бөх Улсын арслан Э.Батмагнай гэж хэн бэ?
  • С.Шижирбат: Яаралтайгаар 16-нд ирсэн байх ёстой допингийн хариуг яагаад зарлахгүй байна аа?
  • Жүжигчин, найруулагч Б.Амарсайхан: Шувуу тэнгэртээ нисэж яваад үхэх сайхан байдаг юм гэнэ лээ...
  • Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх Автотээврийн салбарынханд баярын мэндчилгээ дэвшүүллээ
  • Монгол наадам болон монгол нутгийн тухай тэд юу хэлэв?
  • У.Хүрэлсүх: Хаана эв нэгдэл байна, тэнд хүч чадал оршдог билээ
  • “Улаанбаатарын Гранд Слам” тэмцээнд 29 улсын 246 тамирчин мэдүүлгээ илгээжээ
  • "ТЭЦ-3"-ын нөхцөл байдалтай танилцах үеэр Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын хэлсэн үгээс "онцлох" 24 эшлэл
  • Арав хоногийн цаг агаарын урьдчилсан төлөв
  • "М-Си-Эс" группээс Улсын арслан Э.Батмагнайд 1 тэрбум төгрөгийг гардуулан өгчээ
  • Наадам: Манлай уяач, УИХ-ын гишүүн З.Мэндсайханы хул соёолон түрүүллээ
  • Яруу найрагчдын НААДАМ гоёсон шүлгүүд
  • Наадам: Улсын начингаас “Улсын арслан”, аймгийн Хурц арслангаас “Улсын гарьд”
24 баримт
  • "ТЭЦ-3"-ын нөхцөл байдалтай танилцах үеэр Ерөнхий сайд Г.Занданшатарын хэлсэн үгээс "онцлох" 24 эшлэл
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
  • У.Хүрэлсүх: Монгол наадам бол төрт ёс, түүх, соёлын үнэт өв, тусгаар тогтнол, мандан бадрахын бэлгэдэл юм
  • Дэлхийд ганцхан Монгол наадмын тухай 24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК