АМНАТ болон бусад асуудлаар Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатараас тодрууллаа.
-АМНАТ-ын тухай хуулийг хэзээ хэлэлцэх юм бэ?
-Төсөв батлагдахаас өмнө АМНАТ-ын хуулийг хэлэлцэх учиртай гэдгийг хэлсэн.
-АМНАТ-аас орох 1.3 их наяд төгрөг улсын төсөвт орохгүй болсноор ямар эрсдэл үүсч байна вэ?
-Та бүгдэд маш тодорхой хэлж байгаа. Зарим хүмүүс тоог нь бууруулаад худлаа яриад байх шиг байна. Цэцийн шийдвэр гарснаас хойш Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр улсын төсөвт 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 1-ээс эхлэн орж ирэхээ больчихсон. Уг нь 2020 оны төсөвт АМНАТ-аас 1.3 их наяд төгрөгийн орлого орно гэж тооцоолсон байсан. Зарим нэр бүхий хүмүүс ийм хэмжээний мөнгө ордоггүй гэж зөрүүлж худлаа яриад байгаа тохиолдол байна. Ер нь Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр нь татвар юм. Борлуулалтын төлбөр юм шиг Их Хурлын дарга байсан хүн хүртэл мэдэн будилж яриад байна. Татварын ерөнхий хууль дээр татвар гэж юу талаар тодорхойлоод өгчихсөн. Тухайлбал, албан татвар, хураамж, төлбөр гэж байдаг.
-Үүссэн нөхцөл байдлаас гарах гарцыг та юу гэж харж байна вэ?
-Ойрын хугацаанд Ашигт малтмалын тухай хуулиа Засгийн газрын оруулсан хэлбэээр буюу сая Эдийн засгийн байнгын хороон дээр хэлэлцээд шийдвэрлэсэн хэлбэрээр батлахаас өөр аргагүй.
-Ирэх оны төсвийн орлогыг хэт өөдрөгөөр төсөөлж байгаа талаарх шүүмжлэл их байна. Энэ талаар юу гэх вэ?
-Өнгөрсөн жил ч мөн энэ талаар надаас асууж л байсан. “Төсвийн орлогыг хэт их өөдрөлөөр төсөөлж байна. Тэр орлого чинь бүтэхгүй. Сонгуулийн өмнөх жил учраас маш их хэмжээний мөнгө тавьсан байна” гэдэг байсан. Харин энэ жил орлого тогтоогдсон хэмжээндээ хүрнэ гэдгийг л хэлмээр байна. Ирэх онд ч ялгаагүй орлогоо тогтоосон хэмжээнд нь цуглуулж авах талаар бодно шүү дээ. Төсөв хийхэд амар зүйл биш л дээ. Бүх л бүтэн жилийн хөдөлмөр байдаг. Өмнөх жил яагаад дутав, юун дээр зөрөв гэдэгт илүү сайн судалгаа хийх болон бусад гадаад дотоод хүчин зүйлүүдийг харж байж тооцдог. Муу хэлэх болохоор элдэв зүйлийг нэмж хэлдэг. Гайгүй болчихоор чимээгүй болчихдог. Би тэгж ярьж байгаагүй гэж ярьдаг хүмүүс их байна.
-Нийгмийн даатгалыг шимтгэлийг нэмэхгүйгээр өөрөөр шийдэх боломжгүй байхгүй юу?
-Эрүүл мэндийн даатгал, Тэтгэврийн даатгалын сангуудаас тэвгэврийнх нь сан хуримтлагдаад явдаг. Иргэд цалингийнхаа 25 хувьтай тэнцүү хэмжээний шимтгэл төлчихөөд цалингийнхаа хагастай тэнцүү хэмжээний тэтгэвэр авч байгаа. Үүнд зөрүү байгаа биз. Тэгэхээр Тэтгэврийн даатгалын сан дутаж явах харагдаад байна. Хоёрдугаарт, 10 жилийн өмнөх цалингийн дундаж хэмжээ одоогийнхоос өөр. Одоогийн тэтгэврийн дундаж хэмжээг 10 жилийн өмнөхтэй нь харьцуулахад нэлээд зөрүү гараад байгаа юм. Нийгмийн даатгалын сан улсын төсав хоёр тусдаа зүйл. Тиймээс Тэтгэврийн даатгалын сан өөрөө өөрийгөө бүрэн даах ёстой.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (1)