УИХ-аас Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийг баталлаа. Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн Ц.Гарамжав гүйцэтгэх засаглалын тогтолцоонд дэвшил гарч буй талаар саналаа илэрхийлсэн юм.
Тэрбээр “Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт хариуцлага, ёс суртахуун, шударга ёс, баялгийн хуваарилалтад төвлөрч ажилласан. Хариуцлага, ёс суртахуун сүүлийн 20 гаруй жил Монгол Улсад алдагдсан. Эдийн засгийн тогтолцоог сонгож хэрэгжүүлэхдээ энэ асуудалд маш том алдаа гаргасан. Жишээ нь, Монгол Улс 20 гаруй жилийн өмнө маш олон үйлдвэртэй байсан. Хувьчлал нэрийн дор алга болгосон. Баяжуулах, болосвруулах, баялаг бүтээх үйлдвэрүүдгүй болчихоод байгаа нь хамгийн том харамсал. Олон мянган иргэд ажилгүй болсон. Залуус ч гэр бүлээ тогтворжуулах чадахгүй явна. Хамгийн сүүлд хариуцлагүйн тогтолцоонд нийтээрээ орлоо. Үүнийг засахын тулд Үндсэн хуульд 35 шинэлэг асуудлыг оруулж ирсэн.
Нэг зүйлд харамсаж байна. Тэр нь Ард нийтийн санал асуулгыг явуулсангүй. Сонгинохайрхан дүүрэгт энэ асуудлаар олон удаагийн хэлэлцүүлэг явуулсан. Иргэдээс тодорхой хэмжээний саналууд гаргасан. Тэдгээр нь тусгагдсан. 1992 оны Үндсэн хуульд эдийн засгийн бодлого нь бага тусгагдсан юм билээ. Бидний 20 гаруй гишүүн энэ асуудлыг засахаар ажилласан. Улстөрчид уул уурхайтай холбоотой хохиролтой гэрээ байгуулж ирсэн. Тиймээс Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн хүрээнд эдийн засгийн бодлогыг сайжруулах хүрээнд байгалийн баялгийн ашгийн хуваарилалт нь давуу байх заалтыг оруулсан. Стратегийн ордыг ашиглахдаа үр ашгийг нь ард түмэнд давуу байдлаар тусгасан. Үүнд талархаж байгаа.
Дараагийн асуудал нь гүйцэтгэх засаглал, хууль тогтоогч хоорондын зөрчил байна. Давхар дээлийн асуудлыг олон жил өөрчилсөн. Дордуулсан долоон өөрчлөлтийг засч байгаа. Засгийн газар нь дангаараа сонгогдоё. Дөрвөн сайд нь давхар дээлтэй байя гэсэн саналыг оруулсан. Иргэдийн дэмжлэгийг хүлээсэн. Ерөнхий сайд өөрөө танхимаа бүрдүүлэх заалтыг дэмжиж байгаа. Хөгжлийн зөв бодлого гаргах үүднээс Ерөнхий сайдад эрх мэдлийг нь өгөх ёстой. Цаашид Монгол Улсад үгүйсгэгдээд байгаа шүүх эрх мэдлийг асуудлыг засах ёстой. Өнөөдөр дүүрэг, нийслэл болон Дээд шүүхэд асуудлаа шийдүүлж байгаа нь ховор. Тун хүнд байдалд орсон. Шүүхэд итгэл алдарсан. Хариуцлагагүй шүүгчид дийлэнх нь байгаа учраас шударга байлгах, хараат байдлыг нь халаасай гэдгийг Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөд оруулсан. Хот тосгодын статусыг нэлээд сайжруулж олон жил шийдэж чадахгүй явсан асуудлыг оруулсан.
Д.Лүндээжанцан: Хоёрдугаар хэлэлцүүлгээр хэдэн асуудалд санал хураагдаад гүйцээн томъёолохоор болсон. Байгалийн баялагтай асуудлыг өмчлүүлсэн газраас бусад газар төрийн нийтийн өмч мөн. Одоо ба ирээдүйн үеийн эрүүл аюулгүй байдлыг хангах. Газрын хэвлий дэх баялгийг Үндэсний баялгийн санд төвлөрүүлэх иргэн бүрт тэгш шударга хүртээхэд чиглэнэ. Газрын баялгаа ашигласнаар нөлөөллийг нь мэдэх эрхтэй гэсэн. Ард нийтийн санал асуулгад оруулах уг эхийн хэлэлцүүлэг хийсэн. Ц.Гарамжав тэргүүтэй 20 гишүүний томъёоллууд нэмэгдэж орж ирсэн. Төсөлд стратегийн ордыг ашиглахдаа ард түмний мэдэлд байх зарчмыг үндэслэж, үр ашиг нь ард түмэнд ногдоно гэсэн заалт орж ирсэн. Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээж авснаар Ард нийтийн санал асуулгад оруулсан томъёолол нь алга болчихож байгаа юм. Тэгэхээр одоо санал хураалтад томъёоллоор нь дахин санал хураалгахаар та бүхэнд тараасан. Ард нийтийн санал асуулгад оруулах эхийг бэлтгэсэн санал асуулгуудыг хөндөхгүйгээр дахин санал хураалгахаар оруулж ирж байна.
Шүүхтэй холбоотой асуудлын тухайд Та олон удаа үг хэлсэн. Таны хэлсэн саналууд хэвээрээ орсон. Шүүгчийг томилох, Ерөнхий зөвлөл, тэдгээрт хариуцлага ногдуулах асуудлыг зохицуулсан заалт орж ирж байгаа. Бусад нь тэр чигээрээ явж байгаа. Та 62 гишүүний нэг. Үндсэндээ саналууд ороод явж байгаа. Газар болгонд ёс зүйн асуудлыг ярьж байгаа. Хариуцлагын асуудлыг сэргээгээд ирэхээр бүх шатнаас эхлээд жирийн иргэнд хүртэл ёс зүйн асуудал орж ирнэ.
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (10)