УИХ-ын ээлжит чуулганаар Оюутолгойн гэрээг сайжруулахад чиглэсэн УИХ-ын тогтоолын төслийг хэлэлцэж, гишүүдийн 100 хувийн саналаар баталсан.
Энэ үеэр УИХ-ын гишүүн Ц.Гарамжав “Оюутолгой дэлхийд нөөцөөрөө эхний хоёр, гуравдугаарт байрт ордог том орд. Үнийг зөвөөр эзэмшиж, хамтран ажиллах гэрээ байгуулсан бол Монгол Улсад эдийн засгийн хямрал байтугай дэлхийн хөгжингүй орнуудын эхний эгнээнд жагсах байсан байх. Ийм л эдийн засгийн үр өгөөжтэй орд байсан юм. Гэвч Оюутолгойн гэрээ бол Монгол Улсад маш их хохиролтой болсон. Энэ гэрээг 2008-2009 оны Засгийн газрынхан байгуулжээ. Мэдээ, мэдлэггүйгээсээ болж ийм гэрээ байгуулсан гэдэг нь үнэхээр хачирхалтай. Өмнө нь 40, 50-аад жилийн өмнө Эрдэнэт шиг сайхан хот байгуулагдсан, өнөөгийн Монгол Улсыг тэжээгээд явж байгаа Эрдэнэт хотыг бий болгосон, дэд бүтцээ бүрэн байгуулчихсан ийм жишээ байна.
Эрдэнэт бол уул уурхайн томоохон ордыг түшиглээд яаж улс орондоо ашигтай хэлцэл хийж болдгийг харуулсан жишиг байсан. Ядаж Эрдэнэтийн гэрээг дуурайгаад Оюутолгойн гэрээг хийж болох байсан. 2009 онд энэ орд дээр ТЭЗҮ батлагдаагүй байхад хөрөнгө оруулалтын гэрээг хийжээ. Ашигт малтмалын тухай хууль, Үндсэн хууль зөрчсөн томоохон зөрчил болсон. Тухайн үеийн төр засгийг удирдаж байсан хүмүүс ямаршуу ухаантай хүмүүс байсныг ойлгохгүй байна.
ТЭЗҮ-ээр энэ ордод хэчнээн тонн зэс, алт, молибден, мөнгө байгаа гэдгийг бид мэдэх ёстой. Үүнийг ямар хөрөнгө оруулалтаар газрын доороос гарч, хэдэн жил ашиглах вэ гэсэн үзүүлэлтийг гаргасан уул уурхайн хууль, эрх зүйн баримт бичиг нь байдаг. Гэтэл тэнд юу байгаагаа мэдэхгүйгээр ханцуйн дотроо наймаалцаж улс орныхоо эрх ашгийг хохироосон гэрээг хийснээс болж өнөөг хүртэл Монгол Улс ард иргэдтэйгээ хамт чирэгдэж Оюутолгойн орд дагасан зөрчил, маргаан, их захгүй хэрүүл болж байна. Хэрэв Монгол Улс эдийн засгийн хямрал, эрд түмэн ядууралгүй байсан бол энэ гэрээний үр дүнг нь хараад байж болох байсан байх. Гэвч сүүлийн үед ажлын хэсгийн тогтоосон үр дүнгээс харахад хүндрэх шинжтэй байна.
Тухайлбал, Оюутолгойтой анх тохирсон гэрээгээр 4.4 тэрбум ам.долларын хөрөнгө оруулалт орно гэж тохирсон байсан нь 2018 онд 11.1 тэрбум ам.доллар болтлоо өссөн. Яагаад ингэтлээ өсөв. Анх тогтоож байсан нөөц нь өсчихсөн юм уу. Түүнчлэн Дубайн гэрээгээр ордныхоо лицензүүдийг газар нутагтайгаа алдахад хүрсэн дордуулсан гэрээ хийж банкны өндөр хүүтэй зээлийг хөрөнгө оруулагчаас авч, өнөөдрийн нөхцөлд бид ямар ч ашиггүйгээр барахгүй 34 хувийнхаа өр, хүүгийн хамт 1.1 тэрбум ам.долларын өрөнд орчихсон байгаа байдлаа ирээдүйн ногдол ашигтаа суутгаад үзвэл 2039 онд нэг тэрбум ам.долларын үлдэгдэлтэй үлдэнэ.
Тиймээс энэ гэрээг яаралтай засах, хөрөнгө оруулагчид яаралтай хуралдах нөхцөл байдал үүссэн. Саяхан УИХ-ын даргын захирамжаар байгуулагдсан ажлын хэсэг маш сайн ажиллаж олон заалттай Оюутолгой гэрээн дээр байгаа зөрчил, дутагдлуудыг илрүүлсэн дүгнэлт гаргасан. Мөн Б.Баттөмөр гишүүнээр байгуулагдсан ажлын хэсэг байгуулагдаж, УИХ-аас Засгийн газарт өгөх тогтоолын төслийг батлуулсан. Ингэхдээ ТЭЗҮ-г дахин боловсруулах, Оюутолгой орчмын байгаль орчны байдлыг дахин нарийвчилсан үнэлгээ хийлгэх, Монгол Улсын эрх ашгийг хангуулах шаардлагатай” гэлээ.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (9)