Манай улстөрчид ард иргэдийн өмнө тулгамдаж буй асуудлаар далимдуулж поп зангаа зөв мэт харагдуулахдаа ихэд чадамгай. Үүнийх нь гороор “Попзандандан”-гууд гэх нэршил хүртэл гарсан нь улстөрчдийн чадавх, мэдлэг боловсрол, ёс суртахууны хэм хэмжээ ямархуу төвшинд байгааг харуулсан биз ээ. Яг энэ цаг үетэй зэрэгцэн нийслэлийн удирдлагууд автозам ашигласны төлбөрийг тав дахин нэмэгдүүлэх талаар НИТХ дээр яригдаж эхэлсэн нь цаанаа хэд хэдэн шалтгаан агуулсан заль бололтой. Зам ашигласны төлбөрийг нэмэх тухай санааг хотын дарга гаргасан гэх бөгөөд үүнийхээ шалтгааныг автозамын ачаалал болон агаарын бохирдлыг бууруулах цаашлаад нийтийн тээврээр иргэдийг үйлчлүүлэх боломжийг нээж өгөх үүднээс гэж тайлбарласан. Гэвч начир дээрээ ирэх жилийн сонгуулийн бэлтгэлд зориулж төсөв төвлөрүүлэх гэсэн башир арга гэдгийг учир мэдэх хүмүүс дуугараад эхэлжээ. Тухайлбал, өнгөрсөн долоо хоногийн баасан гарагт нийслэлийн төсвийн анхны хэлэлцүүлгийг хийсэн юм. Хотын захирагч С.Амарсайханы танилцуулснаар 2019 онд нийслэлийн төсөвт 1 их наяд 31,9 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрөхөөр батлагдснаас хүлээгдэж буй гүйцэтгэлээр нийт 986 тэрбум төгрөгийн орлого төвлөрч төсвийн орлогын төлөвлөгөө 45 тэрбум төгрөгөөр тасрах урьдчилсан төлөвлөгөөтэй байгаа аж.
Мөн Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн 2020 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэлд ирэх 2020 онд дотоодын нийт бүтээгдэхүүний бодит өсөлтийн хэмжээг 6,0 хувиар тооцжээ. Түүнчлэн ирэх онд нийслэлийн төсвийн орлогын 82 хувийг татварын орлогоор, 17 хувийг татварын бус орлогоор бүрдүүлнэ. Ингэхдээ нийслэлийн төсвийн хөрөнгөөр хот байгуулалт, дэд бүтцийн салбар, авто замын салбар, хот нийтийн аж ахуйн салбар, нийгмийн салбар, төрийн үйлчилгээг сайжруулах, нийтийн тээврийн салбаруудад түлхүү анхаарч төсөл арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ гэсэн юм.
Үүнээс өмнө хотын даргын нэгдүгээр орлогч дарга Ж.Батбаясгалан “Нэг их наяд төгрөгийн үүрэг хүлээсэн. Манайхаас 830-аад тэрбум төгрөгийн орлого олох боломжтой гэсэн санал хүргүүлсэн. Гэтэл 170 гаруй тэрбум төгрөг нэмж олох үүрэг хүлээгээд байна. Маш хүндрэлтэй байна. Нийт 170 гаруй тэрбум төгрөгийн орлого олох, 270 гаруй тэрбум төгрөгийн зарлага бууруулах үүрэг нь нийтдээ 450 тэрбум төгрөгийн хүндрэл учруулж байна. Гэхдээ энэ бол хурлаар хүлээсэн үүрэг. Тиймээс ямар боломж бололцоогоор татварын орлогоо нэмэх ёстой бэ гэхээр хэд хэдэн боломж бий. Энэ нь автозам ашигласны төлбөрийг нэмэх. Ингэхдээ хувь хэмжээг нь тооцож нэмнэ. Үр дүнд нь автозамын түгжрэлийг бууруулна. Агаарын бохирдолыг бууруулж, нийтийн тээврийн хөдөлгөөнд эерэгээр нөлөөлнө. Нийтийн тээврийн парк шинэчлэлийн асуудлыг бид ярьж байгаа. Энэ утгаараа олон талын ач холбогдолтой зүйл дээр бид санал гаргана. Татварын хэмжээ ямар хэмжээтэй байхыг НИТХ-ын бүрэн эрхийн асуудал. Гэхдээ ямар тооцоолол, ямар орлогыг нэмэх зэргийг тооцож үзнэ. Хамгийн гол нь 319.4 тэрбум төгрөгийг улсын төсөвт төвлөрүүлэх үүрэг хүлээсэн. Үнэхээр хүндрэлтэй байна” гэсэн юм.
Эндээс үзвэл, автозамын түгжрэл, агаарын бохирдлыг бууруулахад хотын дарга ихэд санаа зовж буй бололтой. Бололтой ч гэж дээ. Үнэхээр санаа зовсон болоод амралтын өдөр гэлтүй гэр хорооллоор явж, нийтийн тээврийн үйл ажиллагаатай танилцаж яваа байлгүй. Харамсалтай нь, сонгууль угтсан пи ар битгий байгаасай гэж залбирмаар байгаа ч нийслэлийн төсвийн одоо яригдаж байгаа төслийн хэлбэрээр бол яах аргагүй сонгууль угтсан пи ар болох нь эргэлзээгүй харагдана. Сонгуулийн өмнөх жилийн улсын болон нийслэл, аймгийн төсвийг хэт хөөсөрсөн байдлаар батладаг. Үүнийгээ татвар нэмэх, зардал бууруулах зэргээр нөхдөг нь ачааны хүнд нь ард түмний нуруун дээр буудаг нь худлаа биш. Зардал хэмнэж, татварыг нэмэгдүүлэх байдлаар нийслэлийн төсвийг бүрдүүлэх гэсэн хотын удирдлагуудын санаархын цаана ийм л санаархал бий гэдэгтэй санал нэгдэх нь олон биз ээ.
Өнөөдөр нийтийн тээврийн нөхцөл байдал ямархуу байгааг автобусаар өдөр бүр үйлчлүүлдэг иргэд сайн мэднэ. Өдөрт олон минутаар автобус хүлээнгээ осгож бээрэх нь шахуу байгаа нь худлаа биш. Даарч бээрсэн иргэд арай хийж автобусанд суусан ч өөдөөс нь цан хүйрэг савссан орчин угтдаг нь хэдийнэ хэвшил болсон зүйл. Ийм байхад нь нийтийн тээврээр үйлчлүүл гэж уриалах нь хэр зохистой зүйл бэ.
Магадгүй татвар нэмж болно. Автомашины дугаарын хязгаарлалтыг нэг биш нэлээд хэд болгосон ч болно. Бүр автозам ашигласны төлбөрийг тав биш 10 дахин нэмсэн ч болно. Гэхдээ УИХ-ын гишүүдээс эхлээд нийслэлийн удирдлагууд, хурган дарга нар нь өөрсдөө эхлээд үлгэрлэчих. Дугаарын хязгаарлалт хийж, татвар нэмэх байдлаар ард иргэдийн нийтийн тээврээр үйлчлүүлэх боломжийг нээж өгнө гэсэн юм чинь ямар ч телевиз, сонин, сайтын сэтгүүлч дагуулахгүйгээр ядаж долоо хоног нийтийн тээврээр үйлчлүүлээд үз. Тэгсэн цагт магадгүй араас чинь ард түмэн дагаж мэдэх юм.
“Морин дээрээс дэлхийг дайлах амархан, мориноосоо буугаад төрөө төвхнүүлэх хэцүү ” гэж Чингис хаан хэлсэн байдаг. Иймээс хөрсөн дээрээ бууж, ард түмэнтэйгээ зэрэгц хотын удирдлагууд аа. Автозамын түгжрэлийг бууруулж, нийтийн тээврээр үйлчлүүлэх иргэдийн тоог нэмэхийг хүссэн юм бол хүйтний эрч чангарахаас өмнө хийхгүй яасан юм бэ. Цагаа олоогүй шийдлийн чинь харгайг ард түмэн хуваалцах ёсгүй шүү.
Г.Эрдэнэ
Сэтгэгдэл (4)