Энэ долоо хоногт болсон онцлох үйл явдлын талаар хүргэж байна.
Иргэдийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийг төрөөс нэг удаа тэглэх хуулийн төслийг баталсан нь хэд хэдэн асуудал бий болгож болзошгүй байна.
Тухайлбал, үүссэн асуудалтай холбогдуулан мөнгөний ханш суларч эхэллээ. Ямар ч жолоодлогогүй унасаар байна гэж ч хэлж болно. Эдийн засагчдын хэлж байгаагаар бонд босгох сургаар төгрөгийн ханш 20 орчим төгрөгөөр суларсан гэв. Харин Монголбанкнаас “Он гарсаар төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг найман төгрөг, юанийн эсрэг зургаан төгрөгөөр суларсан. Үүнд иргэдийн итгэлийг хүлээсэн нөлөө бүхий эдийн засагчид валютын ханш 5000 төгрөгт хүрнэ гэж мэдэгдэл хийх болсонтой холбоотой” хэмээн тайлбарлав. Ямартай ч дээрх асуудалтай холбогдуулан төгрөгийн ханш бага багаар унасаар байгаа бөгөөд нэг доллар 3000 төгрөгтэй тэнцэхэд ойрхон байна.
Хоёрдугаарт, улстөрчдийн популист амлалтууд цаашид ч үргэжлэх хандлагатай байна гэж судлаачид үзэж буй. Хэрэв популист амлалтууд энэ байдлаар үргэлжилбэл эдийн засаг 2020 оны хагаст гэхэд элгээрээ хэвтэнэ гэдгийг сануулж байна. Учир нь эдийн засаг унах гол шалтгаан нь улстөрчдын хий хоосон амлалт, мөнгө тараах явдал гэсэн юм.
Гуравдугаарт, иргэдийн тэтгэврийн зээлийг тэглэх шийдвэр гарсны дараа ОУВС төсвөө хэт их тэлж, үрэлгэн байна, амлалтаа биелүүлсэнгүй хэмээн мэдэгдсэн. ОУВС-аас цаашид хэрхэн шийдвэр гаргах нь эргэлзээтэй байна. Бусад улс орнуудын жишгээс харвал тохиролцооноосоо буцсан улс орнуудтай хөтөлбөрөө цуцалж, шаардлагыг улам өндөрсгөдөг аж. Манай улсын хувьд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хоёр хувь нэмэгдүүлэх болон тэтгэврийн зээлийг тэглэх зэрэг хоёр дахь удаагаа зөрчиж байгаа учраас хөтөлбөр зогсох магадлалта бөгөөд хэрэв хөтөлбөр зогсвол тохиролцооны дагуу үлдсэн санхүүжилт зогсох бөгөөд валютын урсгал нэмэгдэнэ. Дээр нь ирэх онуудаас гадаад өр төлөх учраас хямд эх үүсвэртэй зээл хайж, аргагүйд тулан ОУВС-г зорино. Энэ үед тэдний тавих шаардлагууд өндөрсөж, ачааны хүндийг татвар төлөгчид үүрнэ гэж учир мэдэх хүмүүс тайлбарлаж байна.
Дөрөвдүгээрт, тэтгэврийн зээлийг тэглэх асуудал ҮАБЗ-өөс задарсан гэх асуудал хуулийг хэлэлцэж байх үед шуугиан дэгдээсэн. Учир нь өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард ихэнх ахмадууд 10-аас дээш төгрөгийн тэтгэврийн зээл тавьж, тухайн сарын тэтгэврийн зээлийн хэмжээ 100 тэрбум төгрөгт хүрсэн юм. Нэг сард 100 тэрбум төгрөгийн зээл вч байсан тохиолдол өмнө нь гарч байгаагүй бөгөөд мэдээлэл задарсан гэж гишүүд үзэж байв. Ингээд Иргэдийн тэтгэвэр барьцаалсан зээлийг төрөөс нэг удаа тэглэх хуулийн төслийг батлахтай зэрэгцэн зээл аваагүй үлдсэн ахмадууд гомдож, улмаар нэгдэж эхлэв. Тэдний зүгээс зээл аваагүй амхадуудад сар шинийн баяраас өмнө тус бүр гурван сая төгрөг олгох санал гаргажээ.
Он гарахын босгонд Ерөнхийлөгчийн хундгын үгэнд хэлсэн “тэтгэврийн зээлийг тэглэнэ” гэх үгийг УИХ биелүүлэхээс аргагүйд хүрч, улмаар төгрөгийн ханш үнэгүйдэж, эдийн засаг унах бүр нарийн хэлбэл цахим сүлжээгээр хөвөрч буй “Монесуэль” болоход дөхөж мэднэ. Тохуу болгож жиргэсэн ч үгүй гэхийн аргагүй. Улстөрчдийн популист амлалт, халамжийн хавтгайрсан бодлогоос бид сөхөрч болзошгүй байдалд хүрч болзошгүй байгааг судлаачид ийн анхааруулсаар байна.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (7)