“Энэ удаагийн нислэгт багтана гэж их найдсан юм. Бидний дунд бүртгүүлж чадсан хүн байна уу” хэмээн бие биенээсээ эрж сураглах фэйсбүүк группийн гишүүд. Ийн сураг ажиг тавих хүмүүс бол Солонгос улсад байгаа зарим иргэд нэгдэж фэйсбүүк групп үүсгэсэн бөгөөд тэнд цаг үеийн болон чартер нислэгийн талаар мэдээлэл солилцдог юм байна. “Хаана бүртгүүлэх вэ”, “Би материалаа мэйл хаягаар нь явуулсан юм, ямар ч хариу байдаггүй”, “Өдөржингөө залгаад утсаа авдаггүй, та нар яаж байна”, “Бид мэдэхгүй, та бүртгэгдээгүй байна гэж хариуллаа” гэхчлэн өдөр тутамд ийм чат хэдээрээ хөвөрнө.
Тэдэн дунд сургалтаар түр хугацаанд явж байсан, амралтаа тааруулж амрахаар ирсэн, хагалгаа хийлгэхээр, эсвэл ач зээгээ ээж аавтай нь уулзуулахаар ирсэн гээд янз бүрийн шалтгаантай олон иргэд гацжээ. Тэд удаан хугацаанд орлогогүй суусны улмааё мөнгөгүй болж аргагүйн эрхэнд таарсан ажлаа хийж өдрийнхөө хоолыг аргацааж байна гэв. Мөн зардал байхгүйгээс нэн шаардлагатай иргэдийн тоонд багтаах болов уу гэсэн найдлагатай хүүхэдтэй ээжүүд ч байсан.
Иргэдийн зүгээс “чартер нислэг нисэх мэдээлэл гарвал тэр дор нь залгадаг ч утсаа авахгүй байсаар хэдэн цагийн дараа дүүрчихлээ”, “Би мэдэхгүй” гэж хариулах нь түгээмэл байна.
Бие нь муу байгаа, шаардлагатай тусламж хэрэгтэй иргэд шинжилгээнийхээ бичгийг явуулаад бүртгэж өгөхийг хүсдэг ч ямар ч хариу ирүүлдэггүй гэсэн юм. Уг нь ГХЯ-ны Консулын газрын дарга Л.Мөнхтүшигийн хэлснээр эхний нислэгүүдэд өндөр настай, өвчтэй, жирэмсэн, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг багтааж байсан ч ирэх хүсэлтэй иргэд их байгаа учраас хүсэлт гаргасан иргэн бүрийг бүртгэж байгааг онцолж байсан.
Гэвч хүнд өвчтэй, хоёр насны зөрүүгээр өндөр настны бүртгэлээс гацсан зэрэг иргэд байна. Мөн үр хүүхдээ дагуулаад хамрагдаж чадахгүй иргэд ч байна. Бүгд л эх орон руугаа явахыг, тусгай үүргийн нислэгт багтчих юмсан гэсэн горьдлого тээсэн иргэд чартер нислэг зарлагдахаас өмнө бүртгүүлэх үү, эсвэл чартер нислэг явна гэх үед бүртгүүлэх эсэх мэдээлэлгүй байна.
Уг нь төр иргэдийнхээ ашиг сонирхол, эрх ашгийг хүлээн авч хэрэгжүүлэх, иргэдийн амьдралыг баталгаатай болгох, дэмжих, улс орныг батлан хамгаалахаас гадна олон улсын тавцанд үндэсний эрх ашгийг хамгаалах зэрэг эрхэм үүрэгтэй.
Энэ ч утгаар Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх “Иргэдээ бид хүний нутагт орхихгүй. Монгол хүн эх орондоо ирэх эрхтэй. Засгийн газраас гадаадад байгаа монгол иргэдээ авч ирэхэд шат дараатай арга хэмжээ авах”-аа амалсан. Эхнээсээ 1000 гаруй иргэдээ авчирлаа. Иргэд талархаж хүлээж авсан. Гэхдээ төрийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж буй доод албан тушаалтнуудын үйл ажиллагаагаа ил тод явуулахыг иргэд шаардаж байна. Учир нь та нислэгт суух шаардлага хангахгүй байна гэсээр хэд хэдэн нислэгээс хоцорсон олон иргэн бий аж. Ер нь төрийн эрх бүхий албан тушаалтан, тэдний хамаарал бүхий этгээдүүд ямар шалгуур хангаж, нислэгт багтав гэж “хар”-даж байгаа олон хүн бий шүү.
Ингээд зарим иргэдтэй хэсэг хором ярилцсанаа хүргэе. Иргэн нэрээ нууцлахыг хүссэн юм.
Иргэн:
-Та Солонгос руу ямар ажлаар, хэзээ явсан бэ?
-Би хоёрдугаар сарын 8-нд Солонгос улсад 10 хоногийн сургалт, долоо хоногийн аялал хийхээр ирсэн юм. Хоёрдугаар сарын 25-ны өдөр Монгол руу буцах байсан болов ч өмнөх өдөр нь хил хаагдчихсан. Түүнээс хойш дөрвөн удаа нислэгээ хойшлуулсан. Миний хувьд анх 10 гаруй хоног буудалд байрлах төлөвлөгөөтэй байсан. Түүндээ таарсан бага хэмжээний мөнгөтэй ганцаараа ирсэн. Улмаар ийм нөхцөл байдал үүснэ гэж тооцоогүй учраас мөнгөгүй болж хөдөө айлд түр байрлаж байна.
-Мөнгөгүй болсон иргэд аргагүйн эрхэнд таарсан ажлаа хийж байна гэсэн. Монгол иргэдээр ажил хийлгэх их сонирхолтой байна гэдэг яриа гарсан байна лээ. Таны хувьд ямар ажил хийж байна?
-Мөнгө олохын тулд буудлын цэвэрлэгээ, айлын цэвэрлэгээ зэрэг ажил хийдэг. Гэтэл гуравдугаар сарын 31-ээс эхлэн цусаар ханиалгаж яаралтай эмнэлэгт хүргэгдэн коронавирус болон бусад шинжилгээ өгч дөрөв хоног тусгаарлагдсан. Шинжилгээ хийгдсэний дараа өмнө нь эдгэрсэн сүрьеэ өвчин ядарч дархлаа муудсаны улмаас сэдэрсэн байна. Бусдад халдварлахгүй хэлбэр учраас эмнэлгээс гарч болно гэсэн. Мөн уушгинаасаа эдийн шинжилгээ хийлгэсэн хариу нь одоогоор гараагүй байна. Шинжилгээний хариу гарахаар тохирох эм уулгана гэсэн.
Эмнэлэгт дөрөв хоног хэвтэхдээ даатгалгүй байсан учраас нийт монгол мөнгөөр 12 сая төгрөг төлөх шаардлагатай байсан учраас Монгол дахь байраа зарж урьдчилгаа мөнгөө аваад эмчилгээндээ өгсөн юм. Одоогоор ажил хийж болохгүй гэрийн дэглэм сахих ёстой гэсэн учраас чартер нислэгт бүртгүүлчих санаатай холбогдох газар руу нь их залгасан. Улмаар энэ сарын 4-нд Элчин сайдын газарт бүртгүүлсэн боловч буцаж хариу мэдэгдээгүй. МИАТ руу холбогдтол нэр чинь алга гэсэн. Уг нь дахин сэдрэх магадлалтай, ийм оноштой гарсан талаарх шалтгаанаа шинжилгээнийхээ бичигтэй хавсаргаад материалаа явуулсан боловч хүлээж авсан, аваагүй гэж нэг ч хариу ирээгүй.
-Дахиад сэдрэх магадлалтай гэсэн үг үү?
-Тийм. Хэрэв дахиад өвдвөл яаралтай эмнэлэгт ханд гэсэн. Эмнэлэгт очино гэвэл мөн л зардлын мөнгө төлөх хэрэгтэй болно. Төлбөр төлж чадахгүй хэцүү л байдалтай байна.
-Монгол руу буцах хүсэлтэй иргэд нэгдэж шаардлага хүргүүлж үзсэн үү?
-Монгол руу явах хүсэлтэй иргэд групп нээгээд явах хүсэлтэй хүмүүсийн бүртгэлийг өөрсдөө гаргасан. Консул руу залгахаар “нислэгт багтсан үгүйг манайх хэлэх боломжгүй МИАТ мэднэ гэдэг. Солонгос дахь МИАТ-ийн төлөөлөгчийн газар утсаа авдаггүй. Очоод үзэхээр хаалттай байдаг. Монголын МИАТ руу залгахаар “энэ сарын 8-ны чартер нислэг дүүрсэн байна. Бид мэдэхгүй. Солонгосоос энэ ажлыг хийж байгаа” гэдэг. Ингээд хэнд хандахаа мэддэггүй юм. Элчин сайдын яамны утас ихэвчлэн хаалттай байдаг. Олон залгаж байж авдаг ч бид мэдэхгүй. Онцгой комисс мэднэ гэсэн хариуг өгдөг. Онцгой комисс “Солонгос дахь элчингээсээ асуугаарай” гэдэг. Ингээд л бие бие рүүгээ чихээд л орхидог.
Иргэн Б: “Ээж минь 53 настай тэтгэвэрийн хүн. Нэгдүгээр сарын 16-нд нэг удаагийн аяллын визээр БНСУ-д очоод буцах хугацаа нь болоогүй байхад хил хаагдаж ирж чадаагүй юм. Эхний чартер нислэгт бүртгүүлэхийг хүссэн боловч 55 нас хүрээгүй гээд бүртгүүж чадалгүй шалтгаантай хүмүүс нь түрүүлээд яваг гээд нэг алхам хойшоо ухарсан. Дараагийн нислэг товлогдоход дахиад л нөгөө шаардлагуудаа тавьсан. Тухайлбал, эмэгтэй 55-аас дээш, эрэгтэй 60-аас дээш настай, жирэмсэн, нялх хүүхэдтэй, хөгжлийн бэрхшээлтэй, эмнэлгийн хяналтад байсан гэсэн шаардлагыг тавьсан. Нислэгт бүртгүүлэхийг хүсч дахин лавлахад ийм шаардлагатай хүмүүсээ бүртгээд суудал дүүрсэн гэсэн хариу өгч ээж минь бас л нэг алхам ухарсан. Гэвч одоо гурав дахь удаагийн нислэг товлогдоход бас л нөгөө шаардлагаа тавьж байна. Энгийн иргэдийг ч бүртгэнэ гэсэн мөртлөө ийм шаардлага тавиад төрийн өндөр албан тушаалтан, хамаарал бүхий хүмүүс нь хэрхэн тэнцээд байгааг ойлгохгүй байна. Адилхан л Монгол Улсын иргэн шүү дээ.
Утсаар бүртгэх цаг нь энэ сарын 4-ны 11.00-18.00 цаг гэж заасан ч олон удаа тасралтгүй залгахад утсаа нэг ч аваагүй. Хоёр, гурав хоног залгаж байж арай гэж ярихад бүртгэл дууссан визээ сунгуулаад энэ сарын 30-ны өдрийг хүртэл хүлээ гэж хэлсэн. Үнэхээр шударга бус байна. Хэзээ, хаана, хэнийг яаж бүртгэж байгаа нь ч тодорхойгүй. Хэнийг хэрхэн бүртгэлд хамруулж явуулж байгаагаа ил тод зарладаг баймаар байна. Эсвэл авч явах хүмүүсээ эртнээс төлөвлөөд бүртгэчихсэнийхээ дараа чартер нислэг явна гэж зарладаг юм болов уу гэж бодоход хүрээд байна. Солонгос дахь иргэд үнэхээр аргаа барж байна” гэсэн юм.
Иргэдийн зүгээс хэнийг хэрхэн бүртгэж байгаагаа ил тод, нээлттэй, цахим хуудсан дээрээ байршуулдаг байхыг хүсч байна. Ер нь төрийн үйлчилгээ ил тод байх ёстой. Үнэхээр эх орны зүг хүн бүр горьдлого тээж буцахыг хүсч байна. Тиймээс иргэний хувийн нууцийг мэдээлж болохгүй гэх халхавчаар биш иргэдэд нээлттэй бүртгэлийг явуулчихвал олны дунд тусгай нислэгээр “төрийн томооохон албан тушаалтан, эрх мэдэлтнүүдийн ар гэр ирж байгаа” гэх нийгмийн хардлага замхрах болно, сайд аа.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (4)