Дэлхий нийтэд коронавирусний цах тахал дэгдэж, улмаар улс орнуудын эдийн засаг хүндэрч байна. Тиймээс дэлхийн олон улсад иргэдийн орлого хумигдах, ААН-ийг дампуурах эрсдэлээс хамгаалах арга хэмжээ авч байна. Жишээлбэл, Испани улсад гэхэд цар тахлын улмаас орлогогүй болсон иргэдэд хүүгүй, урт хугацаатай зээлийг халдвар хумигдсаны дараа эргэн төлөх нөхцөлтэйгээр олгож байна. АНУ-ын хувьд иргэддээ их хэмжээний бэлэн мөнгө тараахаас эхлээд урт хугацаатай зээл олгох, ажлын байраа алдахгүй байхад нь баталгаа гаргахад идэвхийлэн ажиллаж байна. Тэгвэл манай улсын Засгийн газраас ч гэсэн ажлын байрыг хадгалж, ААН болон иргэдийн орлогыг хумигдахаас сэргийлэх үүднээс хэд хэдэн санаачилга гаргажээ. Энэ ч утгаараа Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн уг санаачлагыг УИХ дэмжиж, нэн яаралтай горимоор дараах хуулиудыг хэлэлцэж эхэллээ.
Нэг үгээр хэлбэл, улсын эдийн засгийг аврах цикл төлөвлөгөө гээд хэлж болохоор эл санаачлагыг дэмжсэнээр цар тахлын үеийг эрсдэл багатайгаар даван туулах боломжтой гэж зарим эдийн засагч үзэж байгаа юм.
Тахлыг даван туулах цикл төлөвлөгөө
Цар тахлын улмаас дэлхий дээр олон сая иргэн ажлын байраа алдаж, 20 орчим сая хүн ажлын байрнаасаа түр хугацаагаар чөлөөлөгдөөд байна. Ийм эрсдэлээс хамгаалах нэг арга нь түрээсийн төлбөрийн хэмжээгээ бууруулсан ААН-ийг түрээсийн орлогод ноогдуулах татвараас чөлөөлөх санаачилга нь нүдээ олсон шийдэл юм. Учир нь манай улсад үйл ажиллагаа явуулдаг ААН-ийн 90 орчим хувь нь түрээсийн байранд үйл ажиллагаа явуулдаг. Ашиг орлого хумигдсан энэ үед ажилчдын цалин битгий хэл, түрээсийн төлбөрөө ч төлж чадахгүйд хүрсэн олон ААН бий. Тэгвэл Ерөнхий сайдын гаргасан эл санаачилга хэрэгжвэл олон ААН түрээсийн төлбөрийн дарамтнаас чөлөөлөгдөх боломжтой болно.
Үүнээс гадна бэлэн байдлын зэрэгт хамаарах хугацаанд бизнес эрхлэгчдийн төлөөгүй НДШ-д тооцох алданги, торгуулийг чөлөөлж, үйл ажиллагаа доголсон хувийн хэвшлийн ААН-ийн НДШ-ийг тэглэж, жилийн 1.5 тэрбум төгрөг хүртэлх борлуулалтын орлоготой ААН-ийг зургаан сарын хугацаанд орлогын албан татвараас чөлөөлнө, ААН-ийн алдагдлыг дараагийн дөрвөн жилд шилжүүлэн тооцож, төлөх татварын хэмжээг бууруулна зэргээр санаачилга гаргасан нь ААН-ийн тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах боломжийг нээж өгсөн хэрэг юм.
Иргэдийн орлоготой байх эсэх банкны зээлээ төлж чадах эсэх, цаашлаад хоногийн хоолоо худалдаж авах эсэх нь тогтвортой ажлын байрнаас шууд хамаарна.
Дээр дурдсан шиг ААН-ийн тогтвортой үйл ажиллагаа явуулах нөхцөлийг бүрдүүлж байж иргэдийг орлоготой байлгах боломж нээгдэх боломжтой. Нөгөө талаасаа ажлын байраа хадгалж буй ААН-ийн ажилтнуудад даатгалын сангаас сар бүр 200 мянган төгрөг олгох, зургаан сарын хугацаанд иргэдийн цалингаас орлогын албан татвар авахгүй бүрэн чөлөөлнө гэсэн санаачилга нь өрхийн орлогыг бодитоор дэмжсэн алхам юм.
Эдгээрээс гадна хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, сайн дурын даатгуулагчийг дэмжсэн нэгэн санаачилга гаргасан нь НДШ-ийг 420 мянган төгрөгөөр тооцож, төрөөс зургаан сарын хугацаанд төлөх явдал. Эдийн засаг саарсан ийм үед хувиараа бизнес эрхлэгчдийн ашиг орлого тодорхой хувиар буураад буй. Яг ийм үед нь НДШ-ийг төрөөс хариуцах нь иргэдийн орлогыг бага ч гэсэн хамгаалсан зөв алхам юм. Түүнчлэн 800 мянган татвар төлөгчийн төлөөгүй татварт хамрагдах торгуулийг чөлөөлж, иргэдийн өргөн хэрэглээний болон хаврын тариалалт, дотоодын гурилын үйлдвэрлэлд шаардагдах Ххүнсний бүтээгдэхүүнийг гаалийн албан татвар, импортын НӨАТ-аас чөлөөлнө гэжээ.
Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн гаргасан эдгээр санаачилга нь эдийн засаг хүндэрсэн энэ цаг үед бодит дэмжлэг болно гэж зарим эдийн засагчид үзэж буй. Тиймээс эл шийдвэрийг хоёр гараа өргөөд ч болов дэмжих нь зүйн хэрэг болов уу. Тэгж байж л иргэн, ААН-ийн орлого хумигдахаас сэргийлж, саарсан эдийн засгийг сэхээх цикл төлөвлөгөө хэрэгжих боломж бүрдэх юм.
Г.Маргад
Сэтгэгдэл (7)