зар
Улаанбаатар
Өнөөдөр / 2025.07.09
Өдөртөө
Шөнөдөө
ХАЙЛТ ХИЙХ
Эхлэл
Улс төр
Эдийн засаг
Нийгэм
Дэлхий
24 баримт
24 фото
Элчин сайд ярьж байна
Спорт
Видео
Сошиал мэдээ
  • Эхлэл
  • Улс төр
  • Эдийн засаг
  • Нийгэм
  • Дэлхий
  • 24 баримт
  • 24 фото
  • Элчин сайд ярьж байна
  • Спорт
  • Видео
  • Сошиал мэдээ

Өдөрт нэг улс: Зүүн Тимор

2022-5-14
0
ЖИРГЭХ

БАРИМТ 1

Бүгд Найрамдах Ардчилсан Зүүн Тимор улс нь 15,007 хавтгай дөрвөлжин километр газар нутагтай ба Зүүн Өмнөд Азийн Тимор гэх арал дээр байрладаг. Тус арлын баруун хэсэг Индонез улсын харьяанд байдаг тул Зүүн Тимор улс арлын зөвхөн зүүн хэсгийг эзэмшдэг. Ийм учраас Зүүн Тимор улс хуурай газрын цор ганц хөрштэй.

БАРИМТ 2

16-аар зуунд португаличууд Зүүн Тиморыг эзлэн авсан бөгөөд 1975 оны арван нэгдүгээр сарын 28-нд тусгаар тогтнолоо зарлах хүртлээ Португалийн Тимор гэх нэртэйгээр оршин тогтносон. Гэвч уг үйл явдлаас хойш есөн өдрийн дараа индонезчүүд Зүүн Тимор луу довтолж тэднийг дараа жилдээ Индонез улсын 27 дахь аймгаар бүртгэн авсан. 

БАРИМТ 3

Индонезийн Зүүн Тимор дахь эзлэн түрэмгийлэл нь нутгийн салан тусгаарлагч бүлгүүд болон Индонезийн арми хоорондын олон арван жил үргэлжилсэн хүчтэй тэмцлийг эхлүүлсэн. Үүний дараа 1999 онд НҮБ-ын ивээн тэтгэлэгтэй бие даасан шийдвэрийн үр дүнд Индонез улс Зүүн Тиморын нутаг дэвсгэрийг хянахаасаа татгалзсан. 

БАРИМТ 4

Улмаар зүүн тиморчууд 2002 оны тавдугаар сарын 20-нд тусгаар тогтнолоо зарлаж НҮБ-д элсэн орсон. Ингэснээр тус улс нь 21-ээр зуунд шинээр үүссэн хамгийн анхны улсаар нэрлэгдсэн ба Ази тивийн хамгийн залуу улс юм. Мөн Зүүн Тимор нь дэлхийн бөмбөрцгийн өмнөд хагаст тэр чигтээ байрладаг Ази тивийн цор ганц орон. 

БАРИМТ 5

Зүүн Тимор улс Зүүн Өмнөд Азийн орнуудын холбоонд нэгдэж уг холбооны 11 дэх орон болсон. Зүүн Тимор улсын газар нутаг дээрээс 42,000 жилийн настай археологийн олдворууд олдсон бөгөөд энэ нь тус газрыг орчин үеийн хүн төрөлхтний хамгийн эртний өлгий нутгуудын нэг болгодог. 

БАРИМТ 6

Зүүн Тимор улсын нийт хүн ам нь 1,3 сая бөгөөд тэдний 99.5 хувь нь христийн шашныг шүтдэг. Тэр дундаа 97 хувь нь христийн шашны католик урсгалыг шүтэн дээдэлдэг юм байна. Зүүн Тимор нь Зүүн Өмнөд Азийн католик шашин давамгайлсан хоёрхон улсын нэг нь юм. 

БАРИМТ 7

Зүүн Тиморын албан ёсны хэлнүүд нь португали болон темур боловч тэднээс гадна нутгийн уугуул овог аймгуудын 15 хэл өнөөдрийг хүртэл тус улсад ашиглагдаж байгаа. Мөн ихэнх зүүн тиморчууд англи болон индонез хэлний тодорхой хэмжээний мэдлэгтэй байдаг. 

БАРИМТ 8

Зүүн Тимор улсын нийслэл хотыг Дили гэдэг ба уг хот нь тимор арлын зүүн хойд талын далайн эрэг дээр байрладаг. Хотын хүн ам нь 222,000 бөгөөд Зүүн Тиморт Дилигээс том хот байхгүй. Зүүн Тимор улс нэгдмэл хагас ерөнхийлөгчийн засаглалтай ба ерөнхийлөгчийг нь Фраансишку Гутерриш гэдэг. 

БАРИМТ 9

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үед буюу 1942-1945 оны хооронд Зүүн Тиморын газар нутгийг Япон улс эзэмшилдээ байлгаж байсан бөгөөд Тимор арал дээр Австралийн зэсэгт хүчин хүчтэй тулаануудыг хийдэг байв. Уг тулаануудаас болж 60,000 гаруй зүүн тиморчууд амь насаа алдсан. 

БАРИМТ 10

Тус улсын түүхэнд хоёр эрхэм Нобелийн шагнал хүртсэн. Хосе Рамос-Хорта болон Карлос Филипе Хименес Бело нар Зүүн Тимор дахь зөрчилдөөнийг энх тайвны замаар шийдсэн тулд тэд нарт Нобелийн энх тайвны шагналыг хамтад нь хувааж 1996 онд гардуулсан. 

БАРИМТ 11

Зүүн Тимор бол ЮНЕСКО-д бүртгүүлсэн дэлхийн үнэт өв болох газаргүй 27 орны нэг юм. Үүнээс гадна тус улсад ирээдүйд ЮНЕСКО-д орох боломжтой бүртгүүлсэн газар ч байхгүй. 2016 онд эрдэмтэд Зүүн Тиморын уснаас 643 гаруй зүйлийн амьтдыг бүртгэн авсан ба тэдний ихэнх нь шинээр бүртгэгдсэн ховор амьтад байв. 

БАРИМТ 12

Зүүн Тимор улсад дэлхий дээрх долоон төрлийн далайн яст мэлхийн зургаа нь амьдардаг бөгөөд 2,000 гаруй төрлийн хадны загаснууд байдаг. Зүүн Тимор нь Номхон далайн баруун хэсэгт орших шүрэн арлуудын гурвалжинд байрлалтай тул тус улсад маш олон төрлийн (600 орчим хадны шүр) шүр бий. 

БАРИМТ 13

Зүүн Тимор улсад цэнхэр халим, далайн гахай, дельфин гэх мэт дор хаяж 22 төрлийн далайн хөхтөн амьтад амьдардаг. Мөн тус улсад дугонг гэх маш ховор төрлийн далайн амьтан байдаг. Ихэнх орнууд тус амьтныг агнахыг хориглож өсгөж үржүүлэх тал дээр анхаарал тавьдаг хэдий ч бусад аюулуудаас болж дугонгуудын нөхцөл байдал тийм ч сайн биш байгаа. 

БАРИМТ 14

Зүүн Тиморын “Эх орон” гэх нэртэй төрийн дуулал хамгийн анх зүүн тиморчуудыг  Португалийн колоничлолоос гарах үед эгшиглэж байсан бөгөөд дууны үгийг бичсэн Франциско Боржа Да Коста гэх зохиолч хэдхэн хоногийн дараа Индонезийн эзлэн түрэмгийллийн үеэр амиа алдсан. 

БАРИМТ 15

Зүүн Тимор бол дэлхий дээрх хамгийн бага тооны жуулчид хүлээн авдаг орнуудын нэг юм. 2017 онд Зүүн Тимор улс 74,000 жуулчдыг хүлээн авсан бол тэдний хөрш Индонез улс тухайн жилд нь 13 сая жуулчдыг хүлээн авчээ. Зүүн тиморчуудын уг гарлыг судалж үзвэл тэд бол Австралийн уугуул иргэд юм. Австрали улс Тимор арлын дөнгөж урд нь байрладаг. 

БАРИМТ 16

Жуулчдын сонирхлыг хамгийн ихээр татдаг Зүүн Тимор дахь үзвэрүүдийн нэг бол 27 метрийн өндөртэй Есүсийн хөшөө. Уг хөшөөг 1996 онд Индонезийн засгийн газрын тусламжтайгаар бүтээн байгуулсан. Мөн дотоодын нийт бүтээгдэхүүн болон бараа бүтээгдэхүүн худалдаж авах чадвараараа Зүүн Тимор улс Ази тивдээ доогуур ордог. Тус улс нь Зүүн Азийн хамгийн ядуу орон. 

БАРИМТ 17

Зүүн Тимор бол дэлхийн хоёр дахь хамгийн их өлсгөлөнгийн хувьтай орон юм. 2021 оны дэлхийн өлсгөлөнгийн индексээр Зүүн Тимор улс гамшгийн хэмжээнд хүрсэн өлсгөлөнтэй орнуудын эгнээнд багтсан. Ийм учраас зүүн тиморчууд бол дэлхийн хамгийн бага илүүдэл жинтэй ард түмний нэг. Тэд дэлхийн 191 орны орсон илүүдэн жингийн тухай жагсаалтын 186-аар байранд жагссан. 

БАРИМТ 18

Зүүн Тиморт Лена Хара гэх том агуй бий. Тэнд эрдэмтэд радио нүүрстөрөгчийн туршилт хийж 30,000 жилийн өмнөх загасны дэгээ, 10,000 жилийн өмнөх сийлбэр, 6,000 жилийн настай зургуудыг олсон. Тус улсад эмэгтэйчүүдийн улс төр болон нийгэмдээ үзүүлэх үр нөлөө маш их. Жишээлбэл одоогийн парламентын гишүүдийнх нь 38 хувь нь эмэгтэйчүүд. 

БАРИМТ 19

Дэлхийн Банкнаас гаргасан судалгаанаас үзэхэд зүүн тиморчуудын ядуурлын түвшин маш өндөр. Гэхдээ уг нөхцөл байдал жил өнгөрөх тусам улам дээрдсээр байгаа. Та Зүүн Тимор луу очихын тулд зөвхөн Сингапур, Индонез, Австрали гэх улсуудаар дамжин шууд нислэгээр нисэх боломжтой. 

БАРИМТ 20

Зүүн Тиморын баг тамирчид бие дааж (өмнө нь тэд Индонезийн туг дор оролцдог байсан) хамгийн анх 2004 оны Афины олимпын наадамд хөнгөн атлетик, бокс болон хүндийг өргөлтийн төрлүүдээр оролцож байсан бөгөөд 2014 оны Сочигийн өвлийн олимпд мөн оролцсон. Одоогийн байдлаар зүүн тиморчууд ямар нэгэн олимпын медаль хүртээгүй. 

БАРИМТ 21

Зүүн Тиморын төрийн далбаа нь улаан, шар, хар өнгөнүүд болон цагаан өнгийн одны дүрснээс бүрддэг. Хар өнгө нь колоничлолын дор өнгөрүүлсэн дөрвөн зууныг, шар өнгө нь тусгаар тогтнолоо олж авах үед тулгарч байсан тэмцлийг, улаан өнгө нь зүүн тиморчуудын зовлон шаналлыг, цагаан өнгийн од нь итгэл найдварыг тус тус бэлгэддэг. 

БАРИМТ 22

Тус улсын засгийн газар нь улсынхаа нийт төсвийн 10 хувийг боловсролын салбартаа зарцуулдаг. Сургуульд суралцдаг хүүхдүүдийн ихэнх хувь нь охид байдаг бөгөөд насанд хүрсэн зүүн тиморчуудын 68 хувь нь бичиг үсэг тайлагдсан. Мөн Португали улс Зүүн Тиморын улсын сургуулиудын нийт төсвийн 3 хувийг нь хангадаг ба сургуулиудыг португали хэл дээр хичээлээ заахыг уриалдаг. Мөн Филиппин улсаас багш нар олноороо англи хэл заах гэж Зүүн Тиморт ирдэг. 

БАРИМТ 23

Зүүн Тимор нь хуурай болон чийглэг гэсэн үндсэн хоёр улиралтай ба тус улсын дундаж агаарын температур Цельсийн 25-32 хэм байдаг. Чийглэг улирал нь арван нэгээс дөрөвдүгээр сар хүртэл, хуурай улирал нь жилийн бусад үед үргэлжилдэг. Далайн эргийн бүсээр жилд дунджаар 2,500 миллиметр, төвийн уулархаг бүсээр 1,700 миллиметр хур тунадас унадаг. 

БАРИМТ 24

Зүүн Тимор улсад хамгийн алдартай спорт бол хөлбөмбөг. Тус улсын хөлбөмбөгийн үндэсний шигшээ баг нь манай орны шигшээ багийн эсрэг ДАШТ-ий эрхийн төлөөх урьдчилан шатанд учраа тааран тоглож 1:0, 4:1 гэх харьцаатайгаар ялалт байгуулж байсан удаатай. Гэвч сүүлд тухайн үед Зүүн Тиморын шигшээ багт хууль бусаар тус улсын иргэншлийг авсан гадаад тоглогчид тоглосон гэдэг нь илэрсэн. 

image

“Өдөрт нэг улс” цувралынхаа ээлжит нэгэн дугаараар Ази тивийн хамгийн залуу орон болох Зүүн Тимор улсыг онцолж байна. Зүүн Тимор улсын тухай 24 баримтыг хүлээн авна уу.

0
ЖИРГЭХ
Санал болгох
"Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
АНХААРУУЛГА: Та сэтгэгдэл бичихдээ хууль зүйн болон ёс суртахууны хэм хэмжээг хүндэтгэнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдэлийг админ устгах эрхтэй.
  • Шинэ
  • Их уншсан
  • Их сэтгэгдэлтэй
  • Төслийн нэгжүүдийн орон тоог 200-гаар багасгаж, 11,5 тэрбум төгрөг хэмнэнэ
    3 мин
  • "Алт-3" аяныг хэрэгжүүлэх тогтоолын төслийг УИХ дэмжлээ
    26 мин
  • Нэгдүгээр шинэ тойрог замын төслийг УИХ-д танилцууллаа
    38 мин
  • Х.Булгантуяа: Бүгд Найрамдах Чех Улс манай улсын “гуравдагч хөрш”, Европ дахь итгэлт түнш
    51 мин
  • Цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орох, гарах хаалга бүрд 10 алба хаагч ажиллахаас гадна гадаад хэлээр жуулчдад мэдээлэл хүргэнэ
    1 цаг 21 мин
  • Барилгын салбартаа олон жил идэвх зүтгэлтэй албан хаагчдад төрийн дээд цол, медаль гардууллаа
    1 цаг 49 мин
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
    2 цаг 5 мин
  • Наадмын өдрүүдэд 24 цагаар ажиллах эрүүл мэндийн байгууллагууд
    2 цаг 46 мин
  • Баянгол дүүргийн хэмжээнд улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтын явц 87,4 хувьтай байна
    2 цаг 56 мин
  • М.Мандхай: Шинэ хуулийн үр дүнд хүнсний хяналт, баталгаажуулалт, стандарт тогтоох боломж бүрдлээ
    3 цаг 15 мин
  • Наадам айсуй: Харваачдын ГОЦ амжилт
    3 цаг 20 мин
  • Наадмын өдрүүдэд Хүй долоон худаг, Төв цэнгэлдэх хүрээлэн чиглэлд нийтийн тээвэр үнэ төлбөргүй үйлчилнэ
    3 цаг 36 мин
  • Улсын цолонд ойрхон бөх #9: Аймгийн хурц арслан М.Еркебулан
    3 цаг 37 мин
  • Японы эзэн хаан Нарүхито: Монголын нийгэм эрч хүчээр бялхаж байгаа нь мэдрэгдэж байна
    3 цаг 38 мин
  • Япон Улсын Цог Жавхлант Эзэн Хаан Нарүхито, Эрхэм дээд Хатан Масако нарыг хүндэтгэн төрийн зоог барилаа
    3 цаг 44 мин
  • П.Өсөхбаатар: Энэ жил Завханы хоёр дэвжээ маань нэгдээд, бөхчүүд их өнгөтэй байна
    4 цаг 8 мин
  • Ж.Чинбүрэн: Салбар бүрийн төлөөлөл парламентад сонгогдон ажиллахын ач холбогдлыг анх таниулсан гэж боддог
    4 цаг 43 мин
  • Н.Учрал: Гадаадын хөрөнгө оруулалтын хууль гарахгүй бол Монгол Улсад дахиж эдийн засгийн форум болохгүй
    4 цаг 47 мин
  • БОУАӨ-ийн сайд Б.Батбаатар Заамар суманд ажиллалаа
    5 цаг 25 мин
  • Аварга цолтон төрүүлдэг могой жилийн наадам
    5 цаг 42 мин
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • "Бүх цэргийн наадам"-аар шөвгөрсөн найман бөхийн допингийн хариу иржээ
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Танилц: Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрүүд
  • Монгол тогооч нар дэлхийн аваргын хагас шигшээд оролцох эрхээ авлаа
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #5: Аймгийн хурц арслан О.Наранбаатар
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Голомт банк 2024 оны Тогтвортой хөгжлийн тайлангаа нийтэллээ
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдаан эхэллээ
  • Б.Энхбаяр: АН хуралд суудаггүй хүмүүсээ татаж ав
  • П.Мөнхтулга: Морин уралдаанд малчдын морь уралдах боломжгүй болсон
  • Г.Занданшатар: Хүн төвтэй хандлага төрийн албаны үндсэн зарчим болох ёстой
  • ШУУД: УИХ-ын чуулганы хуралдаан үргэлжилж байна
  • Б.Батцэцэг: Манай дипломатууд цөөн хүчээр асар их ажлыг амжуулдаг
  • Б.Түвшин: Эдийн засгийн байдлаа алсдаа харж, төлөвлөж чадахгүй байна
  • 115 мянган тул загасны, 60 мянган зэвэг, хадран загасны жараахайг нутагшуулжээ
  • Улсын цолон ойрхон бөх #7: Аймгийн арслан Ц.Төмөрцоож
  • Улсын цолон ойрхон бөх #3: Аймгийн хурц арслан Н.Амгаланбаатар
  • Улсын цолон ойрхон бөх #6: Цэргийн заан Б.Батсуурь
  • Х.Тэмүүжин: Хууль зүйн байнгын хороо яг л шүдгүй арслан шиг байна
  • Х.Булгантуяа: Хүн төвт үзэл баримтал бүхий төрийн албыг хөгжүүлнэ
  • Г.Дамдинням: Увс аймаг дахь асуудал “Алт” аяны хүрээнд яригдахгүй
  • Ч.Ундрам: Олимпийн төрөлд байдаг спортуудаа төрөөс дэмжих нь зүйтэй
  • Мотокроссын улсын аварга шалгаруулах цуврал Дархан-Уул аймагт болно
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Г.Тэмүүлэн: Төсвийн тодотголыг хэлэлцэхдээ 126 гишүүний ирцтэй байх ёстой
  • Б.Энхбаяр: ХЭҮК-ын тайланг хэлбэр төдий сонссон болоод өнгөрдөг байсан асуудал түүх болсон
  • Улсын цолон ойрхон бөх #4: Аймгийн хурц, бадрангуй арслан Э.Мөнхбаатар
24 баримт
  • "Салхи Дамбий шиг цайлган" гэж өөрийгөө тодорхойлсон МУГЖ Д.Бямбацогтын талаарх найман баримт
  • Рэйвагийн тооллыг эхлүүлэгч, Японы 126 дахь Эзэн хаан Нарүхито гэж хэн бэ?
  • Хамгийн залуу эмэгтэй МУГТ болж буй Н.Нандинхүсэл гэж хэн бэ?
  • 17 жилийн өмнөх 7 дугаар сарын 1-ний өдрийг сануулах хуучирч, мартагдахгүй 24 баримт
  • Зуныг зугаатай, үр бүтээмжтэй өнгөрүүлэхэд тань туслах 24 зөвлөмж
Эхлэл Улс төр Эдийн засаг Нийгэм Дэлхий 24 баримт 24 фото Элчин сайд ярьж байна Спорт Видео Сошиал мэдээ
Холбоо барих Сурталчилгаа байршуулах Зар Вэб сайт хийх

Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Мэдээлэл хуулбарлах хориотой.

Вэб сайтыг хөгжүүлсэн: Sodonsolution ХХК