Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, эсэх асуудлаар ард иргэдийн оролцоо, ил тод байдлыг хангах ажлыг зохион байгуулах тухай тогтоолыг УИХ энэ зургадугаар сарын 16-ны өдөр (2022 оны) баталсан.
Энэ хүрээнд УИХ-ын гишүүд тойргийнхоо сонгогчдын санал бодлыг сонсож, уулзалтуудыг хийж байгаа. УИХ-ын тогтоолын хавсралтаар Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулбал хамрах хүрээг тодорхойлсон.
Тодруулбал, энэ удаагийн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр ямар зүйл заалтуудад өөрчлөлт оруулах эхний төсөл бэлэн болсон гэсэн үг. Бүр тодруулбал,
Нэг. Хүний эрхийн талаарх Үндсэн хуулийн хамгаалалтыг бэхжүүлэх
Хоёр. Ард түмнийг төлөөлөх парламентын чадавх, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх
Гурав. Хот, хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих, нутгиин удирдлагын тогтолцоог сайжруулах
Дөрөв.Монгол Улсын Төриин сүлдийг шинэчлэх гэсэн өөрчлөлтүүд оруулахаар эхний санал гарсан юм байна.
Эдгээрийг задлан хүргэе. Нэгдүгээрт, Хүний эрхийн талаарх Үндсэн хуулийн хамгаалалтыг бэхжүүлэх талаар дараах өөрчлөлтийг хийнэ.
1/хүний эрхэм чанар халдашгүй байна. Төр нь хүний эрхэм чанарыг хүндэтгэн хамгаалах үүргийг иргэнийхээ өмнө хүлээнэ /§16/
2/хүний амьд явах эрхийн баталгааг хангаж, цаазын ялыг халах /§16.1/
3/иргэний эвлэлдэн нэгдэх эрхэд Үндсэн хуулиар тавьсан хязгаарлалтыг арилгах /§191.2/
4/иргэн үндсэн эрхээ хуульд заасан хязгаарын хүрээнд Үндсэн хуулийн цэцэд өргөдөл гаргаж, хамгаалуулах боломжтой болох /§60.1/
5/Үндсэн хуулийн цэц нь аливаа улс төрийн нөлөөллөөс хараат бус байх, Үндсэн хуулийн шүүхийн хувьд ажиллах зарчмыг гүнзгийрүүлэн бэхжүүлэх /§65.1/
Хоёрдугаарт, Ард түмнийг төлөөлөх парламентын чадавх, хариуцлагыг нэмэгдүүлэх талаар ийм өөрчлөлтүүд тусгажээ.
1/улс төрийн намын төлөвшил, хариуцлагыг дээшлүүлэх, сонгогчдын санал гээгддэг байдлыг арилгах, сонгуулийн холимог тогтолцоог нэвтрүүлэх, зөвшилцлийн ардчилалыг бэхжүүлэх /§21.2, §21.4/
2/ард түмнийг төлөөлөх парламентын чадавхыг сайжруулах, хууль батлах болон хуулийн биелэлтэд тавих ажлын чанарыг дээшлүүлэх зорилгоор сонгогчдыг төлөөлөх мандатын тоог нэмэгдүүлэх, Монгол Улсын тусгаар тогтнол, үндэсний аюулгүй байдлын баталгаа болсон парламентын засаглалыг төгөлдөржүүлэх /§21.1/
3/хууль тогтоох болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн хяналт тэнцэл, уялдаа холбоог зохистой болгох /§39.1/
Гуравдугаарт, Хот, хөдөөгийн хөгжлийг дэмжих, нутгийн удирдлагын тогтолцоог сайжруулах талаар ингэж өөрчилнө.
1/Нийслэлийн эрх зүйн байдлыг оновчтой болгох, төвлөрлийг сааруулж хот, хөдөөгийн ялгааг багасгах, хөгжлийн нэг төвтэй улсаас олон төвтэй улс болгох зорилгоор бусад хотын хөгжлийг дэмжих /§13.1, §57.1, §57.2/
2/орон нутгийн сонгуулийн тогтолцоог боловсронгуй болгох /§60.2, §60.3/
Дөрөвдүгээрт, Монгол Улсын Төрийн сүлдийг нэмэлт, өөрчлөлтөөр шийднэ.
1/Төрийн сүлдийг төрт ёс, түүхэн уламжлалд суурилж шинэчлэх /§12.3/
С.Сүлд
Сэтгэгдэл (6)