Үндсэн хуулийн цэцийн Их суудлын өчигдрийн (2022.08.15) хуралдаанаар 2019 оны арваннэгдүгээр сарын 14-ний өдөр баталсан Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр өөрчлөн найруулсан Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийн “...Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын дөрвөөс илүүгүй гишүүн УИХ-ын гишүүний албан тушаалыг хавсарч болно” гэсэн заалт нь Үндсэн хуулийн суурь үзэл баримтлалд харшилж, Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Удиртгал, Нэгдүгээр зүйлийн 2, Хорин есдүгээр зүйлийн 1, Далдугаар зүйлийн 1 дэх хэсэгт нийцээгүй хэмээн үзээд хүчингүй болгож тогтоол гаргажээ. Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг Үндсэн хуулийн ямар зүйл, заалтад нийцээгүй гэж Цэц үзсэнийг дараах зурагаас харна уу.
Үндсэн хуульд Үндсэн хуулийн цэцийн эрх үүргийг тодорхой тусгасан байдаг бөгөөд энд “Үндсэн хуулийн зүйл заалт Үндсэн хуульд нийцэж байгаа эсэх тухай болон Үндсэн хуулийн зүйл заалтыг Цэц хүчингүй болгох тухай” эрх Цэцэд олгогдоогүй гэдгийг дараах зурагнаас харж болно.
Үндсэн хуулийн цэц өөрт олгогдоогүй эрхийг эдэлж Үндсэн хуулийн заалтыг ингэж хүчингүй болгосноор Үндсэн хуулийн хямралыг авчирч байна. Их суудлын хуралдаанаас гарсан шийдвэр гармагцаа хүчин төгөлдөр болдог бөгөөд энэ дагуу Үндсэн хуулийн Гучин есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэг өчигдрөөс эхлээд хүчингүй болсон гэсэн үг. Тэгвэл энэ бүхнээс хоёр асуулт урган гарч байна.
Нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийн цэц цаашид Үндсэн хуулийн зүйл заалт бүрийг ингэж хүчингүй болсонд тооцдог жишиг тогтох уу. Энэ Үндсэн хуулийн хямрал мөн үү?
Хоёрдугаарт, одоогийн Засгийн газар Үндсэн хуулийн өчигдөр хүчингүй болсон гучин есдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсгийг баримталж байгуулагдсан. Хүчингүй болсон зүйл заалтын хүрээнд байгуулагдсан Засгитйн газар эрх зүйн чадамжтай юу?
Жич: Парламентын засаглалтай улс орнуудад парламентын гишүүд сайдын албыг давхар хаших нь түгээмэл бөгөөд энэ нь ч парламентын засаглалыг бэхжүүлж, хүчтэй гүйцэтгэх засаглалыг бүрдүүлдэг хэмээдэг. Харин манай улс энэ арга замыг сонгохдоо Үндсэн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтөөр хийж хуулийн дагуу биш, Үндсэн хуульдаа Цэц нь халдаж хийж буй нь харамсалтай.
О.Балдан-Очир
Сэтгэгдэл (12)