2000 гаруй жилийн тэртээ өрнө дорно, өмнө умрыг холбон тасралтгүй хөвөрч байсан их жингийн цувааны гаргасан жим хожмоо түүхэнд “Торгоны зам” хэмээн мөнхрөн үлдсэн юм. Тодруулбал, жин тээдэг замын сүлжээг “Торгоны зам” хэмээн нэрлэдэг бөгөөд энэхүү зам нь Ази Европыг холбож байсан дэлхийн гүүр байсан юм. Тиймдээ ч Италийн алдарт аялагч Марко Поло энэхүү замаар аялаж Европчуудад Хятадын баялагийн талаар мэдээ хүргэж байсан гэгддэг.
Монголчууд зам дагаж хөгжил хэмээдэг. Алдарт “Торгоны зам” дагасан хөгжил ч дэвшин дээшилсээр түүхт Шинжаан нутгийн хуучны дүр төрхийг бүрэн өөрчилжээ.
Олон үндэстний нутаг Шинжаан
Шинжаан-Уйгурын өөртөө засах орон нь БНХАУ-ын баруун хойд талд тус улсын нийт хуурай газрын зургааны нэгийг эзлэн оршдог. 1,6 сая км кв нутаг дэвсгэртэй.
Монгол, Орос, Казахстан, Кыргызстан, Тажикстан, Афганстан, Пакистан, Энэтхэг гэсэн найман улстай хил залгадаг ба байгалийн асар их нөөц баялагтай аж. Тухайлбал, Хятадын нийт нүүрсний 40, хуурай газрын нийт байгалийн хий, газрын тосны нөөцийн тус бүр 30 гаруй хувь нь Шинжаанд байдаг учраас байгалийн баялагт суурилсан үйлдвэржилт энэ нутагт хөгжжээ. Хятад улсад нийт 56 үндэстэн, ястан байдгаас 34 нь Шинжаан-Уйгурт амьдардаг байна. Хүн амын эзлэх тоогоороо хятад, уйгур, казахууд эхний гуравт орох ба дунган, монгол, киргиз, сибо, тажик, узбек, манж, дагуур, татар, орос, дунсян, тузя, жуан, салар зэрэг олон үндэстэн ястнуудын өлгий нутаг болжээ.
“Үзэсгэлэнт бэлчээр” хот
Өөртөө засах орны нийслэл нь Өрөмч хотод өдгөө 3 сая гаруй хүн оршин суудаг аж. Өрөмч гэдэг нь Тэнгэр уулын мөнх цаст уулнаас эх аван урсдаг голын Монгол нэр аж. Хятадууд хотын нэрийг У-лу-му-чи гэх өөрийн дуудлагад нийцүүлэн өөрчилж англи үсгээр “Urumqi” гэж галиглах болсон байна.
Өрөмч гэдэг үгийг ойрдоор "Үзэсгэлэнтэй бэлчээр" гэсэн утгатай гэж тайлбарладаг. Өрөмч хот нь Шинжаан-Уйгарын нийслэл төдийгүй, нийт Шинжааны улс төр, эдийн засаг, соёл, мэдээлэл, технологийн төв болжээ. Энэ хот нь шинжааны зам харилцааны гол зангилаа хот бөгөөд мөн Евроазийн эх газрын гүүр болж, хятад улсын баруун талыг гадаадад нээх үүд хаалга гэдэг.
Өрөмч хот нь Евроазийн эх газрын хэвлийд орших Тэнгэр уулын хойд бэл, Зүүнгарын хотгорын өмнөд захад оршдог. Хятадын байгалийн цогцолбор газруудын нэг болох мөнх цаст Тэнгэр уул Өрөмч хотын урд хэсгээр үргэлжилнэ. Хотын оршин суугчийн хэлж байгаагаар Тэнгэр уул нь Шинжаан нутгийнханы тахиж шүтдэг хайрхан аж.
Хойт үзүүрийн өндөрлөг хэсэгт мөнх цас нь гялалзан харагдах гурван шовх оргилыг “Богдын оргил” хэмээдэг. Мөн “Богдын оргил”-ын бэлд “Богдын нуур” бий. Жил бүр “Богдын оргил”-ыг хотын захад байх “Ямаат улаан” уулын оргил дээрээс тахидаг гэв. Мөнх цаст энэ сарьдаг руу очих жуулчдын хөл ч тасардаггүй гэнэ. Өрөмч хотод айлчилсан хэн боловч “Богдын нуур” руу очихгүйгээр буцдаггүй гэх. Энэ талаарх мэдээллийг хайж үзэхэд нутгийн иргэний хэлсэн “Богдын нуур” нь “Тэнгэрийн нуур” хэмээн эх сурвалжуудад бичигдэн үлдсэн байна. Харин “Богдын оргил” нь далайн төвшнөөс дээш 5445 метр өндөрт, “Тэнгэрийн нуур” нь 1928 метр өндөрт өргөгдсөн бөгөөд, урт нь 3400 метр, хамгийн өргөн нь 1500 метр, гүн нь 90 орчим метр, талбайн хэмжээ 4.9 хавтгай дөрвөлжин километр гэжээ.
Шинжааны билэг тэмдэг болсон мөнх цаст Тэнгэр уул нь төв нутгаар хөндлөн сунаж, баруун үзүүр нь Казахстаны хил даван оджээ. нийтдээ 2500 км үргэлжилсэн, 250-300 км өргөнтэй энэ уул нурууд далайн төвшнөөс дунджаар 5000 метр өргөгдөн ордог гэхээр мөнх цастай байх нь аргагүй юм.
Технологийн хувьсгал
Хуучны их “Торгоны зам” дагуух хот суурингууд орчин үеийн технологийн хөгжлөөс хоцорч гээгдсэнгүй. Тэр ч бүү хэл нэг алхам түрүүлж байгааг үгүйсгэхгүй. Учир нь бидний танилцсан технологийн паркуудын үйлдвэрлэж буй бүтээгдэхүүн технологийн хувьсгалыг хийж чаджээ. Шинжааны программ хангамжийн паркаар зочиллоо.
Тусгай программчлагдсан роботууд хүний асуусан асуултад хариулж, үйлдэл хийж чаддаг болж. Наад зах нь тухайн роботыг таних аппликейшныг суулгасаны дараа “Миний утас руу залгаарай” гэхэд таны утас руу дуудлага хийж чадна. Мөн “Бүжиглэ, дуул” гэх мэт командаар дуулж бүжиглэнэ.
Бас “Дин дон” гэх үгийг сонсуутаа маш анхааралтай болдог аж. Робот гэж хэлэхийн аргагүй цлиндр хэлбэрт робот руу хандан “Дин дон” гэхэд л таныг анхааралтай сонсож байгаагаа илэрхийлэн дээд хэсгээрээ цэнхэр гэрэл асаана. Үүний дараа “Агааржуулагч асаа, унтраа” гэх командаар өрөөний агааржуулагчийг асааж эсвэл унтараах аж. Хамгийн сонирхолтой нь “Өрөөний хөшиг нээх хаах” үйлдэл нь. Дин дон-Өрөөний хөшиг нээгээрэй гэхэд хөшиг өөрөө нээгдэнэ. Харин дин дон-хөшиг хаагаарай гэхэд хөшгийг хялбархан хаах аж.
Үүнээс гадна робот үйлчлэгч байна. Үйлчлэгчийн хормогч өмссөн 150 орчим см өндөртэй хөөрхөн охидууд танд үйлчилнэ гээд бод доо. Энэ робот нь ихэвчлэн ресторан зоогийн газруудад зориулагдсан байна. Ирээдүйд орчуулагч хөтөчийн хэрэг байхгүй болох нь. Учир нь ямар хэлээр ярьсан англи юм уу, хятад хэл рүү орчуулан хэлдэг программыг зохион бүтээж чаджээ.
Эхний ээлжинд хятадаас англи хэл рүү орчуулан хэлдэг программыг бүтээж туршиж байгаа бөгөөд цаашид олон улсын хэлийг нэмж программчлах зорилго тавин ажиллаж байгаа аж. Мөн техник технологийн шинэчлэлийн тал дээр түлхүү анхаарч уул уурхай, газар тариалан, зам тээврийн салбарын техникуудыг шинэ өвөрмөц дизайнтайгаар, мөн нарийн ажиллагаатайгаар зохион бүтээж байгаа гэнэ.
Үргэлжлэл бий...
Сэтгэгдэл (2)