Монгол Улсын саалийн үнээ гэж нэрлэгдсээр бараг л Эрдэнэт нэр нь мартагдах шахсан үйлдвэрийн 49 хувийг төр авснаар монголчууд баялгаа өөрсдөө зарцуулах, хөрөнгө санхүүгийн эх үүсвэрээ бий болгох боломж бүрдлээ гэж баярласан цаг саяхан. Гэтэл энэ зуур 51 хувьтай холбоотой асуудал арбитрын шүүхээр шийдэгдэж, монголчууд ялагдал хүлээсэн тухай таагүй мэдээлэл цацагдаж эхлэв.
“Эрдэнэт” үйлдвэрийн 49 хувь төрд ирэх цагаас л 51 хувьтай холбоотой зүйл яригдсан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, Олон улсын арбитрт маргаан үүссэн тухай яриа юм. Тэгвэл хоёр үйлдлээр тус шүүх дээр ялагдсан байна. Энэ тухай шийдвэрийг хэдхэн хоногийн өмнө Монгол Улсын Засгийн газар хүлээж авсан аж. Гэхдээ энэхүү таагүй мэдээллийг олон нийтэд хүргэхээс бага зэрэг зайлсхийсэн бололтой. Магадгүй 100 дахь хоногтойгоо золгож, гаргасан шийдвэрүүддээ засвар хийн яваа засаглал асуудлыг түр хугацаанд нууцлах нь зүйтэй гэж үзсэн биз ээ. Арбитраас гаргасан шийдвэрт 'Эрдэнэт'-ийг битүүмжлэх, хоногт 75 сая төгрөгтэй тэнцэх хүү төлөх шийдвэр гаргасан тухай мэдээлэл байгаа. Энэ нь ч үнэний ортой гэдгийг учир мэдэх хүмүүс хэлж байна. Ийм хэмжээний хүүг ганцхан өдөрт төлнө гэхээр өндөр мэт санагдах нь гарцаагүй. Гэхдээ нэгэнт гарчихсан шийдвэрийг буцаах аргагүй учир даван туулах зам л үлдэж байгаа юм. Тэгвэл “Эрдэнэт” үйлдвэр ийм чадвар чансаа бий юу гэсэн асуулт ч үүсч байна.
Үүнийг судалж нягталж үзэх нь зайлшгүй. Тэгвэл нааштай баримт тоо ч гарч байгаа юм. Ер нь, иймэрхүү асуудлыг даван гарах санхүүгийн хүчин чадалтай аж. Тус үйлдвэр 2017 онд 580 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан бөгөөд цэвэр ашиг нь 380 тэрбум гэсэн мэдээлэл бий. Метал авалтын хэмжээ өмнөх он жилүүдийнхээ өсч 89,3 хувьд хүрчээ. Энэ бол удирдлагын багийн том амжилт гэсэн үг. Нэлээд хэл амтайгаар томилгоо явагдсан ч өдгөө ийм амжилттай байгаа нь сайшаалтай хэрэг. Үүнээс гадна удирдлагынхан иймэрхүү эрсдэл ирнэ гэдгийг урьдчилан таамаглаж, тооцож байсан байна. Тиймээс эрсдэлийг даван туулах бэлтгэлээ базааж, “Эрсдэлийн сан” байгуулсан нь өнөөдөр ашиг тусаа өгөх нь ээ.
Саалийн үнээ гэгдэх “Эрдэнэт” үйлдвэр Арбитрын шүүхийн шийдвэрт бүдрэхгүй нь. Харин ч даван гарч, улс орны эдийн засгийн тулгуур нь хэвээр байж чадах бололтой.
Э.Мөнгөнбаяр
Сэтгэгдэл (26)