Гадаад улс орнууд авлига албан тушаалын хэрэг үйлдсэн хүмүүсээ хуулийн дагуу хатуу шийтгэдэг. Нотлох баримтуудыг ч сайтар бүрдүүлж, гарах гарцгүйгээр асуудлыг шийдвэрлэнэ. Энэ нь, олон нийтэд ч ил тод байдаг. Үүнийг цахим ертөнц дэх мэдээллээс харж болно. Хамгийн ойрхны жишээ бол өмнөд Солонгос Улсын Ерөнхийлөгчтэй холбоотой хэрэг юм. Тэгвэл тус улс дахин нэг авлигын томоохон хэргийг ил болгож, олон нийтэд зарлалаа.
Тодруулбал, Ерөнхийлөгч асан Ли Мён Бак-ийгаа авлига, татвараас зайлсхийсэн гэж үзэн баривчилж, шалгахаар болжээ. Асан Ерөнхийлөгчөө баривчлах зөвшөөрлийг Сөүл хотын шүүх өгсөн бөгөөд хотын зүүн хэсэгт орших урьдчилан хорих төвийн ганцаарчилсан байдлаар хорьжээ. Өдгөө 76 насны сүүдэр зооглосон түүнд гэмт хэргийн шинж чанартай 12 үйлдэл гаргасан гэж буруутгаад байгаа аж. Хамгийн ноцтой үйлдэл нь 11 тэрбум вонн буюу 10 сая гаруй ам.долларын хээл хахуулийг бизнес болон төрийн албанаас авсан, нууцаар эзэмшдэг компанийнхаа 35 тэрбум вонноос татвар төлөлгүй үрэн таран хийсэн хэмээн буруутгаад байна. Түүний хийсэн хэрэг батлагдвал 45 жил шоронд хорих ял оноох нь.
Ийнхүү нэгийг нь шоронд шомбойлгосон бол одоо өмнө нь Ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байсан хүнийг шоронд шомбойлгохоор зэхээд байна. Ерөнхийдөө төрийн алтан жолоог залсан хоёр ч хүн хариуцлагагүй ажилласан гэдгээр ял зэм хүртэх нь ойлгомжтой боллоо. Тэгвэл манай улсад хариуцлага тооцох, албан тушаалын хэргийг хэрхэн шийддэг вэ гэдгийг харах нь зүйтэй биз.
Үнэндээ төрийн дээд албан тушаалтнуудтай хариуцлага тооцох нь бараг л байхгүй. Яах вэ, ганц нэг хүнийг хорьж, цагдаж байсан нь үнэн. Үүнээс өөр хийсэн зүйлгүй. Дарга, сайд, гишүүн асан хүмүүсээс хариуцлага нэхээд ч нэмэргүй яваа. Өнөөдөр АТГ-т он удаан жил шалгагдаж байгаа цөөнгүй эрхмүүдийн хэрэг бий. Шалгаж байна гэсээр хэдэн ч жилийн нүүрийг үзэж байгаа юм бүү мэд. Төрийн мөнгийг шамшигдуулж, хувьдаа ашигласан, албан тушаалаа урвуулсан гээд л зарлаад байсан санагдана. Гэтэл яагаад өнөөг хүртэл шийдчихэж болохгүй нь байгаа нь хачирхалтай. Нэгэнт л хэрэг нь ил болсон юм бол хуулийн дагуу ял зэмийг нь үүрүүлчихэж болдоггүй юм уу. Гадаадад шалгалаа тогтоолоо шийтгэлээ гэх. Гэтэл тусгаар тогтносон Монгол Улсад шалгаж байна, нягталж байна, дахин шалгаж байна гээд л. Ийм л дүр зургаар албан тушаалтнуудын хэргийг хойш тавьсаар. Нөгөө дарга нар ч бүр дасчихсан суугаа. Шалгуурсаар л байна гээд хээвнэг хэлдэг.
Харин хариуцлага тооцох, хууль сахиулах үйлс дунд, доод түвшний эгэл жирийн иргэдэд маш сайн үйлчилнэ. Ард түмнийг айлгах хууль ч чанга. Элдэв янзын хуулиар далайлган торгож, зөрчил гаргасан хэмээн шийтгэх, амгалан тайван байдал алдагдуулснаар хорих, цагдах нь бий. Халамцуухан гудмаар алхвал олон нийтийн газар согтуу явсан гээд л эрүүлжүүлэхэд очиж, төрийн хамгаалалт дор хононо. Чангахан шиг дуугарвал олон нийтийг амгалан тайван байлгаагүй хэмээн шийтгүүлэх жишээтэй. Эгэл борчуудаа бол шийтгэж, хариуцлага тооцож чадаж байгаа. Харин эрхэм дээдсүүд бол өөр.
Дээдсүүдтэй холбоотой тодорхой зүйлийг тогтоодоггүй нь манай хуулийн байгууллагынхны буруу ч биш байх. Хуйвалдааны улс төр, бүлэг фракцын эрх ашгийн нөлөөлөл болов уу. Тиймээс л төрийн дээд албан тушаалтнуудтай холбоотой хэргүүд замхарч, дуулиан, шуугиан тарьсан хэргүүд цаг хугацааны эргэлтэнд элэгдэж, алга болдог биз. Цаашдаа ч энэ үзэгдэл амь бөхтэйгөөр оршин тогтносоор байх нь лавтай. Учир нь, бараг л өв залгамжилсан ёс, дэг жаяг, хэзээ ч арилж балрахгүй “уламжлал” болсон хойно. Ер нь, АТГ дуудагдаагүй сайд дарга нар ховорхон. Тус газрыг зорьж байж л жинхэнэ улстөрч, дарга болдог гэсэн хошигнол ч гараад амжсан.
Ээ дээ, энэ төрийн дээд албан тушаалтнуудын хэрэг, хариуцлага тооцох систем, хуулиа дагах гэдэг хэзээ ч биелшгүй мөрөөдөл юм уу даа.
Э.Мөнгөнбаяр
Сэтгэгдэл (3)