УИХ-ын гишүүн Л.Элдэв-Очироос цаг үеийн асуудлаар тодрууллаа.
-Засгийн газрын хуралдаанаар Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлд төмөр зам барих шийдвэр гаргасан. Гэтэл өмнө нь эхлүүлсэн төмөр замын ажил юу болж дууссаныг бүгд мэднэ. Төмөр зам барих нэрээр улсын хөрөнгө үргүй зарлагдах вий гэсэн болгоомжлол байна?
-Яг үнэндээ бол хэнд ч ийм болгоомжлол бий. Олон жил дуншсан өмнөх төмөр замын ажлаа дуусгах хэрэгтэй гэсэн байр суурьтай байгаа. Өнгөрсөн онд “Эрдэнэс Тавантойлгой” компани 800 орчим тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан. Харин үүнээс суларсан мөнгийг ард түмэндээ тараах уу эсвэл бүтээн байгууллалтад зарцуулах уу гэдэг асуудал тулгарч байна. Гэтэл Засгийн газраас оновчтой биш шийдвэр гаргаж байгаа нь харамсалтай. Уг нь эхнийхээ төмөр замыг бариад дуусгачихвал олон талын ашигтай. Учир нь Гашуунсухайтад 10 мянган тээврийн хэрэгсэл, 14 орчим мянган иргэн ажиллаж байна. Тэнд ажиллаж байгаа хүмүүс амьдралаараа тоглуулж байна. Тухайлбал, гэр бүл салалтаас эхлээд өвчин тусах, амь насаа алдах зэрэг тулгамдсан асуудлыг шийдэх хэрэгтэй байна.
-Гашуунсухайтын төмөр замыг ашиглалтад оруулах боломж бололцоо бий болов уу?
-Манай улсын нүүрс худалдан авдаг гол түнш нь БНХАУ. Тус улсын компаниуд төмөр замын тээврийн асуудалд хөрөнгө оруулалт хийхэд бэлэн байгаа. Учир нь БНХАУ боомтууддаа төмөр зам тавьчихсан. Гэвч бид төмөр замаа холбож өгч чадахгүй машинаар тээвэрлэлт хийсээр байна. Уг нь Монголоос нийлүүлсэн нүүрсийг далайн боомтоор дотоодынх нь тарифаар хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр тээвэрлэж өгье гэдэг саналаа хятадууд таван жилийн өмнө тавьсан. Манай улсын зүгээс хөрөнгө оруулалтын асуудалд гол худалдан авагчаа оруулж өгөх ёстой. Энэ бодлогын хүрээнд урд хөрш оролцоход бэлэн байгаа. Сэтгэл гаргаад жаахан зүтгүүлчих сэтгэл дутаж байна. Өөрөөр хэлбэл, бизнесийн салбарыг улс төр боомилж байгаагийн нэг жишээ нь энэ.
-Та Тавантолгой-Зүүнбаян чиглэлд төмөр зам байгуулах ажлын эсрэг байр суурьтай байгаа юм байна. Гэтэл энэ чиглэлийн төмөр зам байхгүйгээс болж хятадын компаниудад нүүрсээ хямд үнээр борлуулж байна гэх шүүмжлэл бий. Энэ талаар юу гэх вэ?
-Зүүн зүг рүү төмөр зам барих гэсэн санаа нь бол боломжийн. Гэвч Сайншандын аж үйлдвэрийн цогцолбор сүүлдээ юу боллоо. Залилангийн төсөл болсон шүү дээ. Тэнд хойд чиглэлээс төмрийн хүдэр авчирч, нүүрсний бүлэг ордоосоо коксжих нүүрсээ авах замаар цогцолбор байгуулъя гэдэг нь санаа зөв. Гэхдээ тухайн төслийг ашиглаад, судалгаа хийсэн нэртэй хэдэн цаас гаргаж, хөрөнгө мөнгө үрсэн үү гэдэг асуудлыг ярих ёстой. Өөрсдийнхөө санаснаар зүтгэж, хэт үр ашиггүйн дээр улс төрийн сонин шийдэл гаргаж байгаад харамсч байна. Төмөр зам өртгөө нөхөхөд үнэхээр хэцүү. Тавантолгойн бүлэг ордыг 70 км зөөж тээвэрлэдэг нүүрсийг дотооддоо тээвэрлэе гээд 30 сая тонн нүүрсний төлөвлөгөө тавьсан байна лээ. Энэ төлөвлөгөө хэр биелэх боломжтойг мэргэжлийн хүмүүс ч хэлж байна. Ер нь бол нэгэнт урагшаа гарч байгаа нүүрсийг тэс хөндөлөн зүүн тийш зөөж, 414 км зам татах хэрэг байдаг ч юм уу, үгүй ч юу уу. Энэ нь зөвхөн Сайншанд биш цаашаа Замын-Үүд боомтоор гарна. Боомтын ачаалал дийлэх үү гээд олон асуудал бий. Гэтэл Засгийн газрын шийдвэр гарчихсан. Хөрөнгө мөнгөнөөсөө болж гацаж байсан болохоос биш. 200 сая долларын сураг гарангуут үүнийг хүн бүр өөрсдийнхөөрөө захирах гэж оролдож байна.
Мөнгө олох гэж байгаа дутуу орхисон төмөр замаа эхлээд гүйцээчих. Дараа нь шинэ төмөр замаа тавь. Бүтээн байгуулалтад цэргүүдийг дайчилж байсан туршлага бий. Төмөр зам бол нарийн технологи. Дуртай нэгний хийчих ажил биш. Сэтгэлийн хөөрлөө дарах хэрэгтэй.
Тэгэхгүй бол нүүрсний тээвэрлэлтийг дагасан асуудал олширлоо. Хар тамхины хэрэг гарч байна. Бие үнэлэлт гаарлаа. Маш олон иргэн амиа алдлаа.
-Одоо барих шинэ төмөр замыг барихад Засгийн газар бонд гаргана гэсэн. Энэ нь хэр зөв шийдэл вэ?
-Бонд гаргана. Зүүн тийш тавих төмөр замыг 1.2 тэрбум ам.доллараар барихаар танилцуулагдсан. Үүний 200 орчим сая ам.долларыг нь “Эрдэнэс Тавантолгой”-н ашгаас гаргана. Мөн жил бүрийнх нь ашгаар санхүүжүүлээд дуусгая гэж ярьж байна. Засгийн газрын шийдвэрт дотоод эх үүсвэрийг ашиглана, бонд гаргая гэсэн байсан. Бондыг хэн худалдаж авах уу гэдэг асуудал маш хүнд. Хамгийн гол нь Д.Сумъяабазар сайд зүтгэсээр байгаад IPO гаргаж, 3.5 орчим тэрбум ам.долларын хөрөнгө босгоно гэж байна. Гэтэл хөрөнгө оруулагчид нь IPO-өөр гаргах хувьцааг худалдаж авахгүй. Учир нь “Эрдэнэс Тавантолгой” компани 800 тэрбум төгрөгийн ашигтай ажилласан мөнгөөрөө Гашуунсухайтын төмөр замыг дуусгаад жилдээ 42 сая тонн нүүрс гаргана гэж төмөр зам руу оруулахаар хөрөнгө оруулагчид нь гайхна биз дээ. Үүнийг Д.Сумъяабазар сайд сайн ойлгож баймаар юм. IPO гаргана гээд хүлээлт үүсгэчихсэн. Ингэж сэглэж болохгүй.
Сэтгэгдэл (10)