УИХ-ын Аюулгүй байдал гадаад бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагааны тухай Монгол Улс болон ОХУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг соёрхон батлах тухай болон Протокол соёрхон батлах тухай хуулийг хүчгүй болсонд тооцох тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхээр болжээ. Уг төслийг Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүхийн зүгээс энэ сарын 3-ны өдөр УИХ-ын дарга Г.Занданшатард өргөн барьсан юм. Ингэхдээ “Эрдэнэт” үйлдвэрийн үйл ажиллагааны тухай Монгол Улсын болон ОХУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг, Протокол соёрхон батлах болон эдгээр асуудлыг хүчингүй болсонд тооцох тухай хуулиудын төслийг Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцэн шийдвэрлэсний дагуу УИХ-д өргөн мэдүүлсэн байдаг.
Хуулийг өргөн мэдүүлэх үндэслэл нь Засгийн газрын хэрэглэх Эрхлэх газрын дарга асан Г.Занданшатар, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж, Гадаад харилцааны сайд Д.Цогтбаатар нарын гаргасан шийдвэртэй холбоотой. Нэг үгээр “Эрдэнэт” үйлдвэр, “Монросцветмет” компанийн талаар авах зарим арга хэмжээний тухай УИХ-ын 2017 оны хоёрдугаар сарын 10-ны өдрийн 23 дугаар тогтоолоор Үндсэн хуулийн болон холбогдох бусад хуулийн заалтын хүрээнд. Мөн “Монросцветмет” компанийн үйл ажиллагааны тухай Монголын болон ОХУ-ын Засгийн газар хооронд байгуулсан хэлэлцээрийг зөрчиж уг аж ахуйн нэгжийн 49 хувийн энгийн хувьцааг худалдаж авах төрийн давуу эрхэд хууль бусаар халдсан байх тул уг хоёр компанийн талаар зарим арга хэмжээний тухай Засгийн газрын 2016 оны зургадугаар сарын 13-ны өдрийн 330 дугаар тогтоолын нэгдүгээр заалтыг хүчингүй болсонд тооцож шийдвэрлэсэн.
УИХ-ын 2017 оны 23 дугаар тогтоолоор ОХУ-ын Засгийн газрын эзэмшлээс “Монголиан коппер корпорейшн” компанид шилжсэн “Монросцветмет”-ийн 49 хувийн энгийн хувьцааг төрийн өмчид шилжүүлэн авах асуудлыг яаралтай шийдвэрлэж, төрийн өмчит үйлдвэрийн газрын статустайгаар ажиллуулах арга хэмжээ авч ажиллахыг УИХ-ын Хууль зүйн байнгын хороо, Засгийн газарт даалгасан болно. ОХУ-ын Засгийн газраас өөрийн эзэмшлийн 49 хувийг шилжүүлэх тухай нот бичиг ирсэн болно.
УИХ-ын 23 дугаар тогтоолыг хэрэгжүүлэхийн тулд “Монросцветмет”-ийн 49 хувийн энгийн хувьцаа ОХУ-ын Засгийн газрын эзэмшлээс шилжсэн тул Монгол-Оросын “Монросцветмет” хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийн үйл ажиллагааны тухай Монгол, ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг соёрхон баталсан “Хэлэлцээр соёрхон батлах тухай” 2009 оны нэгдүгээр сарын 16-ны өдрийн хуулийг хүчингүй болгох шаардлагатай байна.
Хуулийн төслийн зорилго нь “Монросцветмет” компанийн талаар ОХУ-ын Засгийн газартай байгуулсан хэлэлцээрийг хүчингүй болсонд тооцож, улмаар эдгээр аж ахуйн нэгжийг 100 хувь төрийн өмчит хуулийн этгээд болгон ажиллуулах нөхцөлийг бүрдүүлэх зорилготой. Хуулийн төсөл нь хоёр зүйлтэй байна. Төслийн нэгдүгээр зүйлээр “Хэлэлцээр соёрхон батлах тухай” хуулийг хүчингүй болсонд тооцно. Хоёрдугаар зүйлээр хуулийг дагаж мөрдөх хугацааг зааж өгнө.
Төслийг баталснаар нийгэм, эдийн засаг, хууль зүйн сөрөг үр дагавар үүсэхгүй бөгөөд “Монросцветмет” компани нь хамтарсан үйлдвэрийн хэлэлцээрээр үйл ажиллагаа явуулж байсан бол Компанийн, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах болон холбогдох бусд хууль тогтоомжийн хүрээнд үйл ажиллагаа явуулах боломж бүрдэнэ. Улмаар “Монросцветмет” нь 100 хувь төрийн өмчит хуулийн этгээдийн хэлбэрээр зохион байгуулах нөхцөл бүрднэ.
Хуулийг хүчингүй болсонд тооцох тухай төсөл нь Үндсэн хууль, Олон улсын гэрээ, Төрийн болон орон нутгийн өмчийн, Компанийн тухай хуультай тус тус нийцсэн болно. Хуулийн төсөлтэй холбогдуулан УИХ-аас 2015 оны аравдугаар сарын 22-нд баталсан Монгол-Оросын “Монросцветмет” компанийн үйл ажиллагааны тухай хоёр улсын Засгийн газар хоорондын 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 25-ны хэлэлцээрт нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай Протоколыг соёрхон баталсан хуулийг хүчингүй болгоно гэжээ.
Санаж байгаа бол Засгийн газрын гуравдугаар сарын 21-нд болсон ээлжит хуралдаанаар “Эрдэнэт” үйлдвэр хязгаарлагдмал хариуцлагатай компанийг төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болгон өөрчилж, дүрмийг нь баталсан байдаг. Ингэснээр “Эрдэнэт” үйлдвэр өөрт олгогдсон эд хөрөнгийн үндсэнд өөрийгөө санхүүжүүлэх зарчмаар ажиллахаар болсон юм. Мөн “Монросцветмет” компанийг төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болгон өөрчилж, дүрмийг нь баталсан билээ.
Үүнээс өмнө төрд буцаан авахаар болсон Асгатын мөнгөний ордыг “Эрдэнэс Монгол”-д шилжүүлэхийг УИХ-ын дарга Г.Занданшатар сайд байхдаа холбогдох албан тушаалтнуудад үүрэг болгосон юм. Шалтгаан нь улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийж, Засгийн газрын 1993 оны 25 дугаар тогтоолоор “Монголросцветмет” нэгдэлд ашиглуулахаар шийдвэрлэснээс хойш ямар ч ажил хийлгүй өнөөг хүрсэн байна гэдгийг тодотгож байв.
Мөн Ховд аймгийн Цэцэг сумын Цагаан эрэг хэмээх газарт нөхөн сэргээлт хийх нэрээр голын гольдролыг өөрчилж, байгаль орчин сүйтгэн хууль бусаар гянт болд олборлож байгааг таслан зогсоохоор боллоо. Улсын тусгай хамгаалалттай газарт байх энэ ордыг мөн холбогдох хууль тогтоомжийн хүрээнд “Эрдэнэс Монгол” компанид нэн даруй шилжүүлэх бэлтгэлээ хангахыг энэ үеэрээ үүрэг болгосон байдаг.
Харин энэ удаад “Монросцветмет”-тэй холбоотой Монгол-ОХУ-ын Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийг хүчингүй болгох замаар У.Хүрэлсүхийн танхим барьцаа лавшруулах нь. Засгийн газрын шийдвэрээр төрийн өмчит үйлдвэрийн газар газрын статустай болсон “Монголросцветмет” нь БНМАУ, ЗСБНХУ-ын (хуучин нэрээр) Засгийн газар хоорондын хэлэлцээрийн дагуу 1973 онд Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт хайлуур жонш, үнэт металл болон бусад төрлийн ашигт малтмалыг олборлон баяжуулах, эрдэс түүхий эдийн нөөцийг өсгөх, улсын экспортын чадавхийг нэмэгдүүлэх зорилготойгоор байгуулагдан эдүгээ 46 дахь жилдээ үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа анхны гадаадын хөрөнгө оруулалттай томоохон аж ахуйн нэгж юм. Тус газар нь Хэнтий аймгийн Бор-Өндөр суманд орших “Бор-Өндөр” уулын баяжуулах үйлдвэр, Төв аймгийн Заамар сумын нутагт орших “Шижир алт” ХХК, “Зэрэгцээ” алтны үйлдвэрүүдийг багтаан үйл ажиллагаа явуулдаг.
С.Гандөл
Сэтгэгдэл (2)