Манай улсад “Шударга бусын хонгил” оршин тогтносоор байх уу. Энэ асуултын хариулт хэдхэн хоногийн дараа УИХ-ын намрын чуулганаар хэлэлцэх “Шүүхийн тухай хууль”-д хэрхэн нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаас шалтгаална. Ерөнхийлөгчид Үндсэн хуульд заасан бүрэн эрхээс нь илүү эрхийг хуулиар нэмж олгох нь шударга бусын хонгил оршин тогтнох эх үүсвэр болдог гэдгийг 2012 оны “Шүүхийн тухай хууль”-ийн нэмэлт, өөрчлөлт харуулсан гэхэд нэг их хилсдэхгүй биз. Гэтэл Ерөнхийлөгч, Ерөнхий сайдын өргөн мэдүүлсэн “Шүүхийн тухай хууль”-ийн төсөлд мөн л Ерөнхийлөгчид үндсэн эрхээс нь илүүтэй эрх олгохоор заажээ.
Тодруулбал,
Ерөнхийлөгчийн өргөн мэдүүлсэн хуулийн төсөлд:
-“Улсын дээд шүүхээс бусад шүүхийн Ерөнхий шүүгчийг ШЕЗ-ийн санал болгосноор Ерөнхийлөгч томилно.
-Ерөнхийлөгч шүүгчийг чөлөөлөх, огцруулах,
-Ерөнхийлөгч ШЕЗ-ийн нэг, Шүүхийн сахилгын хорооны гурван гишүүнийг санал болгох,
Засгийн газрын төсөлд:
-ШЕЗ-ийн нэг, сахилгын хорооны нэг гишүүнийг томилох
Ерөнхийлөгч болоод Засгийн газрын өргөн мэдүүлсэн төсөлд
-Ерөнхий шүүгч шүүх хуралдааныг даргалах,,, шүүх хуралдаан даргалагч болон шүүх бүрэлдэхүүнийг томилсон шийдвэрийг албажуулах, УДШ-ийн танхимын тэргүүн шүүх хуралдааныг даргалах,
-УДШ-ийн Ерөнхий шүүгч танхимын бүрэлдэхүүнийг батлах, хуульд заасан үндэслэлээр шүүх бүрэлдэхүүн хүрэлцэхгүй болсон тохиолдолд шүүх бүрэлхэнүүнийг томилох, давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч шүүх бүрэлдэхүүнийг Зөвлөгөөнөөр хэлэлуүүлж, томилсон шийдвэрийг албажуулах
Хонгил оршин тогтнох гуравдахь том шалтгаан хоёр хуулийн төсөлд:
-Давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч тухайн шүүхийн шүүн таслах ажиллагаанд танхим харгалзаргүй оролцоно.
-УДШ-ийн Ерөнхий шүүгч “хэргийн харьяаллын талаар шүүх хооронд гаргасан маргааныг шийдвэрлэх, УДШ-ийн танхимын тэргүүн хэргийн харьялал тогтоох, Давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч нь анхан шатны шүүх хооронд харьяаллыг тогтоох
-УДШ-ийн Ерөнхий шүүгч танхимын тэргүүний ажлыг удирдах, Давж заалдах шатны шүүхийн Ерөнхий шүүгч танхимын тэргүүний ажлыг удирдах
Дээрх хуулийн заалтууд нь “Ардчилсан улсад байж болохгүй хуулийн заалт” гэдгийг “Европын холбооны Аюулгүй байдал, хамтын ажиллагааны байгууллага”-ын экспертүүд хэлж зөвлөсөн. Түүнчлэн Монгол Улсын Их сургуулийн ХЗС-ийн профессор, Хууль зүйн доктор О.Мөнхсайхан “Эдгээр заалтууд нь хэдэн жилийн өмнөөс яригдах болсон “Шударга бусын хонгил” оршин тогтнох шалтгааны нэг нь болно” гэдгийг онцолсон билээ.
Монгол Улсын Их сургуулийн ХЗС-ийн профессор, Хууль зүйн доктор О.Мөнхсайханы дээрх заалтуудыг хэрхэн өөрчилж болох санал:
-УДШ-ээс бусад шүүхийн шүүгчид дотроосоо ерөнхий шүүгчээ сонгох,
-Ерөнхийлөгч зөвхөн үндэслэл бүхий тохиолдолд УДШ-ийн ерөнхий шүүгчийг томилохоос татгалзах,
-УДШ уг татгалзлыг үндэслэлтэй гэж үзвэл өөр шүүгчийг томилуулахаар нэр дэвшүүлэх, үндэслэлгүй гэж үзвэл дийлэнх олонхын саналаар дахин нэр дэвшүүлэх,
Харин эрх баригчид дээрх зөвлөмжүүдийг хэрхэн дагаж, мөрдөх бол гэдэг нь яах аргагүй олны анхаарлын төвд байгаа юм. Олон жилийн өмнөөс яригдсан “Шударга бусын хонгил” оршин тогтносоор байх уу эсвэл “Шүүхийн тухай хууль”-д нэмэлт өөрчлөлт оруулснаар нуран унах уу гэдэг нь шалтгаалах болоод байна.