Нийслэлд гэмт хэрэг, зөрчлийн томоохон бүс нутаг нь гэр хороолол байдаг. Тиймээс алслагдсан бүс нутагт гэмт хэргийг таслан зогсоох, урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээ хамгийн чухал байдаг. Өмнө нь цагдаагийн байгууллага гэр хорооллын иргэдэд тэр бүр хүрч чаддаггүй байснаас гэмт хэргийн гаралт буурахгүй байсан. Харин өнгөрсөн жилээс үйлчилгээгээ иргэдэд хүртээмжтэй хүргэх зорилгоор ЦЕГ-ын даргын тушаалаар нийслэлийн дүүргүүдийн хэлтсийг хувааж, нэг хоёрдугаар хэлтэс байгуулж эхэлсэн юм. Ингээд манай сурвалжлах баг хамгийн сүүлд ашиглалтанд орсон Хан-Уул дүүргийн цагдаагийн хоёрдугаар хэлтэст өнгөрсөн баасан гарагт зорчиллоо.

Хан-Уул дүүргийн хувьд XVI хорооны 140 мянган хүн амтай, хотоос алслагдсан гэр хороололтой, архидан согтуурах, танхай, хулгай, дээрмийн гэмт хэргийн гаралт буурдаггүй нутаг. Яармагийн дэнж дээрх шинэ байрыг ашиглалтад оруулаад дөрвөн сар гаруй хугацаа өнгөрсөн ч, саяхнаас л үйл ажиллагаа нь жигдэрчээ. Хоёроос гурван албан хаагч үүдэн тусад байрлаж иргэдийн утсаар болон биеэр ирүүлсэн өргөдөл, гомдлыг хүлээн авч байна. Иргэд зөвхөн угтах ажилчидтай харьцаад зогсохгүй цахим үйлчилгээг ч сонгож болох ажээ. Цагдаагийн хоёрдугаар хэлтсийн үйл ажиллагаа, бүтэц, өргөдөл гомдол хүлээж авах, шийдвэрлэх бүхий л үйл явцыг цахим сангаас харж болох юм байна. "Өлзийт", "Биокомбинат", "Яармаг", "Шувуунфабрик" чиглэлийн алслагдсан бүс нутаг тэдний харьяаных. Өмнө нь дээрх бүсийн иргэд цагдаагийн хэлтэстээ хандахын тулд хот руу орох гэж цаг зав, эдийн засгийн багагүй хохирол амсдаг байжээ. Харин шинэ хэлтэс байгуулагдсанаар асуудлаа богино хугацаанд шийдвэрлүүлж байгаагаа тус хэлтсээр үйлчлүүлж буй иргэд хэлж байлаа.
Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын Тамгын газраас дүүргийнхээ хэмжээнд энэ жилийг “Хүүхдийн жил” болгон зарлажээ. Цагдаагийн хэлтсийнхэн хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр багагүй ажил төлөвлөснөө танилцуулав. Үүний хүрээнд тэд хүүхдийн байцаалтын болон хохирогчийг хамгаалах шинэ өрөөг бэлтгэжээ.
Шинэ хэлтсийг Р.Отгонжаргал дэд хурандаагаар ахлуулсан 145 албан хаагч дүүргийнхээ 11 хорооны иргэдэд гэмт хэргийг таслан зогсоох, урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээг үзүүлж байна. Албан хаагчид шинэ хувцасаа хэдийнэ өмсөөд дадчихаж. Үүрэг гүйцэтгэхэд тээргүй, биед эвтэйхэн гээд шинэ өмсгөлдөө ам сайтай байв. Ямартаа ч шинэ хэлтэс байгуулагдсанаас хойш иргэдийн хандалт, гэмт хэрэг зөрчлийн илрүүлэлт нэмэгдсэн тухай хэлтсийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Р.Отгонжаргал онцлов. Захиргааны зөрчил гэхэд 2013 оны эхний улиралд 821 байсан бол энэ оных 1557 болж өсчээ. Энэ нь нутагт дэвсгэрт нь цагдаа ойртоод ажиллаад эхлэхээр зөрчлөө илрүүлээд эхэлж байгаа хэлбэр гэнэ. Мөн хохирол нөхөн төлүүлэлт энэ жил 74.6 хувьтай байгаа нь өмнөх оныхоос 33.1 хувиар өссөн үзүүлэлт гарсан. Энэ хэмжээгээр гэмт хэргийн илрүүлэлт нэмэгдсэн гэж хэлтсийн дарга хэлсэн юм. Өнгөрсөн онд хулгайлах болон бусдын биед гэмтэл учруулах гэмт хэрэг өндөр гарсан байна. Энэ хоёр төрлийн гэмт хэргийн гаралтын бууруулах чиглэлээр төв газраас тусгай төлөвлөгөө боловсруулж ажиллаж байгаа. Нөхцөл байдлын судалгааг долоо, 10 хоног тутамд хийж кримнолог судалгаа хийж ажлаа төлөвлөдөг аж.
Цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэс байхад ард иргэдээсээ алслагдчихсан байдаг юм билээ. Туул, Өлзийт тосгоноос өргөдөл гомдлоо нэгдүгээр хэлтэст хүргүүлэхийгн тулд ирдэг байсан бол тэндээс анхаарал хандуулж ажиллахад хүндрэлтэй. Харин нэг нутаг дэвсгэр дээр хоёр хэлтэс ажиллавал иргэдэд хүндрэл бага. Энэ нь юугаар харагдаж байна гэвэл бүртгэгдсэн гэмт хэрэг захиргааны зөрчил хэр өсч байгаагаас харж болно. Захиргааны зөрчил 2013 оны эхний улирлын байдлаар 821, гэтэл энэ оны эхний улиралд 1557 байх жишээтэй. Тэгэхээр нутагт дэвсгэрт цагдаа ойртоод ажиллаад эхлэхээр зөрчлөө илрүүлээд эхэлж байна. Гэмт хэргийн гаралт 9.5 нэгжээр өссөн. Нэгэнт үйлдэгдсэн гэмт хэргийг илрүүлэх ажил өсч байна. Мөн хохирол нөхөн төлүүлэлт өнгөрсөн жилийн 74.6 хувьтай байсан бол өмнөх оныхоос 33.1 хувиар өссөн байна.

Цагдаагийн шинэ хувцасыг нэлээд их ярьж, шүүмжилж байгаа билээ.Харин тэр хувцасан дотор байгаа цагдаагийн албан хаагчын толгой нь хэр зэрэг ажилладаг вэ, шинэ хувцас нь биед нь халдамжтай, үйл ажиллагаа явуулахад саадгүй байх хэрэгтэй. Нөгөөтэйгээр алба хаагч маань алба үүргээ гүйцэтгэх үедээ зэвсэггүйгээр мэх хийж чаддаг, чадвартай байх нь хамгийн чухал гэсэн юм.Улмаар ийм том зорилтыг ЦЕГ биелүүлэх үүрэг хүлээж энэхүү хээрийг сургалтын төв дээр сургалтын ажиллагаа явуулж эхэлжээ.Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнууд, Азиас Тайван, Тайланд, АНУ, Канадын сургалтын төвүүдийг судалж үзсэн байна. Судалгаар сургалтын төвийн үндсэн чиг үүрэг нь цагдаагийн алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэхдээ бие дааж тодорхой шийдвэр гаргадаг байх. Тухайлбал, тухайн тохиолдолд даргаасаа асууна гэсэн зүйл байхгүй болохоор бие даан шийдвэр гаргах, гаргасан шийдвэр нь хуульд нийцсэн байх тийм дадал чадвар олгоход гол зорилго нь оршдог гэдгийг олж мэдсэн байна.
Цагдаагийн ерөнхий газрын сургалт дадлагын төвийн дэд дарга цагдаагийн хошууч Б.Цогтбаяр хэлхэдээ “Бодит жишээ ярихад, нэг залуу Баянгол дүүргийн арван жилийн сургуулийн аравдугаар ангийг төгсөөд, дөрвөн жил Хууль сахиулахын их сургуульд суралцаж төгсөөд Хэнтий аймгийн Биндэр суманд хэсгийн төлөөлөгчөөр томилогдсон байна. Гэтэл тэр хотын унаган хүүхэд, барагтаа хөдөө явж байгаагүй нэгэн байж. Гэтэл Хэнтий аймгийн Биндэрт хамгийн их гардаг хэрэг нь малын хулгайн хэрэг, эсвэл галдан шатаалт, түймрийн хэрэг. Гэтэл академид суралцах дөрвөн жилийн хугацаанд онолын мэдлэг авсан, дээрээс нь унаган хотын хүүхэд тэнд ажиллахад хүндрэл үүссэн. Тэр залуу малын хулгайчидтай тэмцэж, тэднийг хөөж барихын тулд тэр бүр машин мотоцикль олдохгүй тохиолдолд яалт ч үгүй морь унах шаардлага гарсан байна. Тиймээс морь унаж сурах, алдсан малыг нь эрж хайхын тулд им, тамгыг нь мэддэг, морийн шүдэлж татаад, насыг нь мэддэг байх ёстой гэх мэтчилэн практик дадлага үнэхээр дутагдалтай байдаг юм. Гадаадад энэ бүх дадал чадварыг сургалтын төвүүдээр дамжуулж алба хаагчиддаа олгодогийг дэлхийн жишиг харуулж байна” гэдгийг хэлсэн юм.

Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын Тамгын газраас дүүргийнхээ хэмжээнд энэ жилийг “Хүүхдийн жил” болгон зарлажээ. Цагдаагийн хэлтсийнхэн хүүхдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр багагүй ажил төлөвлөснөө танилцуулав. Үүний хүрээнд тэд хүүхдийн байцаалтын болон хохирогчийг хамгаалах шинэ өрөөг бэлтгэжээ.
Шинэ хэлтсийг Р.Отгонжаргал дэд хурандаагаар ахлуулсан 145 албан хаагч дүүргийнхээ 11 хорооны иргэдэд гэмт хэргийг таслан зогсоох, урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээг үзүүлж байна. Албан хаагчид шинэ хувцасаа хэдийнэ өмсөөд дадчихаж. Үүрэг гүйцэтгэхэд тээргүй, биед эвтэйхэн гээд шинэ өмсгөлдөө ам сайтай байв. Ямартаа ч шинэ хэлтэс байгуулагдсанаас хойш иргэдийн хандалт, гэмт хэрэг зөрчлийн илрүүлэлт нэмэгдсэн тухай хэлтсийн дарга, цагдаагийн дэд хурандаа Р.Отгонжаргал онцлов. Захиргааны зөрчил гэхэд 2013 оны эхний улиралд 821 байсан бол энэ оных 1557 болж өсчээ. Энэ нь нутагт дэвсгэрт нь цагдаа ойртоод ажиллаад эхлэхээр зөрчлөө илрүүлээд эхэлж байгаа хэлбэр гэнэ. Мөн хохирол нөхөн төлүүлэлт энэ жил 74.6 хувьтай байгаа нь өмнөх оныхоос 33.1 хувиар өссөн үзүүлэлт гарсан. Энэ хэмжээгээр гэмт хэргийн илрүүлэлт нэмэгдсэн гэж хэлтсийн дарга хэлсэн юм. Өнгөрсөн онд хулгайлах болон бусдын биед гэмтэл учруулах гэмт хэрэг өндөр гарсан байна. Энэ хоёр төрлийн гэмт хэргийн гаралтын бууруулах чиглэлээр төв газраас тусгай төлөвлөгөө боловсруулж ажиллаж байгаа. Нөхцөл байдлын судалгааг долоо, 10 хоног тутамд хийж кримнолог судалгаа хийж ажлаа төлөвлөдөг аж.
Цагдаагийн нэгдүгээр хэлтэс байхад ард иргэдээсээ алслагдчихсан байдаг юм билээ. Туул, Өлзийт тосгоноос өргөдөл гомдлоо нэгдүгээр хэлтэст хүргүүлэхийгн тулд ирдэг байсан бол тэндээс анхаарал хандуулж ажиллахад хүндрэлтэй. Харин нэг нутаг дэвсгэр дээр хоёр хэлтэс ажиллавал иргэдэд хүндрэл бага. Энэ нь юугаар харагдаж байна гэвэл бүртгэгдсэн гэмт хэрэг захиргааны зөрчил хэр өсч байгаагаас харж болно. Захиргааны зөрчил 2013 оны эхний улирлын байдлаар 821, гэтэл энэ оны эхний улиралд 1557 байх жишээтэй. Тэгэхээр нутагт дэвсгэрт цагдаа ойртоод ажиллаад эхлэхээр зөрчлөө илрүүлээд эхэлж байна. Гэмт хэргийн гаралт 9.5 нэгжээр өссөн. Нэгэнт үйлдэгдсэн гэмт хэргийг илрүүлэх ажил өсч байна. Мөн хохирол нөхөн төлүүлэлт өнгөрсөн жилийн 74.6 хувьтай байсан бол өмнөх оныхоос 33.1 хувиар өссөн байна.

ЦЕГ-аас хээрийн сургалт дадлагын төв ажиллуулж эхэлжээ
Энэ оны нэгдүгээр сарын нэгнээс хэрэгжиж эхэлсэн цагдаагийн шинэ хуультай холбогдуулан ЦЕГ-аас хээрийн сургалт дадлагын төв нээн ажиллуулж эхэлжээ. Тус сургалтын төв УБ хотоос 28 км зайтай Нарстайн ам гэх газар байрладагюм байна. Үндсэндээ 1000 га газар хамаарагдах бөгөөд хуучин ЦЕГ-ын дотоодын цэргийн 809-р тусгай салбар гэж цэргийн анги байсан байна. ЦЕГ-ын марш тактикийн тэмцээнүүд болдог байжээ.Энэ хэсэг тусгай зориулалттай хамгааллалтын бүс учраас биднийг очиход нэлээд дэг журамтай байхыг тус газрын дарга Б.Цогтбаатар сануулсан юм. Алба хаагчид сургалтын төвд нэг ээлж нь 14 хоног дадлагажих бөгөөд буудах ур чадвар, хэлний ур чадвар, зэвсэггүй тулалдах мэх, хууль хэрэглэх чадварыг шаардаж, тэр сургалтыг практикаар явуулж цагдаагийн алба хаагчдын чадварыг сорьдог аж. Дэлхийн жишгээр бол эдгээр чадвар нь тэнцэхээргүй бол цагдаагийн албан хаагч байх эрхийг нь цуцалдаг хатуу хууль дүрэмтэй байдаг гэдгийг тэд хэлж байв.Цагдаагийн шинэ хувцасыг нэлээд их ярьж, шүүмжилж байгаа билээ.Харин тэр хувцасан дотор байгаа цагдаагийн албан хаагчын толгой нь хэр зэрэг ажилладаг вэ, шинэ хувцас нь биед нь халдамжтай, үйл ажиллагаа явуулахад саадгүй байх хэрэгтэй. Нөгөөтэйгээр алба хаагч маань алба үүргээ гүйцэтгэх үедээ зэвсэггүйгээр мэх хийж чаддаг, чадвартай байх нь хамгийн чухал гэсэн юм.Улмаар ийм том зорилтыг ЦЕГ биелүүлэх үүрэг хүлээж энэхүү хээрийг сургалтын төв дээр сургалтын ажиллагаа явуулж эхэлжээ.Гадаадын өндөр хөгжилтэй орнууд, Азиас Тайван, Тайланд, АНУ, Канадын сургалтын төвүүдийг судалж үзсэн байна. Судалгаар сургалтын төвийн үндсэн чиг үүрэг нь цагдаагийн алба хаагч албан үүргээ гүйцэтгэхдээ бие дааж тодорхой шийдвэр гаргадаг байх. Тухайлбал, тухайн тохиолдолд даргаасаа асууна гэсэн зүйл байхгүй болохоор бие даан шийдвэр гаргах, гаргасан шийдвэр нь хуульд нийцсэн байх тийм дадал чадвар олгоход гол зорилго нь оршдог гэдгийг олж мэдсэн байна.
Цагдаагийн ерөнхий газрын сургалт дадлагын төвийн дэд дарга цагдаагийн хошууч Б.Цогтбаяр хэлхэдээ “Бодит жишээ ярихад, нэг залуу Баянгол дүүргийн арван жилийн сургуулийн аравдугаар ангийг төгсөөд, дөрвөн жил Хууль сахиулахын их сургуульд суралцаж төгсөөд Хэнтий аймгийн Биндэр суманд хэсгийн төлөөлөгчөөр томилогдсон байна. Гэтэл тэр хотын унаган хүүхэд, барагтаа хөдөө явж байгаагүй нэгэн байж. Гэтэл Хэнтий аймгийн Биндэрт хамгийн их гардаг хэрэг нь малын хулгайн хэрэг, эсвэл галдан шатаалт, түймрийн хэрэг. Гэтэл академид суралцах дөрвөн жилийн хугацаанд онолын мэдлэг авсан, дээрээс нь унаган хотын хүүхэд тэнд ажиллахад хүндрэл үүссэн. Тэр залуу малын хулгайчидтай тэмцэж, тэднийг хөөж барихын тулд тэр бүр машин мотоцикль олдохгүй тохиолдолд яалт ч үгүй морь унах шаардлага гарсан байна. Тиймээс морь унаж сурах, алдсан малыг нь эрж хайхын тулд им, тамгыг нь мэддэг, морийн шүдэлж татаад, насыг нь мэддэг байх ёстой гэх мэтчилэн практик дадлага үнэхээр дутагдалтай байдаг юм. Гадаадад энэ бүх дадал чадварыг сургалтын төвүүдээр дамжуулж алба хаагчиддаа олгодогийг дэлхийн жишиг харуулж байна” гэдгийг хэлсэн юм.
Д.Ундрах /24tsag.mn/