Хэзээд алтан нар, мөнх тэнгэртэйгээ холбогдож ард нийтийн сайн, сайхны төлөө зүтгэдэг гэх бөө нарын тухай тавгүй мэдээлэл дахин чих дэлслээ.

Сүүлийн үед бөөгийн хэрэглэлийг хийхийн тулд ховор ан, амьтныг агнах хэрэг ихээр гарах болжээ. Тодруулбал, Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн нэгдүгээр хэлтсийн албан хаагчид “Нарантуул” захад шалгалт явуулж, хууль бус ангийн үс болон эд эрхтэн худалдаалдаг иргэнийг саатуулан шалгаж эхэлсэн байна. Ер нь Нарантуул захын хуучны эд зүйлс худалдаалдаг хэсэгт амьтны эд эрхтэнээр хийсэн бөөгийн хэрэглэл ихээр худалдаалах болсон гэнэ. Тухайлбал, шонхор, бүргэд шувууны толгой, савар, өд болон чоно, үнэг хярс зэрэг арав гаруй амьтдын арьс, цагаан зээр, буга, гөрөөс зэрэг амьтдын эвэр туурайг их хэмжээгээр худалдаалж байжээ. Уг шалгалттай холбоотойгооор амьтны эд эрхтэн худалдаалж буй худалдаачид болон хууль бусаар ан хийсэн арав гаруй хүнд эрүүгийн хэрэг үүсгэн шалгаж байгаа аж.

Хамгийн гол нь дээрх хүмүүсийн цаана бөө нар байна гэхээр нөгөө л архинд донтогч, байгаль орчин бохирдуулагч, шашины хэт үзлийнхээ гайгаар энгийн иргэдийг хохироогч, мөнгөний улаан шуналтан /зарим нэг нь/ гэх таагүй нэр гуншин нь л улам харлаж харагдах шив. Манай улсад дөрвөн мянга гаруй өрх, 20 мянган хувь хүн бөөтэй ямар нэгэн байдлаар хамааралтай гэсэн судалгаа байдаг. Тэгэхээр 20 мянга гаруй бөөгийн эдлэлд зориулагдаж хичнээн шонхор шувуу, чоно, үнэг хярс, бүргэд, цагаан зээр зэрэг амьтдын амь тасарсан бол.
Ингэхдээ  эд бүгд Монгол нутагт цөөн тоогоор байдаг ямар нэгэн байдлаар агнахыг хориглосон ховор ан, амьтад шүү дээ. Гэтэл тэдний зөвхөн өд, үс савар, арьсыг нь ашиглахын тулд л аймшигтайгаар хядаж байгаа нь мянган буяны ажилд зориулагдлаа гээд нэмэр байгаа гэж үү.

Ер нь сүүлийн үед бөөтэй холбоотой бүх мэдээ, мэдээлэл хар бараан болж. Дээрх мэдээлэл бол бөө нартай холбоотой таагүй мэдээллийн нэгээхэн хэсэг юм. Өмнө нь онгодоо хүлээж авах гэж байгаад шалзарч түлэгдсэн шинэхэн бөө нар Түлэнхийн төвд өдөрт хоёр, гурваараа ирэх болсон бас Төв аймгийн Сэргэлэн суманд Д.Болд-Эрдэнэ хэмээх бөөнцөр учир мэдэхгүй нэгнийг “чанар авахуулна” хэмээн халуун чулуутай усанд шалз чанаж алсан. Мөн Э.Учрал гэж арван наймхан настай охин бөө болоход шаардлагатай мөнгө цаас харамлалаа гэж уурсаад нагац эгчийгээ хутгалан хороосон зэрэг хэргүүд гарч байсан билээ. Бас Баруунхараагийн Э.Мөнхбат гэж нэг дүвчин зайран өөрөөсөө илүү хөрөнгөтэй нутгийнхаа хүнээс өргөл шаардаад, эс өгвөл гарз гарна гэж сүрдүүлсэн байдаг. Өнөөх нь тоож өгөхгүй болохоор мань бөө гарцаагүй гарзаа өөрөө зохион байгуулж, нууцаар машиныг нь дэлбэлсэн гэдэг. Ноднин жил Сонгинохайрхан дүүрэгт нэг бүсгүй хорооныхоо бөөгөөр засал хийлгэх гэсэн биш хэнгэрэг, унжлагатай донтонд архиар шахуулан хүчирхийлүүлж үйлчлүүлэгч бус хохирогч болчихсон юм. Баянхонгорын Ю.Эрдэнэ-Очир зайран яг ийм хэргээр шоронд сууж байгаа. Дарханы Р.Бадамханд, Б.Цогтсайхан гэх тэнгэрийн улаач нар бахардтал нь гүйлгэж алсан бол Улаанбаатарын Б.Падсүрэн гэгч бөө таван хүнээс 51 сая төгрөг залилсан, эмнэлэгт (!) бөөлж байхдаа хулгай хийсэн хэргээр баривчлагдсан юм.  Ямартай ч шившгээ дэлгэсэн шинэ цагийн эдгээр шидтэнүүд үлдсэн амьдралынхаа багагүй хэсгийг өргөст торны цаана өөр тамлага уншиж өнгөрөөх нь тодорхой. Мөн бөө нарын 50 хувь нь ямар нэгэн байдлаар архинаас хамааралтай болсон тухай “Оюуны хөгжил” ТББ-ынхан ярьжээ. Цаашлаад архинд хордсон бөө нар хордлогын төвийг дүүргэдэг тухай мэдээлэл ч бидэнд бий.

Хамгийн сүүлийн мэдээгээр бөө нарыг хамгийн их байгаль бохирдуулагчаар нэрлэсэн байна. Жиргээч залуугийн авсан доорх зурагнаас та бүхэн тэдний хэрхэн байгаль сүйтгэсэнийг харж болно.

Эд бүгд бөө нарын тарааж орхисон зүйл . Уг нь шинжлэх ухаан, эрүүл сэтгэлгээ гэгч зүйлд арай ойр байдаг хүмүүс хадаг модны амийг боож, хог байгаль орчныг ихээр бохирдуулдаг гэдгийг хэнээр ч хэлүүлтгүй мэдэх болсон. Гэтэл манай бөө зайрангууд л энэ талаар сонсоогүй бололтой. Энэ мэт бөө нарын ёслол утгаа алдсан зүйл болж хувирч байна. Тэд амьтны амь тасалж эд, хэрэглэлээ хийдэг. Нэмээд архи ууж онгодоо оруулж байгаа нэрээр хордлогын төвийг ачаалалттай болгож орхидог. Архи уусныхаа дараа байгаль орчин бохирдуулаад тэр чигээр нь хаяаад явдаг болсон байна. Угтаа бол бөө нарын уламжлалд байгаль дэлхий, ан амьтнаа шүтэж амьдрах ухаан байдаг. Гэтэл одоо улам бүр агуйн дээдэстэйгээ адилхан болж амьтдыг хүртэл олноор нь хороодог болж. Тэнгэр өршөөг бөөнцөрүүдийг.