Жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих сангаас тэрбум тэрбумаар нь хулгай хийгсэд илчлэгдэв. "Ичсэн хүн хүн ална" гэгчээр цайрсан хулгайч нар цагаандаа гарч уснаас хуурай гарах элдэв арга эрэлхийлэх боллоо. Авсан зээлээ эргүүлж төллөө гэж ард түмний өмнө гавьяа байгуулсан мэт зарим нь аашлав.Жижиг дундын зээлээ төлчихнө гэж ялархаж, төлчихлөө гэж рекламдаж хулгайч нар бурж өгч байна. Хулгай нь нэгэнт баригдсан тул эргүүлж төлснөө гавьяа болгох гэж эргүүтэж, төрийн мөнгөөр мөнгө хүүлсэн үйлдлээ түмний төлөө хийсэн ажил болгон тэнэгтэж байна.
Авахгүй гээд байхад нь авчраад хүчээр өгчихсөн юм шиг эрээгүй аашлах нь зэвүүн. "ЖДҮ-н зээлээс болж ард түмнийг бухимдуулсандаа уучлал хүслээ... Зээлээ ч төллөө..." гэнэ. "Хулгай хийж байгаад баригдсандаа хүлцэл өчье. Хулгайлсан юмаа ч буцааж өглөө" гэдэгтэй яг адилхан сонсогдож байгаа биз.
Ийн шударга дүр эсгэх шударга царайлагчдын нэг нь Ж.Энхбаяр. Хулгай хийчихээд түүнийгээ хулгай биш гэж тас гүрийв. Тендер концессын дэргэд тэс ондоо ариун зүйл гэнэ.. Энэ тухайгаа тэгээд ичихгүй жиргэцгээв..
Өмнөөс нь ичсэн нэг жиргээч түүнд хандан "Би ЖДҮ-ээс хулгайлсан мөнгөөрөө их зөв юм хийсэн гээл байх нь зөв үү? Автобусанд халаас суйлж олсон мөнгөөрөө тахиа аваад өндөгийг нь заржаагаашд таануусын л хоол биздээ гэвэл яах бол? Ямар ял авах вэ? " гэж амыг нь асуусан байна.
Үхрийн аж ахуй эрхлэхээр шийдсэн бол үхэр хариулаачаа хийгээд л яв. Түүнд чинь хэн ч саад болохгүй. Гэтэл төрд түшээ байна гэж сонгогдож ирчихээд, УИХ-ын тухай хуульд УИХ-ын гишүүнд шууд хориглохоор заасан заалтыг улайм цайм зөрччихөөд хэнэг ч үгүй тууж явна. Мэдэхгүй бол түүнд хуулийн заалтыг сануулъя. УИХ-ын тухай хуулийн "37.1 Гишүүнд дараахь үйл ажиллагаа явуулахыг хориглоно. 37.1.10 Бүрэн эрхийнхээ хугацаанд аж ахуй эрхлэх, аж ахуй эрхлэгчдийн холбоонд элсэх, аж ахуйн нэгжийн төлөөлөх болон хяналтын зөвлөлд сонгогдох" гээд тов тодорхой заачихсан байгаа.
Сүүлийн үед манайхан банк бус санхүүгийн салбар мөн ч сайхан хөгжиж байгаа тухай гайхан шуугиж байсан. Гэтэл нууц нь ердөө Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих зээлийн сангийг мөнгийг банк бус руу оруулж баяждаг луйварт л байсан байна.
"Шударга гар" Ж.Энхбаяр "Газар партнерс", "Газар капитал" гээд баахан банк бус санхүүгийн байгууллагатай. Түүгээрээ жилдээ 20 гаруй тэрбум төгрөг олдог гэсэн мэдээлэл бий. Жижиг дундаас зээлсэн мөнгөнийх нь мөрөөр мөшгөвөл тийшээ л орсон жим байх вий. Эдийн засагч Д.Ангар ч ингэж хардаж байгаагаа бичсэн байна лээ. Тэрээр "Надад 3% зээл олдвол зардал болон эрсдлээ хангалттай тооцоод сарын 0.8% хүүтэй автомашин барьцаалсан зээл гаргана. Ж.Энхбаяр гишүүний Газар Капиталын хувьд дээрх зээл сарын 5% байдаг. Бусад банк-бус, ломбардуудад ч одоог хүртэл 4-6% хүүтэй бн. Сарын шүү, жилээр нь ярьвал 50-60%" гэж жиргэжээ.
Жижиг дундын сангаас жилийн 3 хувийн хүүтэй тэрбумыг зээлээд хувийнхаа банк бусаар угаахад ганцхан жилийн дотор 500-гаас 600 сая төгрөгийн цэвэр ашиг хийхээр байгаа биз. Ийм ашигтай бизнесээ хэдэн үхрээр халхавчилж, ард түмнийг үхэр монгол гэж маллана гэж бодсон бол андуурсан байна эрхэм ээ. ББСБ-аар мөнгө угаачихсан гэдэг нь ил тод харагдаад байхад буянтны дүрд тоглох нь инээдэм шүү.
Өөрөө хүмүүст зээл олгодог бизнес хийдэг атлаа өөр газраас өөртөө зээл авах нь хамгаас илүү хачирхалтай санагдаад байгаа юм. Хадгаламжиндаа их хэмжээний мөнгөтэй байж бага хүүтэй зээлийг албан тушаалаараа нөлөөлж авсанд нь ард түмэн эгдүүцэн уурсаж байна. Уучлал гуйгаад аргалчихна, эргүүлж төлөөд эвлэрчихнэ гэж бодож байгаа бол та том эндүүрч. Зээл авчихаад төлөхгүй бол тэртээ тэргүй төмөр нүүрээ гаргаж байгаад хүчээр төлүүлэх төртэй улс бид. Төлсөн гэдэг чинь тэгэхээр гавьяа бишийг мэд.
Та бүхний харлуулаад буй АСЕМ-ын чинь ачаар Монгол дэлхийд танигдсан юм шүү. АН-ын хийсэн бүхнийг шороотой Эцэст нь хэлэхэд хүүгүй шахам зээлээр мөнгө хүүлсэн хулгайгаа тендер концесстой харьцуулсаныхаа төлөө уучлал гуйхыг шаардаж байна. Улсын бүх ажлыг тендер концессоор хийдэг гэдгийг УИХ-д буг болтлоо өчнөөн олон жил суухдаа мэддэггүй өдийг хүрсэн хэрэг үү. Тойрогт чинь баригдаж буй сургууль цэцэрлэг тэгээд тендер концессгүй бол ББСБ-ын чинь мөнгөөр баригдах байсан хэрэг үү.
Таны харлуулаад байгаа, худал хулгайгаа нуух гэж хуугаар нь зүхээд буй концесс гэдэг чинь хувийн хэвшил өөрийнхөө хөрөнгөөр бvтээн байгуулалт, дэд бvтэц барьж байгуулчихаад төсөвт дарамт болохгvйгээр, гэрээнд заасан хуваариар эргэн төлөлтөө авдаг олон улсад тогтсон сайн туршлага. Тендер байхгүй бол уралдаант шалгаруулалтгүйгээр уухайлан орж, ууж идэх зам чинь нээгдэнэ гэж баясаа юу. Тэгэхээр та тендер концессыг өөрийнхөө хулгайтай зvйрлэж хэрэггүй. Алдас болно.
С.Нацаг
Сэтгэгдэл (68)