ИЗНН-аас цаг үеийн асуудлаар мэдээлэл хийлээ. Тэд төрийн өмчийн аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг 29 сангийн хамт шалгах ажлын хэсэг гаргахыг шаардсан юм. Хэрэв шалгахгүй бол улс төрийн тэмцэл хийнэ гэдгээ албан ёсоор мэдэгдээд байна.
Энэ талаар болон бусад асуудлын талаар ИЗНН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга С.Батбаатараас тодрууллаа.
-ИЗНН-аас сангуудыг шалгахыг шаардаж байна. Гэтэл Сангийн яамнаас ажлын хэсэг гарган шалгаад явж байгаа шүү дээ?
-Өнөөгийн улс төрийн нөхцөл байдал хүнд байгааг монголын ард түмэн мэдэж байгаа. Бид дандаа хулгайч хүн сонгосон нь харагдаж байна. Зөвхөн одооноос л харагдаж байгаа юм биш. Олон жил явсан. ИЗНН-аас төрийн хэвшлийн үйл ажиллагааг шалгахыг удаа дараа шаардаж байсан. Монгол улсад үйл ажиллагаа явуулж байгаа 99 төрийн аж ахуйн нэгж болон төрийн оролцоотой аж ахуйн нэгж байдаг. 2016 оны байдлаар бид шаардлага өгч байхад 10.8 их наяд төгрөгийн өр зээлтэй байсан. Энэ их хэмжээний өр зээлийг гаднаас авчихаад бүгдийг нь захиран зарцуулсан мөртлөө ямар ч ашиггүй ажилладаг. Шалтгаан нь сонгуульд өөрсдөд нь хандив өгсөн эсвэл улс төрийг дэмжсэн аж ахуйн нэгжүүдэд бараа үйлчилгээ шахах эрхийг нь олгодог. Хүссэн үнээр нь нийлүүлдэг. Тухайлбал, зах зээлийн үнээр 500 төгрөгийн ажил хийлээ гэхэд 4000 мянган төгрөгөөр нийлүүлж байх жишээний. Үүний талаар бид удаа дараа шахаж байсан юм. Сан илэрч байгаа асуудал нь их сайн. Төрийн өмчийн аж ахуйн нэгжүүдэд үүнээс илүү булхай, луйвар байгаа. Тэгэхээр бид бүх төрийн өмчит газар, сангуудыг шалгах нэгдсэн ажлын хэсэг байгуулахыг шаардаад байгаа юм. Иргэний нийгмийн байгууллагууд, улс төрийн бүх намууд, эрдэмтэн мэргэдийг оруулсан бүрэн бүрэлдэхүүнтэй асар их хэмжээний мөнгө гарч ирнэ.
-Энэ Засгийн газар 5.6 их наяд төгрөгийн өр дарсан гээд байгаа шүү дээ?
-Сайдыг Ерөнхий сайд, УИХ-аас томилж байгаа. Сайд өөрөө хэлтсийн дарга, газрын дарга нараа томилдог. Өөрсдөө хулгай хийчихээд өөрсдийнхөө хүмүүсээр шалгуулж байгаа нь оновчгүй. Өнөөдөр Сангийн яаманд байгаа газрын хэлтсийн дарга нар өөрсдийгөө томилсон байна шүү дээ. Ажилтай болгосон хүнээ шалгах уу. Үгүй байхгүй юу.
-Ерөнхийлөгч УИХ-ыг тараахыг шаардаж байгаа. ИЗНН энэ тал дээр ямар байр суурьтай байгаа вэ?
-Ерөнхийлөгчийн шаардлагыг дэмжиж байгаа. Өнөөдөр Их Хурлын гишүүн эрх зүйн чадамжгүй байна шүү дээ.
-Яагаад?
-Би өөрөө хуульч хүн. Зөрчлийн тухай хууль болон бусад гарч байгаа хууль тогтоомжийг харахад дан өөрсдөдөө зориулсан алдаатай хууль баталж байгаа. Хамгийн сүүлд ЖДҮ-ийн сангаас мөнгө авсан нэг гишүүн энэ сангаас захиран зарцуулж, хэрэглэж болохгүй гэдгийг шинээр сонгогдсон хүмүүст сайд нь хэлэхгүй яасан юм бэ гээд Байнгын хорооны хурал дээр загнаад сууж байгаа хүн /ашиг сонирхлын тухай хууль, авлигалын эсрэг хууль/ бидний амьдрах эрх зүйн орчныг бүрдүүлж чадахгүй. Өөрөө хуулийнхаа заалтыг мэдэхгүй байгаа Их Хурлын гишүүн шүү дээ. Би Улс төрийн намын тухай хууль, Үндсэн хууль, Сонгуулийн тухай хуулийн ажлын хэсэгт 2015, 2016 онд сууж байсан. Одоо ч сууж байгаа. Их Хурлын гишүүнийг хэн дуртай нь сонгодог юм биш. Их Хуралд нэр дэвшсэн хүмүүс бүгд л хоёр, гурван их сургууль төгссөн гэдэг. Тэгвэл эрх зүйн боломжийг нь хараач ээ. Бид нарын амьдрах эрх зүйн орчныг бүрдүүлж байгаа хүн өөрөө ямар ч хуулийн мэдлэггүй мөртлөө доод хүмүүсийг нь мэдлэгтэй хүн байхыг шаардаад байх юм.
-ИЗНН хэсэг хугацаанд таг байлаа. Энэ хугацаанд юу хийсэн бэ?
-ИЗНН сая бодлогын нам болсон. Бүх бүтцээ өөрчилсөн. Намын дарга нар, генсек, дэд дарга нарыг бүгдийг нь өөрчилсөн. Бид 30 орчим байгаль орчны чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн бус байгууллагуудыг оруулж ирсэн. Тухайлбал, Монгол Улсад хамгийн их мод тарьсан залуу, усны чиглэлээр 30 гаруй жил ажилласан хүн байна. Хууль зүйн бодлогын хороотой болохоор ажиллаж байна. Олон жил хууль зүйн салбарт 20 гаруй хуульч нар байна. Энэ хүмүүсээр өнөөдрийн Их Хурлаар батлагдан гарч байгаа хуулиудын шүүлтүүр маягаар ажиллах гэж байгаа юм. Их Хурлаас батлагдан гарсан болон бусад хууль тогтоомж болон хүний эрхийг яаж зөрчиж байна, яаж зөрөлдөж байна зэргээр. Бүх бодлогын хороодоороо хуулийн төсөл боловсруулна. Тендерт оролцоход хүмүүс материал бэлддэг шиг яам болгонд гарсан тухайн жилийн төсвөөр бид сайд байсан бол ийм ажил хийнэ гээд төсөл хэлбэрээр боловсруулаад яаманд өргөн барих юм. Бусад намуудыг ч өрсөлдөөсэй гэж уриалж байна. Мэргэжлийн бус хүмүүс сайд болоод юу хийхээ мэддэггүй, олон жил ажилласан хүмүүсийг нь халаад хаячихдаг. Өнөөдрийн цаг хугацаа, мөнгө санхүүд таарсан хамгийн тохиромжтой бодлого аль нь байна гээд мэргэжлийн хүмүүс, эрдэмтэн мэргэдийн төлөөллөөс шүүж үзээд хэрэгжүүлдэг тийм системтэй болохыг уриалаад байгаа юм.
-2019 оны төсөв нэлээд маргаантай болсон. Төсвийн талаар юу гэж харж байгаа вэ?
-Төсвийг жилээс жилд маш их данхайлгаж нэмдэг. Дандаа төсөл, тендер рүү хамаг мөнгийг нь хийчихсэн байдаг. Сангууд руу гэхэд л 500 орчим тэрбум төгрөг хийчихсэн. Гэхдээ тухайн сангууд оновчтой эзэндээ очдоггүй. Очдоггүй сангуудыг тэгвэл байлгаж яах юм бэ. Төсөв нь хүрэхгүй жил болгон алдагдалтай баталдаг.
-Энэ Засгийн газарт хоёр ч сайд солигдлоо. Хариуцлагын жишиг тогтож байна гэж хэлээд байгаа?
-Үүнийгээ том хариуцлага гэж тооцоод байгаа. С.Баярцогтыг асуудалд орооцолдоод УИХ-ын дэд даргын ажлаа өгч байхад нь мундаг хариуцлага хүлээж байна гээд байгаа байхгүй юу. Энэ бол хариуцлага биш. Зүгээр л ёс зүйн алдаагаа ухамсарласан л асуудал. Хариуцлага гэдэг чинь Эрүүгийн хариуцлага хүлээх юм. Тийм бол хулгай хийгээд шоронд орсон хүмүүсийг бүгдийг нь суллая л даа. Тэд ажлаасаа халагдаад адилхан л хариуцлагаа хүлээчихлээ шүү дээ. Энэ хүмүүс Их Хуралд сонгогдсон газраасаа бууснаа хариуцлага хүлээсэн гэж бодож байгаа бол эмч, багш, инженер гээд бүгд л халагдаад хариуцлагаа хүлээсэн гэсэн үг. Хариуцлага хүлээлгэж яах юм бэ. Уучлалт гуйлгаад л суллах хэрэгтэй шүү дээ. Үүнтэй л адилхан байхгүй юу. Хуулийн тэгш байдал хаана байна вэ. Ёс зүйн хариуцлага хүлээснийг нь хариуцлага хүлээсэн гэх юм. Их Хурлын гишүүдийг бид сонгосон болохоос тэдэнд заяагдсан эрх биш шүү дээ.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (1)