УИХ-ын өнөөдрийн нэгдсэн чуулганаар Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хуулийн төслийнгш хэлэлцэж байна.
УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ: Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулахад Ерөнхийлөгч ямар байр суурьтай байгаа вэ. Би дордуулсан долоон өөрчлөлтийг засах ёстой гэсэн байр суурьтай байдаг. Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийг сайн ойлголттой, нэгдсэн байр суурьтай хэлэлцэх хэрэгтэй. Мөн Оюутолгойн гэрээтэй холбоотой Д.Тэрбишдагвагаар ахлуулсан ажлын хэсэг жил гаруй ажилсан. Тус гэрээтэй холбоотой ажлын хэсэг байгуулах ёстой. Гэтэл одоог хүртэл ажлын хэсгийг байгуулаагүй байна.
Д.Эрдэнэбат: Үндсэн хуулийн хэлэлцүүлэг олон жил явагдсан. Олон нам, иргэдийн санал дүгнэлт орсон гэдэгт эргэлзэхгүй байна. Энэхүү хуулийн төсөлд зөв буруу олон зүйл бий. Ерөнхийлөгчийн саналыг аваагүй, хуульд нийцүүлэн өргөн баригдаагүй, шаардлагыг хангаагүй, Үндсэн хуулийг энгийн хууль хэлэлцэхээс өөр гэж заачихаад тэрийгээ мөрдөхгүй, энгийн хуульд хавчигдан олонхоороо түрж батлах гэж байна гэж харж байна. АН хуулийн дагуу завсарлага авах, нэгдсэн дүгнэлт хийх боломжоо хаалгасан байгаа. Бид ганцхан шаардлага тавьж байна. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн хуулийн төслийг журмын дагуу явуулахгүй бол АН-ын зөвлөл чуулганыг орхин гарахаас өөр аргагүй.
З.Нарантуяа: Хоёр зүйлийг нягталж шалгах хэрэгтэй байна. Нэгдүгээрт, Үндсэн хуулийг өөрчлөхдөө баримтлах тусгай хууль бий. Тэр нь “Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах журмын тухай хууль” гэж бий. Энэ хуулийн 5.4.2-т “Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах хэлбэр нь зөвхөн хууль байна” гээд цагаан дээр хараар бичсэн хуулийн заалт байна. Энэ хуулиа хэлбэрийн хувьд хууль болгохгүй явах юм бол хуулийн заалт зөрчигдөх гээд байгаа дээр та бүхэн ямар байр суурьтай байна вэ. Үүнийг нийцүүлж хийхгүй бол хууль зөрчиж үйлдэл болох вий гэсэн болгоомжлол байна.
Хоёрдугаарт, дээрх журмын тухай хуулийн 10.1.5-д “шүүх эрх мэдэлтэй холбогдсон асуудлаар шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн саналыг авах, бусад байгууллагын саналыг авах” гэсэн шаардлага бий. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн 49.3-т “шүүгчийн хараат бус шүүгчийн бие даасан байдлыг хангах зорилгоор шүүхийн ерөнхий зөвлөлийг ажиллуулна” гэж заасан байна. Ийн Үндсэн хуульд зааснаар шүүх УИХ-аас хараат бус байж, бие даасан байдлаар шүүх эрх мэдлээ хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааг нь хангах ёстой. Тэгвэл шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн таван гишүүнийг УИХ-аас томилно гэж. Энэ нь хуулиа зөрчиж байгаа болохоор шүүхийн ерөнхий зөвлөөлөөс зайлшгүй санал авах хэрэгтэй гэж үзэж байна. Мөн Ерөнхийлөгчөөс санал авах зэрэг процедурын алдаа гаргаад байвал хууль руугаа орж чадахгүй процессийн маргаан ярьсаар үндсэн зүйлээ хэлэлцэж чадахгүй болох вий гэсэн болгоомжлол байна.
С.Бямбацогт: 2010 онд Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай журмын хуулийг баталсан. Энэ дагуу Ерөнхийлөгч, Засгийн газраас санал авсан байх зэрэг шаардлага тавьсан байдаг. Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг Ерөнхийлөгч, Засгийн газар, ШЕЗ, Монголбанк зэрэг холбогдох байгууллагуудаас санал авахаар албан бичиг хүргүүлсэн. Зарим нь санал ирүүлсэн, зарим нь ирүүлээгүй. Ирүүлээгүй 30 хоносон тохиолдолд саналгүй гэж үзнэ гэсний дагуу явж байгаа тул хууль зөрчөөгүй. Харин хоёр, гурав, дөрөв дэх хэлэлцүүлгийг Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай журмын хуулийн дагуу явуулбал хуулийн зөрчил гарахгүй.
Д.Дамба-Очир: Ард түмний яриад байгаа зүйлийг оруулаад дундуур нэг юм шургуулах гээд байх юм. Гуя дагаж хүзүү гэгчээр. Хуулийн төсөлд сонгуулийн тогтолтоог сонгуулийн хуулиар тогтоодог болно гэсэн байна. Энэ нь нам сонгодог зүйлийг шургуулах гээд байгаа юм. Нас сонгодог болчих юм бол намын нэр шидчихээд ард нь насан туршдаа УИХ байдаг хэдэн бий. Тэд саяхан хонгил нураалаа гээд байсан. хэзээч нурдаггүй ган төмөр бетонон хонгилтой болох гээд байгаа юм. Үндсэн хуулийн 3-т төр ард түмний мэдэлд байна” гэж заасан. Энэ бүгдийг Намын дарга нар худлаа мэдэгдэл хийчихээд гараад явсан байна. Дургүй мэт дүр эсгээд цаанаа дуртай байгаа. Намын дарга нар нь “Жагсаалтаар хэдэн хувь хүртэнэ, түүний нэгт би байна. Тэгээд УИХ-д ороод ирнэ” гээд бодчихсон.
Супер Засгийн газар ямар хэрэгтэй юм бэ. Одоо байгааг муу байна гэж хэлэхгүй. Ядуу ард түмний сонирхол дээр тоглох гээд байх юм. Хэсэг нөхдүүд гарч ирээд “Өргөс авсан мэт сайхан болно” гээд л худлаа бурж өгнө. Үнэн чанартаа Үндсэн хуулинд биш бидний ёс суртахуунд байгаа юм. 1990 оноос өмнө байсан төрийн бид байхгүй болгосон. Өнөөдөр ямар төртэй байгаа билээ, үүнийг хэн бүтээсэн юм. Өнөөдөр дахиад дордуулах гэж байна. Долоо дордсон бол дал дордоно шүү.
Р.Хишигээ
Сэтгэгдэл (1)