Ардчилсан намаас Ерөнхийлөгчийн сонгуульд Х.Баттулга өрсөлдөхөөр болж өнөөдөр морин цагт Сонгуулийн Ерөнхий хороонд бүртгүүлэх гэж байна. Бүртгүүлэх бол сонин биш. Харин бүртгэж авах уу гэдэг асуултын хариулт тун удахгүй гарах тул нийгэм даяараа чих тавин хүлээсээр. Учир нь Х.Баттулга бол туршлагатай улс төрч. АН-аас ард түмний дунд хамгийн өндөр оноотой яваа улстөрчдийн нэг. Хэрэв АН-ын сонголтыг СЕХ баталгаажуулж, нэр дэвшигчээр бүртгэж авбал сонирхолтой тулаан гарна. Гэвч түүнийг замын дундах бартаандаа бүдэрчих вий гэсэн болгоомжлол дэмжигчдийн дунд нь байна.
Тодруулбал Х.Баттулгын замд саад болох хүндрэл нь шинэ төмөр зам төслийн хүрээнд үүсчихээд байгаа хэрэг. Авлигатай тэмцэх газарт шалгагдаад 2016 оны сүүлээр Прокурорт шилжсэн. Монголын төмөр зам ТӨХК болон Солонгосын “Самсунг С&Т” компани хоорондын асуудал юм. Уг хэргийн хүрээнд Зам тээврийн яамны төрийн нарийн бичгийн дарга Б.Батзаяа, Мөн Солонгосын “Самсунг С&Т” компаний захирал нарыг баривчилсан байдаг. Анх уг хэргийн үнийн дүнг 740 сая ам доллар гэж байсан. Үүнээс Чингис бондоос санхүүжүүлсэн 200 сая ам доллараар хийсэн ажил нь хэдхэн шороон овоолго гэсэн шүүмжлэл ч явсаар байгаа билээ. Нийгмийн сүлжээгээр ч энэ асуудлыг сөхөж тавьсаар байна.
Х.Баттулгад бас нэгэн саад байгааг сүүлийн үед хэвлэлийнхэн онцолсоор байна.
Ямар сайндаа л өчигдөр цаг агаар муудаж, шороогоор шуурч эхлэхэд Х.Баттулгын овоолсон шороо нийслэл ороод ирчихэж гэж хошигнохов. Энэ хэргийн хүрээнд УИХ-ын гишүүн асан, Ерөнхийлөгчийн сонгуульд АН-аас нэр дэвших эрх өвөртлөөд байгаа Х.Баттулгыг сэжигтэнээр татсан. Энэ л түүнийг Ерөнхийлөгчийн сонгуульд өрсөлдөхөд нь саад болох магадлалтай. Түүнээс гадна бас нэгэн саад байгааг сүүлийн үед хэвлэлийнхэн онцолсоор байна. Юуны түрүүнд хуулиа харъя. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч ямар байх учиртай вэ. Сонгуулийн тухай хуулийн 139 дүгээр зүйлд Ерөнхийлөгчид нэр дэвшүүлэх нийтлэг журмыг зааж өгчээ. Үүнд:
139.3.1.банк, бусад хуулийн этгээд, иргэнд шүүхийн шийдвэрээр тогтоогдсон төлбөл зохих зээл, барьцаа, батлан даалтын өргүй;
139.3.2. хугацаа хэтэрсэн албан татварын өр төлбөргүй байх;
139.3.3.нэр дэвшигч компанийн 51 ба түүнээс дээш хувьцааг эзэмшдэг бол тухайн компани нь албан татварын хугацаа хэтэрсэн өртөлбөргүй байх;
139.3.4.ял шийтгүүлж байгаагүй, эсхүл ял шийтгүүлж байсан бол ялгүй болсон буюу ялгүйд тооцогдсон байх.
139.4.“Монгол Улсын уугуул иргэн” гэж Монгол Улсын харьяат эцэг, эхээс төрж, түүнээс хойш тус улсын харьяат хэвээр байгааг ойлгоно.
139.5.“Сүүлийн таваас доошгүй жил эх орондоо байнга оршин суусан” гэж анхан шатны санал авах өдрөөс өмнөх хуанлийн таван жилийн хугацаанд тасралтгүй зургаан сараас дээш хугацаагаар гадаад улсад оршин суугаагүй байхыг ойлгоно.
139.6.Төрийн жинхэнэ албан хаагч Ерөнхийлөгчид нэр дэвших бол сонгуулийн жилийн нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс өмнө төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн байна.
139.7.Нэг намын гишүүнийг өөр намаас, намууд хамтарсан тохиолдолд тухайн хамтарсан намуудаас өөр намын гишүүнийг нэр дэвшүүлэхийг тус тус хориглоно.
139.8.Нам аливаа нэг намын гишүүн бус иргэнийг түүний бичгээр гаргасан зөвшөөрлийн үндсэн дээр нэрийг нь дэвшүүлж болно гэх заалттай.
Эдийн засгийн хүндрэлтэй энэ үед өргүй байг гэхэд урт хугацааны зээл аваагүй компаниуд бараг үгүй аж. Тэр дундаа “Чингис” бондноос бизнесийнхэн бүгд л зээлийн хувь их, бага хэмжээгээр хүртсэн. Ялангуяа тухайн үеийн эрх баригчид болох АН-ынхнаас энэ зээлнээс “амсаагүй” хүн ховор. Х.Баттулга бол чамгүй олон компанийн хувь эзэмшдэг нэгэн. Тиймээс Х.Баттулгын ар, өврийг уудалж, хэтэвчийг нь дэлгэж эхэлсэн байна. Ажигласан бол Сонгуулийн тухай хуулийн 139.3.2-т “Хугацаа хэтэрсэн албан татварын өр төлбөргүй байх” тухай заажээ. Мөн хуулийн 139.3.3-т “Нэр дэвшигч компанийн 51 ба түүнээс дээш хувьцааг эзэмшдэг бол тухайн компани нь албан татварын хугацаа хэтэрсэн өр төлбөргүй байх” гэх заалтууд Х.Баттулгын хөлд тушаа болж мэдэх аж.
Ямартай ч Сонгуулийн Ерөнхий хороо ямархан шийдвэр гаргахаас улс орны ирээдүй, улс төрийн байдал ямар байх нь шалтгаалаад байна.
Учир нь АН-аас нэр дэвшигч эрхэмтэй хамааралтай “Чанел Уан” ХХК нь 3 тэрбум гаруй төгрөгийн чанаргүй зээлтэй, мөн түүний 51 хувийг эзэмшдэг “Хаус дизайн” ХХК 40 сая төгрөгийн хугацаа хэтэрсэн татварын өртэй. Түүнчлэн түүний хяналтыг багцуудыг эзэмшдэг “Мах импекс” ХК, “Баянгол” ХК, “Женко Бюро Тур” ХК байгуулагуудын хугацаа хэтэрсэн татварын өр 600 гаруй сая төгрөг гэх мэдээлэл цацагдаж эхэллээ. Хэрэв энэ бүхэн үнэн бол СЕХ түүнийг нэр дэвших эрхийг түдгэлзүүлж мэдэх гэнэ.
Хэдийгээр дээр дурдсан компаниудын ихэнх нь 51 хувьд хүрэхгүй ч хуульч, өмгөөлөгч, шүүгч болгон хуулийг өөрийнхөөрөө тайлбарлаж, нэг хуулийн заалтаар нэлээд олон хувилбартай шийдвэр гаргачихдаг болсон өнөө цагт баттай итгэх аргагүй юм. Ямартай ч Сонгуулийн Ерөнхий хороо ямархан шийдвэр гаргахаас улс орны ирээдүй, улс төрийн байдал ямар байх нь шалтгаалаад байна.
Б.Өрнөх 24tsag.mn
Сэтгэгдэл (31)