Хорин таван хэл мэддэг гэх ардын багш Б.Аргог танихгүй хүн ховор. Сургалтын төв, гадаад хэлний сурах бичгээ байнга рекламддаг тэрээр хамгийн сүүлд хошин урлагт хүч үзсэн. Түүний дараа тахилч болж хувиран сүсэгтэн олонд Даахий бурхны сахиусыг зарж явсан. Харин одоо тэрээр Чингис хааныг 12 дугаар сарын 21-ний өдөр төрсөн гэж үзээд Хар сүлдийг нь тахих гэж байгаа аж. Хар сүлдний тахилгын талаар болон дэлхийн сүйрлийн тухай ямар бодолтой явааг нь сонирхлоо.

- Энэ сарын 21-нд тахих Хар сүлдний тахилгын талаараа танилцуулаач?

 - 2012 оны 12 дугаар сарын 21-нд хар сүлдний тахилгыг манайх хийх болно.  Уг тахилгыг жил бүрийн арванхоёрдугаар сарын 21-нд хийдэг уламжлалтай. Гадуур дэлхий сөнөнө гэсэн зүйлийг яриад байна. Тэгэхээр энэ өдөр дэлхий сөнөхгүй. Харин Чингис хааны төрсөн өдөр тохиож байгаа юм. Тийм учраас бид энэ өдөр Чингис хааны хар сүлдийг тахидаг. Энэ талаар манай хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд сайн мэдэхгүй, анзаардаггүй юм. 12  сарын 21-нд дэлхий сөнөх үгүй талаар хүмүүс ярьж байна. Зарим нь сөнөнө зарим нь сөнөхгүй гэж маргалдаж байна. Энэ асуудлыг гурван талаас нь харж үзэх нь зүйтэй байх гэж бодож байна. Нэгдүгээрт шинжлэх ухаан, хоёрдугаарт шашин төрийн талаас, гуравдугаарт хүмүүсийн сэтгэл зүйн талаас харах нь зүйтэй байх. Тэгэхээр шинжлэх ухааны талаас дэлхий сөнөхгүй гэдгийг НАСА-ийн эрдэмтэд дахин дахин тайлбарлалаа. Үүнд санаа зовохгүй байж болно.

  Шашин төрийн талаас нь лам нар та бүгдэд хангалттай сайн хэлж өгсөн байх гэж бодож байна. Жаахан бухимдуу л тайлбар хийсэн болохоос биш. Ууртай байсан зайлуул. Уучлах хэрэгтэй. Уур хилэн гэдэг чинь хэцүү өвчин байдаг юм шүү дээ.
  Бас маяагийн календарь гэж байгаа. Тэр календарь нь 2012 сарын 12 сарын 21-нд  дуусаад цаашаа үргэлжлээгүй. Тэгэнгүүт энэ өдөр дэлхий сөнөх юм байна гээд хүмүүс ойлгочихож.

- Дэлхий сүйрэх үгүй талаар та яг юу гэж бодож байгаа юм?

- Буддын шашинд эх үрийн холбоо гэж байдаг. Эх нь хэзээ ч үрээ алддаггүйтэй адилхан эх дэлхийд цаашид өчнөөн жил байна. Дөрвөн миллард жил байна.
  Ертөнц сүйрнэ гэж байхгүй. Ертөнц дэлхий хүнийг сөнөөхөөс түрүүнд хүмүүс харин дэлхийг сөнөөж магадгүй гэсэн таамаг байгаа. Тэгэхээр улс хоорондын харилцаа, дайн самуун, өлсгөлөн энэ бүх зүйл дандаа хүмүүсийн хар сэтгэлээс үүссэн юм. Тэгэхээр хамгийн гол нь дэлхий сөнөхөөс илүүтэйгээр хүн төрөлхтөн өөрсдийгөө устгахаас болгоомжилж байгаа юм. 1900 оноос хойшхи эдийн засгийн хямрал 1914 дэлхийн нэгдүгээр дайнаар дууссан бол 1930 оны эдийн засгийн хямрал дэлхийн хоёрдугаар дайнаар дууссан. Тэгэхээр би дайн дажингүй байгаасай гэж би хүсдэг.
Томоохон шашны зүтгэлтнүүд юу гэж үзэж байна вэ гэхээр 2012 оны 12 сарын 21-ний өдрийг муу цагийн муу эрин үеийн төгсгөл гэж үзэж байгаа.Өөрөөр хэлбэл хүн төрөлхтний амьдарсан 2000 жилийн хооронд арван дөрвөн мянган дайн болсон байдаг юм. Тэгэхээр муу үеийн төгсгөл нь энэ сарын 21-ний өдөр юм.

- Энэ сарын 21-ний өдөр муу цагийн төгсгөлийн өдөр гэдгийг та юугаар баталж байгаа юм бэ?

  - Шашны зүтгэлтнүүд нэг зүйл дээр санал нэгтэй байна. Ромын папаас өгсүүлээд Христ, Лалын гээд бүх шашны зүтгэлтнүүд сайн цагийн эрин буюу Майдарын эриний эхний өдөр нь ямар өдөр юм бэ гэдгийг их бодож байгаа юм. Тэд санал нэгтэйгээр сайн цагийн хамгийн эхний өдрийг 2013 оны нэгдүгээр сарын 14-ний өдөр гээд тогтчихсон байгаа. Муу цаг төгсөөд сайн цаг эхэллээ гэж үзэх юм бол дундаа завсрын хоногуудтай байгаа. Энэ сарын 21-ний өдрийг муу цагийн төгсгөл гэж үзээд ирэх оны нэгдүгээр сарын 14-ний өдрийг сайн цагийн эхлэлийн өдөр гэж үзэх юм бол энэ хооронд хорин хоёр хоногийн зай байгаа. Тэгэхээр санаа зоволтгүй. Шашны зүтгэлтнүүд хүмүүст юу гэж зөвлөж байна гэхээр энэ сарын 21-ний өдөр хүмүүс сайн сайхан зүйл бодож хамаг муу юмаа орхиод хорин хоёр хоногийн туршид муу зүйл бодож, хийж болохгүй. Одоо бол хариуцлагатай өдөр ирж байна. Энэхүү өдрүүдийг хайраар дүүрэн, болзошгүй аюулаас авран  хамгаалахын тулд тахих ёстой.

- Хар сүлдний тахилгыг хэд дэх жилдээ хийж байгаа юм?

 - Хорин хоёр дахь жилдээ тахилыг тахих гэж байна. Энэ тахилга маань энэ сарын 21-нд Чингис хааны хар сүлдэнд болно. Ганцхан хар ч гэхгүй цагаан тугийг бас тахиж цэнгүүлнэ. Манай он тоололд Чингис хааны төрсөн өдөр болон нас барсан өдрийн талаар эргэлзээ төрүүлэх зүйл их байдаг. Чингис хааны төрсөн өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлэх арга хэмжээг ерөнхийлөгч маань ямар ч дэмжсэн. Энэ тал дээр төрс засагтаа баярлалаа гэж хэлмээр байна. Чингис хаан бол 12 сарын 21-ний өдөр төрсөн. 22-ний өдөр төрсөн ч байж болох юм. Яг тодорхой биш. Энэ миний судалгаа биш.

- Тэгээд хэний судалгаа гэж?

- Өвөрмонголчууд жил бүр энэ өдөрт хар сүлдийг тахиж цэнгүүлдэг.

- Муу цагийн төгсгөл сайн цагийн эхлэлийн хооронд хорин хоёр хоног байна гэж та яриад байна. Энэ ямар учиртай өдрүүд вэ?

- Ертөнцийн муу төгсгөл сайн цагийн эхлэлийн хооронд хорин хоёр хоног байгаа. Энэ өдрүүдэд хүмүүс гам барьж сайн сайхныг бодох хэрэгтэй. Энэ хорин хоёр хоногийг зөв л өнгөрөөх хэрэгтэй байна. Одоо бидний тахих гээд байгаа Чингис хааны тахилгад хэн дуртайг нь урьдаггүй. Эхний хэдэн жил бүгдийг нь ирүүлээд оролцуулдаг байсан. Харин сүүлийн үед хүссэн хүн бүрийг оролцуулахгүй байгаа. Ердөө 111 хүнийг оруулна. Тэгэхээр хүмүүс та бүхэн 12 сарын 21-ний өдөр Чингис хааны төрсөн өдрөөр түүний хар сүлдний тахилгад оролцохыг хүсвэл ирээрэй. Өнөөдөр 111 хүнийг бүртгэж тахилгат орох эрхийн бичгийг гардуулна. Хүмүүс алд цэнхэр хадаг, шар цаасан дээр Чингис хаанд захиа бичиж авчраарай. Хандивыг сэтгэлээсээ өгөөрэй. Энхтайван найрамдлын ордонд бүртгүүлнэ. Гурван давхар өндөр саарал байшин дотор ирээрэй.
  Ер нь манай хар сүлдэн тахилга дэлхий сөнөх гэж буйтай холбогдуулан болох гэж байгаа юм биш. Угаасаа өмнөх жилүүдэд хийж л байсан. Чингис хааны төрсөн өдөр энэ өдөр болдог. Тэгэхээр билэг дэмбэрэлтэй өдөр. Бид хамгийн сүүлийн удаа Хар сүлдийг тахих гэж байна. Энэ тахилгын үеэр монголчуудынхаа сэтгэл санааг нэгтгэх зорилготой. Хорин хоёр дахь тахилгын дараа бид биенээ хайрлаж чадахгүй бол их муу үр дагавар ирнэ. Энэ дэлхий сүйрэхтэй холбоотой биш. Мэдээж байгалийн гамшигт аюул болж байсан. Тийм зүйл болохыг үгүйсгэхгүй. Хамгийн гол нь хүмүүсийн мунхаг харанхуй сэтгэл, мугуйд харалган ухаан хүн төрөлхтнийг өөрийнх нь гараар өөрийг нь үгүй хийлгэж магадгүй. Монголчуудад гаднаас ямар ч аюул байхгүй. Монголчууд дотроосоо бие биенээ дуусгаж магадгүй гэж харж байгаа. Чингис хааны Хар сүлдний тахилгыг хамгийн сүүлийн удаа энэ сарын 21-ний өдөр хийнэ.

- Хүмүүс хэдэн төгрөгөөр бүртгүүлдэг юм?

- Сүсэг бишрэлээрээ өгдөг. 

- 12 сарын 21-ний өдөр байгаль дэлхий дээр ямар нэгэн зүйл болно гэж таныг ярьж яваа гэж буруутгаж байгаа шүү дээ?

- Монголчууд хоорондоо нэг нэгнийхээ дарамтлах биш хүнд цаг үед бие биенийгээ түшиж явах нь зүйтэй болов уу гэж бодож байна. Хүмүүс хотын зах руу зугатааж байгаа сурагтай байна. Тэгэх хэрэггүй болов уу. Учир нь энэ сарын 21-нд дэлхий сөнөхгүй бол маргааш нь бусдынхаа нүүрийг яаж харах юм. Ах дүү нарынхаа нүүрийг яаж харах юм. Ах дүү, үр хүүхдээ аваад зугатлаа гэж бодоход Улаанбаатарчуудыг хаяад зугатаж болохгүй. Лувсанцэрэн гуайн өгүүллэг байдаг. 1950-иад оны үед дэлхий сөнөнө гэсэн үг газар авахад нэг залуу сумынхаа төв дээр эхнэр хүүхдээ орхиод ууланд гарчихдаг юм. Гэтэл дэлхий сөнөөгүй. Буцаад ирэхэд аав ээж, ах дүү, эхнэр хүүхэд нь зүгээр л байж байдаг. Тэр хүнийг өөдгүй, арчаагүй гээд эхнэр хүүхэд, эцэг эх нь хүлээж авдаггүй. Сумынхан нь ч хүлээж авдаггүй юм. Хэн ч түүнийг гэртээ оруулдаггүй. Эцэстээ тэр залуу өөрийнхөө амийг бүрэлгэдэг. Ийм нэг өгүүллэг байдаг юм. Хүн үхлээс айж арчаагүй байдалд орж болохгүй. Миний хувьд дэлхий сүйрсэн ч аав ээж, эхнэр хүүхэдтэйгээ хамт байж байгаад үхнэ. Хэзээ ч хар амиа бодож хотын зах руу явахгүй. Хүмүүсийн сэтгэл зүй их төвөгтөй байдалд байна. Одоо хүмүүсийг хараад байхад сүүлчийн өдөр болох юм  шиг загнаж, аашилж байна.

  Бурхан нь чөтгөр болно. Чөтгөр нь бурхан болно. Сайн нь муу болно. Муу нь сайн болно. Хаан нь харц болно. Харц нь хаан болж бүх зүйлийн байр солигдож хүмүүсийн зан ааш их өөрчлөгдөнө гэдэг. Хүмүүс хоорондоо их хэрэлддэг болсон байна. Бие биенийгээ их үзэн яддаг болжээ. Ер нь доромжлол их байна. Харааж зүхэж, занаж үзэн ядах байдлаар харьцаж байна. Гахай давраад гадаад гарахгүй. Нохой давраад ном уншихгүй гэсэн үг сүүлийн үед гарч байна. Энэ чинь юу гэсэн үг юм. Ард түмнийг гахай, нохойтой зүйрлэх юм. Мөн ард түмэн нь төр засгаа үзэхгүй юм. Төр нь ард түмнээ хайрлаж, ард түмэн нь төрөө хүндлэх хэрэгтэй.

  Монголчууд бие биенийгээ хүндлэхгүй үзэн ядах юм бол нэг үндэстэн ах дүү гэж яваад яах юм. Чингис хааны хар сүлдийг хорин нэгэн удаа тахисны төлөө дандаа л доромжлуулах юм. Хамгийн гол нь бид биенээ хүндлэх хэрэгтэй. Амьддаа бие биенээ хайрлах хэрэгтэй байна. Хүн болгон бие биенээ үзэн ядаж байна. Авлигатай тэмцэх газар өгч байна шүү дээ. Ингэж болохгүй.