“Оюутолгой” компаниас хууль бусаар халагдсан гэж шүүхэд хандсан С.Гантуяа анхан шатны шүүхэд тус компанийг ялсан. Тэрбээр “Оюутолгой” компани нь монгол ажилчдыг ялгаварлан гадуурхаж, гадаад ажилчдад илүү цалин өгдөг гэж мэдэгдснийхээ төлөө ажлаасаа халагдсан  юм. Шүүх хурал “Оюутолгой” компанийн хүсэлтээр таван удаа хойшилсон ч нэхэмжлэл гаргаснаас хойш дөрвөн сар гаруйн дараа буюу  өнгөрсөн долоо хоногийн лхагва гаригт болсон. С.Гантуяа “Оюутолгой эрх зүйн хувьд алдаатай, ажилчдаа хохироосон байна гэсэн хариу гарсан. Ийм шийдвэр гарсан нь ганцхан миний асуудал биш. Шүүх миний талд шийдвэр гаргаснаар Оюутолгойд ажилладаг монголчуудын цалинг зөрүүг арилгах боломжтой болно” гэв.

“Оюутолгой” компаниас хууль бусаар халагдсан гэж шүүхэд хандсан С.Гантуяа анхан шатны шүүхэд тус компанийг ялсан. Тэрбээр “Оюутолгой” компани нь монгол ажилчдыг ялгаварлан гадуурхаж, гадаад ажилчдад илүү цалин өгдөг гэж мэдэгдснийхээ төлөө ажлаасаа халагдсан  юм. Шүүх хурал “Оюутолгой” компанийн хүсэлтээр таван удаа хойшилсон ч нэхэмжлэл гаргаснаас хойш дөрвөн сар гаруйн дараа буюу  өнгөрсөн долоо хоногийн лхагва гаригт болсон. Шүүх хуралд С.Гантуяагийн албан ёсны өмгөөлөгчөөр оролцох хүн олдоогүй бөгөөд харин МҮЭХ-ны ХХЗ-ны хуульч Анхзаяа, Наранбаяр хууль, эрх зүйн зөвлөгөө өгсөн байна.

Тэрбээр “Энэ шийдвэр “Рио Тинто”, “Оюутолгой”-д  Монгол улс хууль тогтоомжтой, бүх зүйлийг мөнгөөр зохицуулж болдоггүй юм шүү гэдгийг санууллаа. Хөдөлмөрийн яамын төлөөлөгчид Оюутолгой монгол ажилчдыг дарамталдаг, цалин нь эрс зөрүүтэй байна гэдгийг мэдэгдээд байгаа. Ямар ч байсан цаашдаа уул уурхайн салбарт гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанид ажиллаж байгаа олон монголчуудын эрх ашгийг хамгаалах байх гэж бодож байна. Эхний дохио нь Оюутолгой компанийг шүүхээр ялсан явдал боллоо” гэсэн юм


-    Та Оюутолгой компанитай шүүхдээд яллаа. Шүүх хурлын үйл явц яаж өрнөсөн бэ?

-  Намайг шүүхэд нэхэмжлэл гаргаснаас хойш дөрвөн сарын дараа шүүх хурал боллоо. Энэ хугацаанд Оюутолгой компанийн зүгээс таван удаа шалтгаан нэртэй шалтаг тоочиж шүүх хурлыг хойшлуулсан. Энэ байдал нь шүүгчийн бухимдлыг хүргэсэн. Тэд замбараагүй байдлыг бий болгож шүүхийн байгууллага болон иргэн хүнийг хүндлээгүй. Оюутолгойн зүгээс намайг ажлаас хоцорсон, тасалсан гэдэг шалтгаанаар буруутгаж байсан. Намайг ажил тасалж, хоцорсон гэж бодоод мэдэгдэл хөөж явуулсан байгаа юм. Гэтэл миний ажлын цагийн байдал ганц ч зөрчилгүй гарсан. Харин ч би үргэлж илүү цагаар ажилласан байсан. Үүнээс үзэхэд миний ажилдаа хэрхэн хандаж байсан нь харагдаж байгаа юм. Тэд бас намайг "Оюутолгой компанийн талаар зөв мэдээллийг олон нийтэд хүргэх үүрэгтэй байсан. Түүнийгээ биелүүлээгүй" гэж буруутгасан. Зөв мэдээлэл гэж юуг хэлээд байгаа юм бүү мэд. Удирдлагынх нь буруу үйлдлийг олон нийтэд зөв гэж ярих гэж үү. Тэнд байгаа үнэн бодит байдлыг бодитоор гаргах ёстой шүү дээ. Энэ хоёрын хооронд их том ойлголтын зөрүү байгаа юм.  "Оюутолгой компаниас өгсөн халагдах мэдэгдэл нь эрх зүйн хувьд алдаатай, ажилтан хүнийг хохироосон байна" гэсэн шүүхийн шийдвэр гарсан.  Энэ бол ганц С.Гантуяа гэдэг хүний ялалт биш. Энэ бол “Оюутолгой” компанид ажиллаж байгаа олон мянган монголчуудын ялалт. Цаад утгаараа уул уурхайн гадаадын хөрөнгө оруулалттай компанид ажиллаж байгаа монголчуудын ялалт юм.

-    Шүүх хурлаас гарсан шийдвэрийг Оюутолгой компани хэрэгжүүлж эхэлсэн үү?

-    Өнөөдөр ажилтан С.Гантуяагийн зөв байжээ гэдгийг тогтоочихлоо. Би Оюутолгой компанид хатуу шаардлага тавина гэж бодож байгаа. Нийт монгол ажилчдынхаа цалинг нь нэмүүлэх л болно. Хөдөлмөрийн яам нь цалингийн зөрүүтэй байдлыг нь  тогтоогоод өгсөн. Тэгэхээр манай бусад холбогдох төрийн байгууллага нь үүн дээр ажиллаад ойрын хугацаанд ажилчдынхаа туршлага мэдлэг, боловсрол, ур чадварыг нь үнэлэх ажил хийх ёстой юм.  Би нэхэмжлэлдээ хууль бусаар ажлаас үндэслэлгүй халсаныг тогтоож өг. Хоёрдугаарт ажлаас халсан мэдэгдлийг хүчингүй болгож өг. Мөн ажилгүй байсан хугацааны нөхөн олговорыг өгөх, нийгмийн даатгалд бичилт хийлгэж өг гэж тусгасан байгаа. Энэ бол Оюутолгой компанийн үүрэг хариуцлага.  Оюутолгой гэдэг компани Монгол улсын хөдөлмөрийн хуулийг зөрчсөн байгаа. Хуулийн заалтыг зөрчжээ гэдэг нь тогтоогдсон тохиолдолд хуулийн дагуу ямар үүрэг хариуцлага оноогдуулж болдог юм бэ гэдгийг судалж үзэхэд тоймтой зүйл олдоогүй. Бүр сайн судлаад явах юм бол 100 мянган төгрөгийн торгууль тавих юм шиг байна. Би нэхэмжлэлийнхээ шаардлагыг ахиулаад Оюутолгой компанид хариуцлага тооцуулах гэхэд хуулийн заалтгүй болчихож байгаа юм. Хөдөлмөрийн яамны ажлын хэсгийнхэнийг үүднээсээ буцаадаг. Шүүхийн байгууллагын ажилд ч садаа болж замбараагүй байдлыг үүсгэдэг гэхээр  л Оюутолгой өөрсдийгөө дэндүү томоор бодчихсон байгаа юм.

-    Таньд өмгөөлөгч олдохгүй байж байгаад нилээн хожуу өмгөөлөгчтэй болсон. Хэн гэдэг өмгөөлөгч таныг өмгөөлөв өө?

-    Надад талархах ёстой хоёр хүн байна. Би хоёр өмгөөлөгчтэй ажилласан. Нэг өмгөөлөгч нь надад зааж зөвлөөд явж байсан. Нөгөө нь сүүлийн хоёр шүүх ажиллагаан дээр өмгөөлсөн. Өмгөөлөгч Н.Наранбаярт баярлаж талархсанаа илэрхийлэх ёстой. Тэр хүний дэмжлэг туслалцаагүйгээр ялахад хэцүү байсан. Учир нь миний эсрэг монгол улсын урдаа барьдаг хоёр эрдэмтэн зогсож байсан. Н.Наранбаяр гэдэг өмгөөлөгч маш сайн ажилласан. Тэр хүний ач, ур чадвараар шүүх ажиллагаа нилээн сайн явагдсан. Мөн Үйлдвэрчний эвлэлийн хуульч Анхзаяа гэдэг бүсгүй надад их тусалсан.

-    Шүүх хурал болохоос өмнө шүүх байгууллагад хэр итгэж байсан бэ? Хүмүүс шүүх байгууллагыг мөнгөтэй талд үйлчилдэг гэсэн ойлголттой байдаг шүү дээ?

-    Тийм. Би битүүхэндээ айж байсан. Миний эсрэг зогсож байгаа нөхдүүд чинь мөнгөтэй, танилтай шүү дээ. Гэтэл шүүгч маань гайхалтай сайн ажилласан. Яг хуулийнхаа дагуу явсан. Төрийн байгууллагуудад итгэх итгэл их өндөр болж байгаа. Нэг үеэ бодвол цаг өөр болжээ. Дөрвөн сарын хугацаанд шантрах зүйл их байсан. Тэд намайг залхаах гээд байна гэж дотроо бодож хаяад явмаар санагдаж байсан. Энэ хугацаанд “Оюутолгой” компанид надтай хамт ажиллаж байсан хүмүүс залгаж их урам зориг өгч байсан. Мөн хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд, ах дүү хамаатан садан, миний талаар бичсэн мэдээн дор коммент бичин дэмжиж байсан бүх хүмүүстээ баярлалаа гэж хэлье.

-    “Оюутолгой”-н хувьцаа 11 хувиар буурч, доод цэгтээ хүрсэн гэж байгаа. Ийм болоход юу нөлөөлсөн гэж та бодож байна?

-   Олон улсад нэр хүнд нь унаж байгаа. “Оюутолгой” компани  хэрвээ олборлож чадахгүй бол болчих ёстой юм. Олон улсын туршлагаас харахад заавал яаран олборлохын хэрэггүй. Тухайн улс орон, ард түмэнд ашиг хүртээж чадахгүй бол орхичих хэрэгтэй. Байж л байг. Хорин хэдэн жилийн дараа үнэлэмж нь бүр их болно. Энэ зэс, алт байгалийн баялаг үнэлэмжээ алдана гэж байхгүй. Өнөөдөр олборлож чадахгүй хэрэлдэж, маргалдаж байснаас зүгээр орхисон дээр. Өнөөдөр Оюутолгой компани өөрийн хүчин чадлаараа өдөрт 100000 тонн эрдэс баялаг боловсруулдаг байгаа. Гэтэл энэ хүчин чадлаар тооцоолж үзэх юм бол Өмнөговь аймагт дөч тавин мянган жилийн туршид хуримтлагдсан гүний ус ердөө гурван жилийн дараа дуусахаар байгаа юм. Үүнийг би Хөдөө аж ахуйн яамны усны нэртэй мэргэжилтэн Батмөнхөөс олж мэдсэн. Тэгэхээр бидэнд цаг хугацааны асуудал маш чухал байна. Бид хоорондоо хэрэлдээд явж байхад л хамаг усаа ашиглуулах магадлалтай байна.  Одоо “Оюутолгой” компанийн бохирын далангийн ус нь шүүрч байгаа гэж сонссон. Бохирын далангийн ус гэдэг нь өтгөн шингэний бохир биш юм. Химийн бодистой шингэн газарт шингэж, агаарт ууршиж гарч байгаа. Тэгэхээр тэнд их ноцтой зүйл яригдаж байгаа юм. Мөн усны асуудал бидний аминд тулсан асуудал болоод байна.

 -    Гурван жилийн дараа Өмнөговь аймаг усгүй болно гэсэн үг үү?

-    Гурван жилийн өмнө Оюутолгойг өмгөөлөөд “Ус хангалттай. Байгаль орчин сүйдэхгүй” гээд ярьж байсан хүмүүс одоо нам гүм байна. Хөдөө аж ахуйн яамны Батмөнх гэдэг хүн ганцаараа “Усгүй болно” гэж тухайн үед ярьж байсан гэдэг. Оюутолгой компанийн хүчин чадал дээр тооцоолоод үзэх юм бол гурван жилийн дараа Өмнөговь гэдэг аймаг усгүй болно. Түүнийг нь юугаар баталгаажуулсан бэ гэхээр өнгөрсөн онд би Рио Тинтогийн мэргэжилтнүүдтэй сургалтанд суусан юм. Тэгсэн Өмнөд Африкийн мэргэжилтнүүд миний хажууд суучихаад “Өмнөговь аймгийг таван жилийн дараа усгүй  болно” гэж ярьж байсан. Тэгэхээр Өмнөговь гэдэг аймаг чинь сонгодог утгаараа цөл болох гээд байгаа юм. Байгалийн тоосжилт явагдана. Дээрээс нь химийн нарийн цагаан тоосжилт явагдана. Нарийн цагаан тоос салхинд хийсээд хүний хамар, амаар орвол эрүүл мэндэд аюултай.

-    “Оюутолгой” компанид ажиллаж байгаа хүмүүсийн цалин нэмэгдээд хэд болох бол?

-   “Оюутолгой” нээлттэй шударгаар ажиллах ёстой байсан. Гэтэл тэгээгүй. Тэгсэн мөртлөө түүнийгээ далдалж том самбарууд дээр талх, сүү тавьж рекламддаг. Бүгд худал шүү дээ. Нисэх рүү явдаг замд байдаг рекламан дээр “Оюутолгой” компанийн ажлын хувцастай нэг залуу ногоо барьчихсан “Байгалийг бид нар унаган төрхөөр нь хадгална” гэсэн бичигний дэргэд зогсож байдаг. Уул уурхайн олборлолт явуулж байгаа газар байгаль орчин хэзээ ч унаган төрхөөрөө үлдэхгүй. Биднийг хуурсан реклам зар тавиад л байгаа. Одоо тэнд ажиллаж байгаа 2000 гаран монгол ажилчдынхаа ур чадвар, мэдлэг боловсролыг дүгнээд цалинг нь өсгөх ёстой.