Байнгын хорооны хуралдаанаар БНСУ-д суух Элчин сайдаар томилуулах эсэхээ хэлэлцүүлэх үеэр “Цааш нь ярих уу, яах уу” хэмээн гэдийсэн тагнуулын байгууллагын дарга асан Б.Хурцын үйлдлийг АТГ-ын дарга Х.Энхжаргал үргэлжлүүлэв. Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар АТГ-ын даргыг чөлөөлөх эсэхийг хэлэлцэх үеэр УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогтын асуултад тэрбээр хариулахдаа “Авлигын индекс ухрахад олон бонд гадаадаас босгож, түүний дараа зарцуулалт бүхий 33 их наяд төгрөгийн хөрөнгийг өршөөсөн нь нөлөөлсөн. Олон улсад Монгол гэдэг нэрийг харлуулсан. 10-аад хоногийн өмнө би ҮАБЗ-ийн гишүүдэд Оюутолгойтой холбоотой маш ноцтой баримтуудыг өгсөн. Энэ бол хамгийн том шалгасан хэрэг. Энэ шалгалтыг зайлшгүй цааш нь аваад явах хэрэгтэй шүү. Бусад анхаарал татсан хэргүүдийн талаар өнөөдөр /өчигдөр/ Улсын ерөнхий прокурортой 15:00 цагт уулзана. Тэгэхдээ гурван боть 69 хэргийг өгнө.
Оюутолгойн хэрэг 90-ээд хувьтай байгаа байх гэж бодож байна. Хамтад нь маш нууц материал танилцуулсан. 33 их наяд төгрөг дээр гүйцэтгэх ажил, мөрдөн байцаалт явуулж болохгүй, нууцлалтай мэдээлэл Татварын ерөнхий газарт байсан. Прокурорын зөвшөөрлөөр АТГ хальт танилцсан” гэсэн нь энэ өдрүүдийн гол сэдэв байх болов уу.
Сангийн сайд асан С.Баярцогтоос эхлээд С.Баяр, Ч.Сайханбилэг гэсэн хоёр Ерөнхий сайдыг, үргэлжлүүлэн Улсын ерөнхий прокурор, Хууль зүйн сайд асан Д.Дорлигжавыг цагдан хорьж шалгасан, шалгаж байгаа АТГ-ын удирдлагын ярианаас Оюутолгойтой холбоотой маш ноцтой баримтуудыг ҮАБЗ-д хүргүүлсэн тухай үг унасан нь анхаарал татах асуудал мөн үү мөн.
Бондын зарцуулалт, 33 их наяд төгрөгийн хөрөнгийг Өршөөлийн хуульд хамруулсан нь авлигын индексээр ухрах шалтгаан болсныг тодотгосон нь ч асуудал. Түүнийг АТГ-д очсоноос өнөөдрийг хүртэл хугацаанд тус байгууллагын зүгээс албан мэдээлэл, тайлбар өгч байснаас бус түүн шиг бодитоор өгч байсангүй. Ямар ч байсан ингэж хэлснээрээ тэрбээр халаагаа өгч буй З.Дашдаваа, Ж.Батсайхан нарт Оюутолгой, бонд тойрсон асуудлыг албан бусаар даатгачихлаа. Шинэ удирдлагууд ажлаа хүлээж авсны дараа хэрхэн ямар бодлого барьж ажиллахаас дээрх хэргүүдийн зангилаа хамаарах учраас үүнийг түр орхиё.
АТГ-ын даргатай зэрэгцэн өөр нэгэн томилгооны асуудал оруулж ирсэн нь Улсын ерөнхий аудитор Д.Хүрэлбаатар. Төсвийн байнгын хорооны хуралдаанаар түүнийг чөлөөлөх эсэхийг хэлэлцэх байсан ч Д.Хүрэлбаатар өөрийн хүсэлтээр өргөдлөө өгснөөр ирэх долоо хоног хүртэл хойшлуулсан юм. 2018 оны арваннэгдүгээр сарын 22-нд УИХ-ын дарга асан М.Энхболдоос тавьсан шаардлагын дагуу чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Үндэсний аудитын газрын даргаар ажилласан байсан Д.Хүрэлбаатарыг бүрэн эрхээс нь түр түдгэлзүүлээд байсан юм. Өнгөрсөн хугацаанд түүнийг ЖДҮ-ээс зээл авсан асуудлаар хуулийн байгууллагаас шалгасан тухайгаа албан ёсны тайлбар өгөөгүй ч тэрбээр ийн ажлаа хүлээлгэж өгөхөөр болсон хэрэг. Гагцхүү өөрийн хүсэлтээр өргөдлөө өгөхөөр болсон Ерөнхий аудитор шалтгаанаа юу гэж тайлбарлах нь сонин байна.
Тэр Тагнуулын дарга асан Б.Хурц эсвэл АТГ-ын дарга Х.Энхжаргал нар шиг “Цааш нь ярих уу?”. 2016 онд Улсын ерөнхий аудиторын албыг хүлээж Д.Хүрэлбаатар 2017 оны долдугаар сард 280 сая ам.долларын төмөр замын бүтээн байгуулалтын зарцуулалтад хийсэн аудитын тайланг мэдээлж байсан нь хоёр жилийн өмнө.
Тэгэхэд “Монгол Улсын төсвийн тухай хууль, Хөрөнгө оруулалтын тухай хууль болон бусад олон хуулийн холбогдох заалтуудыг зөрчсөн төрийн бүхий л шатны албан тушаалтнуудын хариуцлагагүй дур зоргоороо байдлаас болж энэ төсөл хөтөлбөр рүү оруулсан мөнгө ямар ч үр ашиггүй болчихсон. Эргээд Монгол Улс маш их алдагдалд орж байна. Дээр нь зээлийн хүү болон ханшийн зөрүү зэрэг нэмэгдэл зардал гарч, асар их хохирол амсах болчихоод сууж байна. Төрийн аудитын байгууллага чиг үүргийнхээ дагуу баталгаажуулаад гаргаад ирсэн. Хууль хүчний байгууллага энэ асуудлаар ажиллах шаардлагатай. Бид бол цагдаа биш. Энийг сайн ойлгох хэрэгтэй” хэмээн мэдэгдэж байв.
Хуулийн байгууллагаас төмөр замын бүтээн байгуулалтад хийсэн аудитын дүгнэлтэд үндэслэж шалгалт хийсэн эсэх нь тодорхойгүй ч аудитор гэдэг бол энгийн нэгэн албан тушаал биш. Тэр тусмаа Ерөнхий аудитор. Төмөр замын асуудал биш юм гэхэд Д.Хүрэлбаатарт доод, дунд, дээд шатандаа засаглаж байгаа МАН-ын гэхээсээ Монгол Улсын төсвийн гүйцэтгэлийн гурван жилийн бүтэн архив бий. Байгууллагаасаа бүтэн жилийн хугацаанд хийсэн шалгалтыг баталгаажуулж гарын үсэг зурдаг хүний хувьд шүү дээ.
Аудитор гэдэг мэргэжил өөрөө онцлог. Тухайн байгууллагын санхүүгийн гүйцэтгэл болон хаана нь асуудал гарсныг дүгнэлтээр тогтоож, шаардлагатай тохиолдолд хуулийн байгууллагад шалгуулах санал хүргүүлдэг. Тэгэхээр Монгол Улсын төсөв, түүний гүйцэтгэл, ерөнхийлөн захирагч нарын санхүүгийн шийдвэрт бүхэлд нь гурван жил аудит хийж, тэрийг нь хянаж, гарын үсгээ зурсан хүний хувьд Ерөнхий аудитор Д.Хүрэлбаатарт ярих юм байгаа болов уу, гол нь хэзээ. Өндөг шиг өөгүй хүн байдаггүй гэдэгтэй адилхан Монгол Улсын төсвийн гүйцэтгэл, захиран зарцуулалт ном журмын дагуу явсан уу гэдэг нь мэдээж эргэлзээтэй. Тэрэн шиг худлаа юм байхгүй болов уу. Ядаж л Оюутолгой, Тавантолгой, АСЕМ, ээлж дараалан босгосон бондын зарцуулалтад хийсэн аудитын дүгнэлт олон нийтэд хараахан ил болоогүй байна. Сүүлд Үндэсний аудитын газраас Оюутолгойд хийсэн аудитын дүгнэлтээ УИХ-д хүргүүлсэн тухай мэдээлэл түгсэн нь зүгээр ч нэг цаг хугацааны давцхал биш юм.
“Оюутолгойтой холбоотой маш ноцтой баримтуудыг ҮАБЗ-ийн гишүүдэд өгсөн” хэмээх АТГ-ын дарга Х.Энхжаргалын байр суурьтай ямар нэгэн сэмжээр холбогдож таарна. Тэр хэрээрээ улс төр, нийгмийн хүрээнд хүлээлт, эргэлзээ, хардлага төрүүлэх болов. Эцэст нь хэлэхэд өөрийн хүсэлтээр үүрэгт ажлаа хүлээлгэж өгөхөөр болсон Ерөнхий аудитор Д.Хүрэлбаатарын юу ярих нь л сонин байна.
Г.Сонор
Сэтгэгдэл (2)