Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүийн шүүх бүрэлдэхүүн дөнгөж сая шийтгэх тогтоолоо танилцууллаа. Улмаар гадаадын тусгай албатай хамтран ажилласан гэм буруутайд тооцсон яруу найрагч Ц.Хуланд есөн жил зургаан сар хорих ял нээлттэй хорих байгууллагад эдлүүлэхээр шийдвэрлэжээ. Тэгвэл бид түүний эх орондоо бичсэн ЗУРГААН шүлгийг хүргэж байна. 

1. Ирээдүй анирдахын бадаг 

Илд харших чимээнээр мөсөн түрлэг цангинанхан

Ижий түүхийн мөрөн тунгалагшинхан урсана

Ирээд одсоны араас гуниглах амархаан

Ирээдүйн чинь тухай бодох л зовлон юм аа эх ороон

Цоолбор шаргал үүлс намрын тэнгэр барлана

Цогтын цагаан балгас дээр хаврын бороо цайрна

Цохлоод ирдэг үйлийн үр-ирээдүйн тухай бодол

Цоолдоод миний энгэрийг, нулимс шиг хавж унана…

Ирээдүйгээс би

Илиадыг хол давсан Гэсэр, Жангарын туулиа нэхнэ

Их засаг тохинуулсан чин шударгуу хуулиа нэхнэ

Дэлт найман шарга шиг хурдтай байхыг хүснэ би,

Дэлүүн болдогт залсан шиг хаантай байхыг хүснэ ээ

Халхын саруул тал тэнгэрийн хаяатай сүлэлдэж

Харцгайн дэвэлт шиг саран энгэрийн зүү мэт таширлана

Цэцгийн толгой тасддаггүй үртэй байхыг хүснэ би,

Цэцдийн толгой авдаггүй төртэй байхыг хүснэ ээ

Ирээдүйгээс би

Гучаад оны босоо ятга-гунгалуутайн Нацагдоржоо

Гуниггүй мишээж яваа Пагамдуламтай нь олж харна

Хар ус нуурын хөвөөнд бодлогоширсон Явуудаа

Хаадын сэнтий шиг Отгонтэнгэрээр хөшөө босохыг харна

Норовлин цэнхэр говиосоо улаан хацартай охид төрж

Норовбанзад шиг дуулахыг сүслэн чагнана

Ноорхой эвий Адарсүрэн найран дундаас өндөлзөхөд

Нодготой төрийн алга тэнийж, одонгоо шагнахыг үзнэ ээ

Ирээдүйгээс би

Гандангийн хашаанд зулж унасан анхны цаснаас ялгаагүй

Гарцаагүй сэтгэл нь цав цагаан миний муу ард түмэн

Манжийн дарлал шиг унтаа цаг үеэсээ өндийж

Манлай вангийн үхэл шиг босоо амьдрахыг хүснэ ээ

Тужийн нарсанд дүрэлзсэн хувьсгалын дөлөөс тасдаж

Тулгандаа миний асаадаг өглөө бүрийн улаан нар,

Тусгаар тогтнолоо зарласан цагаан лавайн эгшиг

Туургат гэрийг минь гийгүүлсэн энэ л эрх чөлөөгөөр

Ирээдүйд би

Айл бүрийн хоймрыг дуу шиг дүүргэнэ

Амьсгалын тоолонгоор Монголдоо би сүү шиг амьдарна

Сүү шиг алдраар эх орноо мялааж

Сүлд шиг төрөөр өөрийгөө би шагнана аа...

2. Эх орон

Хайртай гэж чангахан хэлсэндээ үнэн байдаггүй
Хайртай л бол хэлээд байхын хэрэг юун!
Эх орон гэж элдэв тангараг, сүржин үгийн хэрэггүй
Эгэл жирийн хамгийн чимээгүйд ч эх орон байдаг юм
Хайрлана гэдэг сүржин үг, танхай шүлэг биш
Халамцуухан явахдаа Чингисийг магтаж ширээ тойрсон яриа биш
Шивнэж цөөхүүлээ ярьдаг нууцгайхан сэдэв ч биш
Шивнээ ярианы дайтай
Эх орон гэж байдаггүй юм
Салхин шүүдэр тусаагүй шувуун цоохор өндөг шиг
Саран доорх орчлонд эмзэг зулай эх орон минь!
Таныг хайрлана гэдэг чухамдаа юусан билээ?
Тасархай үлэмжийн хайр бидэнд үгүй бил үү?
Өчигдрийг муулж, өнөөг магтах нь хамаагүй
Өнчирч ганцаардсан эх орон хэзээ ч лав байгаагүй
Чимээгүйхэн он жилүүд бүхнийг далдлаад өнгөрөхдөө
Чи биднээс харин эх орныг минь л нууж чадаагүй.
Хайртай гэж хожим нь хэлэхийн тулд
Халуун зүрхнээс эхэлдэг нутгийнхаа хилийг манаж
Хазааргүй хүлэг шиг он жилүүдийг дөрөөлөн
Хаяа тусгаар Монгол Улсыг өнөөдөрт би авчраагүй.
Туждаа балчир үрс голомт залган үлдэх
Тулгандаа сахисан улаан нар хэвээрээ байна.
Эндэж осолдсон тавилан бидний дунд дутуу ч
Элэгдэж хорссон юм алга, Эх орон бүтнээрээ байна.
Чалчаа дэмий ярьж, тангараг өргөхөө боль!
Чамаас чухам юу хүлээж, алгаа тосох вэ? Эх орон!

3. Өөрийгөө би чамаас олсон

Өөрийгөө би чамаас олсон
Өлгий болоод живх, өндөр уулс чинь байсан
Өндөр босгыг чинь алхах гэж
Өт болоод хорхой аль алиныг нь дамжсан
Унах газраа олохгүй тэнэсэн намайг
Уйлахад минь тоссон эх орон минь ээ

Ижийгээ би чамаас олсон
Ижилгүй дуурайх гэж зүсийг нь өвчиж төрсөн
Дахиад ямар цээжин дотроос нь түлхлэх биш
Даалимбан дээлнийх нь хормойг шалба норгож унасан
Сайхан ижий минь намайгаа үүрч алхахад
Салхи чинь хүртэл хүндэднэ гэж хийсч одсон
Ижийнхээ нурууг амрааж, хөлд орохын цагт минь
Ивж ургасан өвс нь налж сөгдсөн эх орон минь
Ижийгээ би чамаас олсон
Гуниггүйхэн залуу насаа би чамаас олсон
Гайхуулж бас гайхаж үдсэн он жилүүд
Үсээ задалж бүсээ тайлж сарыг өвөртөлж хоноход
Өрөвдсөн байлгүй, үүрээр зугтсан байсан
Үлгэр хэлүүлдэг насыг минь харамгүй өгсөн атлаа
Үнэтэй цаг хугацаагаа надаар элээлгэсэн эх орон минь
Гуниггүй залуу насаа чамаас би олсон
Сайхан амрагаа би чамаас олсон
Сартай шөнөөр хань хийж
Салхиар чинь хүртэл гоёж өссөн
Хилээ мануулах гэж төрүүлсэн олон эрсийг чинь
Хичнээнийг нь шүлгээр уяруулж өөрийгөө манууллаа
Булгилсан зүрхийг минь шалгах гэж
Бусдын амрагийг үзүүлэн тохуурхаж
Булаалдаж эрхлүүлсэн эх орон минь
Сайхан амрагаа чамаас олсон эх орон минь
Эрх танхил үрээ би чамаас олсон
Эрхлүүлэх гэж дахин би хэлд орсон
Ийм муухай амьтныг минь хөлд оруулах гэж
Их үдийн наран чинь ханын толгой дамжсан
Хамгийн нандин дууг үрийнхээ зүлай дээр аялахад
Хүй дарсан газрынхаа чулууг дэлгэсэн
Ирсэн болгоныг хувьтайд дуулгах гэж
Ивлэсэн юм шиг л асгарсан бороотой эх орон минь
Эрх танхил үрээ би чамаас олсон
Буцна буцна гэвч чамайг би айлгахгүй
Бууриа хөдөлгөвч надаар чи дутахгүй
Бусдаас гуйхгүй үхлийг хүртэл чамаас олохын цагт
Бурхад чинь хүртэл намайг булаалдана эх орон минь...

4. Дахин ирэхгүй

Идэрхэн танхил нас минь дахин ирэхгүй
Ийм л хаврын ногоо хөлийн дор ургахгүй
Инээд алдан өөдөөс чинь гэнэт харах минь давтагдахгүй
Илбийн юм шиг зөөлөн салхи өнөөдрийнх шиг үлээхгүй ээ
Би яг л энэ хаврын ногоо шиг
Билгийн цэнхэр тэнгэртээ ирж яваа шувууд шиг
Би бийр нь үгүй зурагдсан сонгодог нэгэн бүтээл ээ...

                                              5. Эх орон танаа
Тарааж болохгүй, хувааж ер боломгүй
Талынх нь дов жалгаар салхи дэгдэж барамгүй 
Саран өртөөлж, наран тойроглож ханамгүй 
Сайхан эх орон танаа хатуу үг хэлье 
Элэг зүрхнээс уяатай гэж хэдэн үеэрээ монголчууд дуулдаг юм 
Энэ хэдэн хүүхэд чинь жаргах цаг хэзээ байдаг юм бэ 
Талаар нэг тараасан хүн чулуудаа та хар, 
Таны элгэнд өвс болж ургасан баатруудаа сана, эх орон... 
Ямбатны олбог, найрагч миний ширдэгнээс 
Ямар ялгаатай байдаг юм 
Ясны нимгэн, цусны өнгөөр 
Монголоо хэд хуваах гэсэн юм 
Яагаад миний сэтгэлд харин 
Бүтнээрээ байдаг юм, эх орон... 
Алтайг давж, Өлгийг орхисон хасгууд чинь 
Ага-Ыигийн дэгдээхэй, уран жиргээт домбороосоо 
Арай л илүүтэй Монголыгоо зүүдэлж яваа шүү 
Захчин, торгууд амтай хэлтэй мянгад чинь 
Заяын хүрээ сахисан номхон торгон өөлд чинь 
Босоо нүдэн сартуул, Дарьгангын дөрвөд чинь 
Ботгоны мөр шиг Монголдоо бултаараа хайртай 
Болоо юм биш үү, эх ороон? 
Осолдохгүй, таны л гунигаар хоолой норгож 
Орь залуудаа Боржигон Нацагдорж шүлгээ хумьж 
Тоостой судар шагайсан мэргэд хөвгүүд чинь 
Торны цаанаас чамайг л дууддаг биш бил үү 
Тоож хэний нулимсыг арчих юм бэ, эх орон? 
Хаад ноёдын өмнө бөхөлздөгөө больж үз, 
Харийн улсын алган дээр алтаа дэлгэхээ азнаж үз 
Хар толгойны дээр отго жинс л тогтдог 
Харц биднийхээ цээжинд эх орон та хоргоддог... 
Нүүдэл гүйцэхгүй тогорууны даль шиг хөх туганд 
Нүүрээ нааж үнсдэг харцынхаа хүүхдийг хайрла 
Хадаг дэлгэдэг гар дээрээ ерөөл тавьж айлтгая 
Харуусал гунигтай цээжинд минь итгэл өгч хайрла 
Соёмбо алтарсан ууланд минь 
Солонго тоглосон талд минь 
Хулан хулжаах говьд минь 
Хуур эгшиглэх монгол гэрт минь 
Ялгуусан төрийн ивээлээ тэгшхэн хүртээж үз 
Ямар ч цагтаа эх орон та Эх орон шиг байж үз 
Зуузай холбосон дэлхийн гүрнүүд 
Зуун хүлэг шиг уралдаж гэмээнэ 
Тоосон дундаас сарваа даага шиг 
Торойтол ганцаараа түрүүлээд ир 
Торгууд, халх, буриад чинь 
Тосоод авна эх орон минь 
Залбирдаг бурхан шиг минь гийгүүлээд ир 
Сөхрөөд уная, эх орон минь 
Загнуулдаг хүү шиг минь өмөлзөөд ир 
Тэврээд авна, ард түмэн чинь!

                                                    6. Зүгээр л нэг амьдрах юмсан
Зүгээр л нэг амьдрах юмсан
Зүлгэн дээр гэрээ бариад . . .
Зүү утас нийлүүлэн хүүдээ дээл оёж
Амрагаа хүлээж
Амраг минь адуунаасаа ирж
Зүгээр л нэг амьдрах юмсан . . .

Л.Сайнаа