-
2017 оны 3 сарын 14
Монгол Ардын намын рейтинг үеийн үед ганцхан зүйл унагааж ирсэн ганц зүйл бол албан тушаалын наймаа. Сонгуульд нэр дэвшигчдийнхээ халаасыг сэгсэрч байж тойрог өгдөг, гарвал албан тушаал хуваарилдаг, хурган дарга нарыгаа мөнгө хүүлэх зорилгоор шинээр ажлын байр зохиогоод ч болтугай төсвийн мөнгөнөөс хумсалдаг үзэгдлийг анх бий болгосноос хойш бусад улс төрийн намынхан дуу дуугаа авалцаж,
-
2017 оны 3 сарын 13
«Дияан» гэж юу болох талаар цөөнгүй удаа хөөрөлдөж байсан болохоор та бүхэн тодорхой ойлгоцтой болсон болов уу гэдэгт итгэлтэй байна. «Гаднаа бэлгэст автахгүй байх нь дияан, дотроо сэтгэл үймрэхгүй байх нь самади» хэмээн зургадугаар багш Хүйнөнгийн үгээр би хариулж байсан санагдана.
Дияан нь бүр эрт Бурхан багшийн замбуулинд заларч байх үеэс эхтэй гэсэн нэгэн домог байдаг. Түүнд өгүүлснээр нэгэн өдөр Эсрүн тэнгэр Тас цогцлосон уулнаа залран буй Бурхан багшид алтан өнгөт тэнгэрийн цэцгийг өргөн барьж хамаг амьтны тусын тулд ном айлдахыг гуйжээ.
Бурхан багш Эсрүн тэнгэрийн хүсэлтийг болгоож алтан өнгөт цэцгийг нүүрний өмнө нааш цааш хөдөлгөн, эрдэнийн суурин дээрээ үг дуугүй сууж гэнэ.
Хуран чуулсан тоо томшгүй хүн тэнгэрүүд бүгд Бурхан багшийн санааг ойлголгүй байтал гагц түүний арван том шавь нарын дотроос хатуужил явдлаар тэргүүн хэмээн гайхагддаг Маха Гашиб инээвхийлэхийг үзжээ.
Бурхан багш түүнийг үзээд ихэд баясалтайгаар “Миний харцанд нирвааны яруу зүрхэнг илтгэх Богдсын ном агуулагдаж байгаа нь бодит бэлгэс үгүй тул энэ гүн нарийн арга номыг үсэг бичигт үл тэмдэглэн, өөрийн шажин нэгтнээс бус өрөөл бусдад бүү уламжлагтун хэмээн зарлиг болоод Маха Гашибад өвлүүлж байна.” хэмээн зарлажээ.
Иймд Маха Гашибыг дияаны урсгалын анхны их багш хэмээн тооцдог юм. Түүнээс хойш олон он жил улиран өнгөрч хорин наймдахь үеийн их багш Боди Дарма гэгээнтэн энэ нандин аргыг Хятад нутагт улаачлан авчирч Хө Нань мужийн Сун Шань уулнаа Шао Линь хийдийг анх үүсгэсэн түүхтэй. Бурхан багшийн бадар аяга, жанчийг Бодь Дарма гэгээнтэнгээс өвлөн авсан зургаан үеийн их багш нар тодорсны нэг нь дээр их нэрийг нь дурдсан Хүйнөн гэгээнтэн бөлгөө.
Манай эриний 7 дугаар зууны дунд үеэр амьдарч асан Хүйнөн гэгээнтэн бас л манай Чингис хаан лугаа адил бичиг үсэггүй хүмүүн атал гэгээрлийг олсон нь бас л нэг гайхамшиг юм. «Богдсын ном цагаан лянхуа» судрыг арван мянган удаа уншиж бясалгасан нэгэн хүн зарим ухаж ойлгоход бэрхтэй утгасыг Хүйнөн гэгээнтэнгээс асуухад ганц сонсохын зуур тодорхойёо тайлан номлодог байжээ. Цаад номын хүмүүн ихэд гайхаад «Та бичиг үсэг мэдэхгүй хэр нь яагаад энэ гүн нарийн номыг ганц сонсохын төдийхөнд төвөггүй ойлгож байна вэ?» хэмээн асууна биз дээ? Түүний хариуд «Тэргүүлшгүйгээс нааш сансар хорвоод түгээмэл оршсоор ирсэн ертөнцийн үнэний тухай Бурханы номонд хүмүүний зохиосон эрдэм болох бичиг үсэг гээч зүйл хавьташгүй юм» хэмээн айлдсан байдаг. Хүйнөн гэгээнтэн нь Бурхан багш, Йисус Христ, Мухаммед, Сократ, Аристотель, Күнз, Лаозы. . .нарын хамт хүн төрөлхтний түүхэнд тодрон гарсан арван суут сэтгэгчдийн нэг хэмээн тооцогддог болохыг энэ дашрамд өгүүлсү. Түүний айлдсан «Мандал судар» болвоос зүүн Хятад зэрэг Зүүн Ази даяар 2000 шахам жил дэлгэрэн хөгжих явцад цорын ганц хүлээн зөвшөөрөгдсөн судар хэмээн тооцогддог учраас хэдэн жилийн өмнө Энэтхэгийн Буддын шашинтангууд түүнийг Хятад нутгаас ёс төртэй хүлээн авч Тансан ламын замнаж ирсэн Торгоны зам дагуу явсаар Энэтхэг орноо залан аваачсан тухай мэдээг зарим уншигчид гадаадын хэвлэл дээрээс уншиж байсан буй за.
Фэйсийн анд Сараа дүү минь надаас та бясалгал хийдэг үү хэмээн асуусны хариуд би урьд амласан ёсоор дияаны нэгэн домгийг ярьж өгвөөс тэр нь миний бясалгалын талаарх ойлголтыг ямар нэгэн хэмжээгээр илтгэх болов уу хэмээн бодож байна.
Хүйнөн гэгээнтэн лүгээ нэг цаг үед амьдарч асан Во Лүнь буюу монголчилбол «Хэвтээ хүрд» нэрт нэгэн дияанч нэлээд олон жилийн турш бясалгал бүтээлд шамдсаны эцэст гэгээрэлд хүрчих шиг санагджээ. Тэгээд өөрийн эрдэм чадлыг Хүйнөн багш лугаа тэнсэхээр шийдээд өөрийн зохиосон нэгэн шүлэглэлийг их багшийн сүмийн үүдэнд наасан аж. Түүний утгыг сийрүүлбээс:
«Хэвтээ хүрд надад уран арга буй нь
Хэрэгтэй хэрэггүй бодлыг таслаж чадмуй
Үзэгдэх мэдрэгдэх оронд сэтгэл хөдлөхгүй
Үргэлж бодь сэтгэл минь нэмэгдмүй» гэсэн байжээ.
Өнөө хэр бодит амьдралын явцад цөөнгүй хүмүүс бясалгалыг ийм л түвшинд ойлгож хэрэгжүүлэхээр төөрөлдөж байдаг бус уу? Харин тэр шүлэглэлийг үзээд Хүйнөн багш шавь нартаа хандан “Во Лүнь дияанч Богдсын номын чинад утгасыг онож ухаараагүй ажгуу. Хэрвээ түүний айлдсан энэ аргаар бясалгах бөгөөс үхсэн хүнээс өөрц юу байх билээ? Үзэгдэх мэдрэгдэх орон ахуйд сэтгэл хөдлөхгүй гэвэл амьгүй мод чулуу зэрэг зүйлс л тийм байдаг байх даа. Тийм эрдмээр хамаг амьтанг яахин зовлонгоос гэтэлгэж чадах билээ?” хэмээн зарлиг болоход шавь нар нь багшийн тааллыг ухан ойлгожээ.
Хүйнөн багш тэр даруй Во Лүнь дияанчид зориулан хариу нэгэн шүлэглэлийг айлдсан нь дорхи мэт болой:
«Хэрэгтэй хэрэггүй бодлыг таслах арга
Хэрмэл дияанч надад угаас үгүй
Үзэгдэж мэдрэгдэх оронд сэтгэл хөдлөмүй
Үргэлж бодь сэтгэл нэмэгдэх гэж юусан билээ?» гэсэн утгатай аж.
Олон шавь нар нь харин энэ шүлэглэлийн утгыг ойлгосонгүй. Арга ч үгүй шүү дээ. Бидний дунд олон хүмүүс бясалгалын талаар төсөөлдөг үндсэн ойлгоцоос бараг эсрэг шахам зүйлсийг номлосон юм чинь. Хүйнөн багш шавь нартаа хандаж ийн айлдаруун: “Тодорхой нэг арга бий гэвэл түүнд автаж баримтлаад сэтгэлийн мөн чанараас гажсан хэрэг болно. Хэрвээ тэгвэл нөгөөх «Арга номонд түйднэ» гээч болох бус уу? Элдэв бодлыг ор мөргүй таслана гээд үндсэн зорилгоо болгочихвол дээр өгүүлсэнчлэн мод чулуунаас өөрц юу байх билээ дээ? Бодол бол байгалиас заягдмал сэтгэхүйн үзэгдэл учраас байж л байг. Тийм болохоор би үзэгдэж мэдрэгдэх гадаад орны дунд сэтгэл хөдлөмүй гэсэн хэрэг. ХАРИН МИНИЙ БУСАД ХҮМҮҮСЭЭС ГОЛ ЯЛГАРАХ ОНЦЛОГ ГЭВЭЛ ТЭРХҮҮ ҮЗЭГДЭЖ МЭДРЭГДЭЭД БАЙГАА ГАДААД ОРНЫ ҮЗЭГДЭЛ ЮМСАД СЭТГЭЛ МААНЬ АВТАЖ БАРИМТЛААД БАЙДАГГҮЙД ОРШМУЙ. Өөрөөр хэлбэл элдэв бодол үүсэх үндсийг нь таслаад байна гэсэн үг. Бодь сэтгэл хэмээгч нь үүсэхгүй, устахгүй, нэмэгдэхгүй хасагдахгүй атгаггүй, автах баримтлах зүйл үгүй, би үгүй, нисваанисаас ангид орших сэтгэлийн мөн чанар буюу Бурханы таалал болой. Тийм болохоор Во Лүньгийн өгүүлсэн үргэлж нэмэгдэнэ гэж юу байх билээ гэдэг санааг би онцлосон хэрэг.” хэмээн айлдсан гэдэг.
Та бүхэн ороо бусгаа нийгмийн түмэн үзэгдлээс ангид нам сэлүүн орчинд ном унших, гадаад хэл үзэх зэрэг ашиг тустай зүйлийг хийгээд үз. Ер нь нэг үгээр хэлбэл өөрийгөө олчихоод түүний дагуу л зөв сайхан амьдраад бай гэсэн үг. Түүнийгээ байнгын хэвшил болгоод дадуулчихвал хэзээ нэгэн өдөр Хүйнөн гэгээнтэнгийн зарлиг болсон арга номын чанад утга юу болох нь орой руу чинь ороод ирж мэдэх юм шүү. Хүйнөн гэгээнтэн лүгээ ойролцоо цаг үед амьдарч асан Ловон Бадамжунай гэгээнтэн өдөр тутмын амьдралын дунд бясалгал дияаны үйлнээ шамдахын чухлыг бас онцлосон байдгийг АМЬДРАЛЫН БЯСАЛГАЛ хэмээн нэрийдэх нь буй.
-
2017 оны 3 сарын 13
БНСУ-ын ард иргэд баярлаж байна. Тиймээ, тэд баярлах эрхтэй ард түмэн.Үндсэн хуулиараа олгогдсон эрхээ эдэлж, авлигын хэрэгт холбогдсон Ерөнхийлөгч Пак Гын Хег албан тушаалаас нь буулгаж чадлаа. Эрхээ эдэлж, үүргээ биелүүлсэн ард түмэн баярлахаас яахав.
-
2017 оны 3 сарын 10
Тэр өдрийн наран жир бус хорон хурц байв. Сандруу яваа хөсгийнхөн их үд өнгөрч бүхийд Эль хэмээх багавтар тосгон өнгөрөв. Монголчуудыг энэ нутагт ирэхээс өмнө саран сүлдэт лалынхан нутаглаж байсан уг тосгонд сүүлийн жил гаруйн дотор загалмай шүтлэгтнүүд олноор түрэн ирж суурьших болжээ. Харин өнөө Айн-Жалудын тулааны дуулиан энд хэдийнэ цуурайтан ирээд, загалмай шүтлэгтнүүд зүүн тийш, Дундад их далайн хөвөө зүгт мөн адил урт ноолролдсон цуваа болоод хөвөрчээ. Тосгоны зарим байр, оромжноос утаа уугиж, цагаан шороо пургисан гудамжны нь хаа нэгтээд алуулсан хүн гулдайн унасан нь лалууд болоод загалмайтнуудын хооронд энэ өглөө сүрхий ширүүн мөргөлдөөн болоод өнгөрснийг илтгэнэ. Амьд мултарсан лалууд хар толгойгоо аван алс баруунаа харагдах хавцал хадат уулын зүг зугтацгаагаад, ард үлдсэн загалмайтнууд хамаг эд хогшлыг нь хаман зүүн тийш дүрвэцгээж буй нь тэр байв.
Энэ өглөө Баалбек балгаднаа ч мөн ийм явдал болсон билээ. Баалбекийн загалмайтнууд Трифолийн зүг өглөөн нарны дор их тоос манаруулан хошууран сунжралдан хөврөхөд хотын дүүргийн энд тэндээс хар утаа олгойдон үлдсэнсэн.
Эль тосгон нь Баалбекаас Хомс ордог замын тал өнгөрөөд байх тул хөсгийнхөн өглөөний айдас, сандралаасаа багаахан ангижирч, төдий бас хурц хорон нар хийгээд аль өглөөнөөс хойш тасралтгүй үргэлжилсэн шургуу явдлынх нь алжаал ядрал нэмэгдээд явдал нь ихэд суларч, назгайрсан байв. Ачаа ихийн дээр шавдуухан явчихсан тул хөсөгт хөллөсөн тэмээ, морьд ч сульдан тамирдаад иржээ. Одоо тосгоны урдуур үргэлжилсээр зүүн тийш намсах хадат нурууны нахисаар давчихвал Хомс хотын бараа харж болох хэмээн найдацгаана. Хөсгийн түрүүч уулын бачим хавцал дундуур мушгиран өгссөн чулуут замаар овгонуулан зүтгэж, дараачийн хэсэг тосгоноос уулын бэл өгсөх зам дээр муригнан хөдөлж ядаад, өнөөх мамлюкуудад ч үлдээхгүй хэмээн хамаг юмсаа хаман овоолсон хөсгүүдтэй сүүл хэсэг дөнгөж тосгоны захаар өнгөрч бүхийд араас нь сульдаж цуцсан нэгэн морьтон довтолгон иржээ. Дуулгагүй, зүймэл хэлхээ хуягных нь мөрөвч тас цохиулаад санжчихсан, цавчуулсан мөрөө цус болсон торгоор хальт боосон, хамрынхаа хянганд ч хөндлөн шархтай, уруул нь омголтож, хацарт нь цус наалдан хатсан эр тамирдаж цөхөрсөн хоолойгоор
- Ах дүү нар минь ээ! Аав, ээжүүд минь! Хүүхдүүд минь! Бид үүнээс цааш тэсэж чадсангүй ээ. Лалууд араас ирж явна. Ачаа хөсгөө хаяад уул өөд зугтацгаа!
Хагшаа ёлоос зугтах
Харцгайн бяцхан дэгдээхий мэт,
Харгана бутанд нөмөрдөцгөө!
Хад чулуунд хоргодоцгоо! Ах дүүс минь. Амиа авч үлдэхийг хичээцгээ! хэмээн хашгиран дөрвөн мөчөө савчин морио шамдуулсаар хажуугаар нь өнгөрөв. Саяхан л газар ихэд хороов хэмээн тайвширч, дээр нь халуунд нозоорч явсан хүмүүсийн нүүрээр айдас түгшүүрийн сүүдэр бүрэнхийлэн нөмөрч ирээд, тэрхүү дайчнаас хэн ч, юу ч асууж үл зүрхлэн амаа ангайлган мэлэрсээр үлдэж байлаа.
Өнөөх морьтонд нэг эх саахуутай цэгээ өгсөнд авч нэг балгаснаа буцаан сарвайв. Эх
- Хүү минь, залгил залгил, ханатал залгилж ав гэсэнд
- Сайхан байнам, ижий минь. Гэвч энэ миний амсаж буй сүүлчийн цэгээ болох магад учир ганцхан балга хангалттай. Амьд үлдэх хүмүүст үлдээгтүн гээд хэлээ булталзуулан урууландаа наалдсан цэгээг долоогоод дараагийн цувааны араас цогиулав.
Яг энэ үед тосгоны захаар өнгөрөх замын нэг талаас өндөр хадан мөргүү тулж, нөгөө талаас замд тулган барьсан түүхий шавран ханан хэрмийн дундуур гардаг хэсэг дээр нэг тэрэгний мөөр хугарч унаад, ард нь явсан долоо найман тэрэг хааш ч үгүй гацаж орхив. Арын хөсгийг ахалж явсан Дэгээ аравтан олны дундуур зүтгэсээр ирээд ихэд уурсан, өндгөө дарах тахиа мэт гараа алдлан эд юмсаа тэврээд тэргэн дээр түрүүлгээ харан хэвтсэн янхигар хөх авгайг бархируулсаар ховх татан авч хажуугийн хэрэм рүү чулуудаж орхив. Уурсан хилэгнэсэн Дэгээ тархиараа хэрмийн хана саван сулдайн унасан эхнэрийн дээр өнөөх боодолтой, хайрцагтай эд юмсыг нь овойтол шидлэв. Тэгээд мөөр нь хугарсан тэргийг хөллөгөөнөөс нь салган, хажуугаас нь өргөн өнөөх эхнэрийн дээр хөмөрч зай гаргаад, гацсан хөсгүүдийг өнгөрүүлэхдээ тэргэн дээр нь байсан боодолтой бүхнийг замын хажуу руу чулуудаж гарчээ. Дэгээ аравтанг тийм шийдмэг бүхийд төдий болтол хэнийг ч бараандаа хүргэлгүй явж чадсан Гэнсэнгээ хатан хүртэл яаж ч чадсангүй.
Тэдний даван гарч ирсэн тэртээх гүдгэр нуруун дээгүүр тоос татаж, бүртэлзсэн хар цэгүүд ар араасаа тодрон гарч ирж буй нь лавтай мамлюкууд биз ээ. Хэрвээ тэдний морьд сайн аваас гуравхан мөч* өнгөрсний дараа энд ирцгээнэ. Түүнийг харсан Дэгээ аравтан ташуур исгэрүүлэн морьдыг ороолгож, хөсөгнүүдийг өнгөрүүлэх зууртаа,
- Энэ тосгоноос өнгөрөөд хөллөөнийхөө морьдыг суллан унах нь унаад нөгөөдүүлийнхээ араас давхицгаа! Үлдсэн нь уулын бэл өөд чадлаараа гүйцгээ! Эрэгний мухар, хулганын нүх, хад бутаар ч хамаагүй тарцгаа! Илд, нум барих чадалтай бүхэн миний дэргэд цуглацгаа хэмээн хашгирч байлаа.
***
Хавцлын ам өлгөж нэлээн урагшилж амжсан ч хөллөөний морь, тэмээд нь ихэд сульдаад, овон товон үхэр чулуутай сайраар хөдөлж ядан буй түрүүчийн цувааныханд энэхүү түгшүүрт мэдээ ирэхэд хурц хорон нар, хавцлын бүгчим хоёрт өглөө үүрээр нөмгөн шалдан шахам гарсан хүүхэд багачуудын ам хатаж, настан буурлуудын тархи толгой манарчихсан тун хэцүү явжээ. Тамирдаад, хоолой нь бараг гарахыг байж, дэмий л харц нь хуурай гялалзах тэрхүү элч цувааны дунд явсан Ялвиг ноёнтонтой зэрэгцэн ирээд,
- Ах дүүс минь, аав, ээж нар минь! Харгана бут руу, хад чулуу руу зугтацгаа, амиа авар! Бид үүнээс цааш тэсэж эс чадав.Өршөөгтүн! хэмээн шүдэн завсраараа сийгүүлэн чүү хэлж амжаад мориныхоо буруу хажуу руу гулдайн унав.
Ялвиг болоод түүнтэй хамт явсан Сөнөдийн буурал дайчин эр элчийн толгойг газарт унахаас өмнө тосон авч, хажуугаар нь өнгөрч байсан тэргийг зогсоон дээр нь хэвтүүлэв. Тэгээд зуурсан шүдийг нь хутганы үзүүрээр гөжин жаахан цэгээ цутгавал, хэсэг азнаснаа элч түгшүүрт үгсийг хүргэх газар нь хүргэж чадсан эсэхээ шалгах мэт толгойгоо хүчлэн өндийлгөөд, Ялвиг ноёныг таньж,
- Эцэг минь, нэг ч болов хүнийг амьд мэнд үлдээх арга сүвэгчилж үз. Бушуул. Ёрын муусайн мамлюкууд хэнийг ч үл өршөөж, таарсан бүхнээ хяргаж буй гэв.
- Хэр хол явна гэсэнд,
- Одоо Эль тосгонд дөхөж буй. Тарцгаа, уул хадаар, бут модоор, нуугдацгаа. Илдийг минь дэргэд үлдээгээд намайг энд орхигтун. Үхэхдээ би Хөх тугийн дайчин эр хэрхэн дэр авдгийг* муусайн мамлюкуудад бахтай сайхан үзүүлэмз хэмээн өгүүлэв.
Ялвиг ноёнтон түүний аманд дахиад жаахан цэгээ, бас хүч тэнхээ нэмдэг бор зутан цутган байтал дээш өгссөн хүмүүс гэнэтхэн шуугилдан хашгиралдаад эхэлжээ. Мамлюкууд зам угтан өмнөөс ирж буй нь тэр үү? Сартуулын Ялвиг ноёнтон угийн уран цэмцгэр, бичиг номын эрхэм хэдий ч эрслэх цаг ирэхэд илд ч бас бүжиглүүлж чадах билээ. Тэрбээр илдээ сугалан ойрхон байх хэдэн өвгөн дайчдын хамт элчийг хэвтүүлсэн тэргэн дээр гаран, ард нь ирж явсан хөсгийнхний зарим нь хавцлын энгэр лүү харайлдаж, зарим нь хөсөг тэрэгнийхээ доогуур, хад чулууны хажуугаар бултганан гүйлдэж байтал дээд хошууг нь тойрон омголон хурц морьтнууд давхилдан гарч ирэх нь монголчууд аж.
Хомс балгадад сахин суугч Монгол зуутнуудын нэг Хаш хэмээх эрдүүхэн залуу даргач Ялвиг ноёнтны дэргэд хатируулан ирээд,
- Өвгөн ах нар минь, бэрх хэцүү юм ч болжээ дээ. Ард дахиад цуваа бий юу хэмээв.
- Ард хоёр цуваа бий. Гэвч сүүлчийнх нь одоо амжихгүй болсон болов уу. Учир нь сая араас - гээд тэргэн дээр хэвтсээр буй элчийн зүг дохиж, - элчийн өгүүлэхээр лалууд Эль тосгон луу лавтай орж иржээ... Харин дундын хөсөг энэ хавцлын ам өгсөж буй хэмээн найдна гэв.
- Хомст амжиж очсон ч бид тэнд хүч сул, балгадын хэрмийг удаан тогтооход амаргүй байгаа. Халебаас нэмэлт хүч нааш гарсан нь тодорхой ч тэд үүрээс өмнө амжиж ирэхгүй. Гэвч бид мамлюкуудад энд ч, тэнд ч, балгадад ч, ер хаана ч тэр гацаа үүсгэх л болно.
Яг энэ үед хөндий өгсөн нэгэн морьтон гарч ирсэн нь хөллөөний морь суллаж унасан Хачир хөвүүн аж. Хөвүүний араас төдөлгүй дахиад нэгэн морьтон гарч ирэв. Хаш зуутан,
- Та бүхэн аль болох зүтгээд энэ хөндийн эхэн дээр гарахыг бод. Одоо хөсгийн хэрэг ер үгүй учир орхигтун. Суларсан морьдоо хүүхэд, бүсгүйчүүдэд унуулан явуул. - гээд хавцлын байдлыг тогтоон харав. - Хэрвээ хориг босговол энэ боом тун таарах газар санж. Эрхэм ноёнтон, та энд үлдсэн тэргүүдээ угсарч, хориг шивээ босгогтун. Бид мамлюкуудыг хавцлын аманд тогтоон барьж эс чадваас эргэж энд хоригловол зохино хэмээгээд илдээ дохин, цэргээ дагуулаад хөсөг тэргүүдийг зайчлан хайрга чулуу үсчүүлсээр хавцал уруудан давхилдав.
Лавтай нэгэн зуут орчим цэрэг эрс Хомсоос тосон ирцгээжээ. Амжиж ирсэн Хачир хөвүүний хэлэх нь сүүлийн цувааныхан доод бэлээр тарж гүйцсэн ба түүнийг хавцлын аманд ирж бүхийд Мамлюкууд тосгоны зах руу орж байсан гэв. Хачир хөвүүний араас ирсэн нь Дорнод байжээ. Архи нь хэдийнэ гарсан тэрбээр үнсэн хөх царайтай болчихсон үг хэлгүй дэргэдүүр нь өнгөрөх гэхэд Явлиг ноёнтон цулбуурдан авав. Дорнодын нүд томорч, хамраа сарталзуулснаа,
- Өгөр муу өмхий Сартуул чи юуны учир Хөх монгол надад халдаж зүрхлэв. Тавь чи, наад цулбуур! хэмээгээд мориныхоо жолоог дугтчин, давирч, цулбуураа Ялвиг ноёнтны гараас шувт татах гэж оролдов.
- Буу чи. Ийм цагт зөвхөн өсөх идэр хөвүүд, эсвэл эргэж тулах дайчид л морьд хүлэглэх учиртайг мэдэхгүй юу чи. Чиний наад согтуу толгой хэнд хэрэгтэй болоов хэмээгээд, барьцаа ахиулан, Дорнодын салбагар ханцуйнаас гуд татан унагалаа.
- Монгол ахан дүү нар аа! Энэ муу Сартуул боол монголчууд бидний хоолонд цадаад, одоо надад халддаг болжээ, авраарай! Энэ муу миний морийг булаагаад өөрөө амиа хоохойлон зугтаах гэлээ. Хараарай, үзээрэй, туслаарай! хэмээн бархирч гарсанд, Ялвиг ноён,
- Дуу чи. Би Их төрийн Хөх тугийн өмнө тангараг өргөсөн төрийн түшмэг байна. Чам шиг хайран сайхан Ихсийн нэрийг гутааж, өчүүхэн амиа өмөөрөн бөөцийлөн явсангүй. Ингэхэд хэн нь боол шиг явнам билээ.
Аалзан төдий амиа
Арчилж үл чадах
Арчаагүй өчүүхэн чи юу?
Өндөр төрдөө,
Өргөсөн тангарагтаа
Үнэнч явсаар
Өдий хүрсэн
Өвгөн би юу? хэмээн зандрав.
Дорнод босоод Ялвиг ноёныг заамдан авч,
- Чамай мууг бодвоос би Их Монголын унаган хүү байна. Миний эцэг муусайн Сартуул таануусыг доройтуулж явахад... хэмээн хашгирч гартал Ялвиг ноёны дэргэд явсан дохигор өвгөн Сөнөд дайчин илдээ зугуухан сугалаад, Дорнодын улаан суга руу ялимгүй өргөсхийн дүрчихжээ.
Дорнод Ялвиг ноёныг заамдсан гараа тавьж, суга руу нь яран орж буй илдний ирнээс атгаад, Сөнөд дайчин луу том харан “Та, та чинь... яаж байгаа билээ? Би би....” хэмээн чичигнэн өгүүлсээр эргэлдэн унахад өвгөн Сөнөд дайчин илдээ сугалан, ирийг нь даган урсах хүрэн улаан цуснаас нь цээрлэх мэт хөндийхөн бариад хажуугийн бутны толгойд шувтрах зууртаа,
- Бүү санаа зовни, Ялвиг ноёнтон минь. Энэ мэт өчүүхэн мунхгуудтай үг хэлэлцэн хүний зэрэгт бүү үзэгтүн. Нохойнд нохойн үхэл таарнам. Энэ Дорнодын эцэгтэй би олон аянд хамт явсансан. Эцэг нь эрэмгий сайхан эр ч ийм үр үлдээгээд өнгөрсөн нь нэн гашуун байна. Өнөө эцгийнх нь гүйцээгээгүйг би өмнөөс нь гүйцээв. Энэ мэтийн өтийг ардаа амьд үлдээгээд үхсэнээс аваад үхсэн нь хожмын Их төр, Хөх Монголын минь нэрэнд дэмтэй учир Тэнгэрийн ёс, Их Засаг хууль намайг өршөөнө биз ээ. Цагтаа илд минь олон ч сайн эрсийн цусыг амсаж явсан буй за. Харин ийм адгийн өтөг боолын цусанд илдээ хүргэн бузарлана чинээ санасангүй. Одоо араас ирэх мамлюк дайчидтай нэгэн удаа илдээ зөрүүлж, өчүүхэн өтний цусанд хүрсэн бузрыг нь гаргасугай. Нас минь болов гээд арслангийн зогдор аятай цалин цагаан их үсээ сэгсэрчээ.
Хаш зуутны хэлснээр Ялвиг ноёнтон араас ирсэн арав орчим тэргийг хавцлын боомтой хэсгээр таглан эгнүүлээд, хөллөөг нь мултлан, морьд, тэмээг нь аль идэр бага хүүхэд багачуудад унуулав. Зарим нэгэн залуухан эхийг хүүхдийг нь дүүрүүлэн мордуулжээ. Дорнодоос булааж авсан морин дээрээ Аранзал охины найз өнөөх дэрчгэр хэдэн хөвүүдийн нэг болох Болдтөмөр болон бас нэг охин хоёрыг сундлуулаад “За, хүүхдүүд минь, багачууд минь. Эргэж бүү харагтун. Энэ хөндийн эхээр давж их уст голыг хөндлөн гарна. Түүний цаана гарваас Хомс балгад харагдана. Тэнд хүрсэн хойно дараа чухам хэрхэхийг тэндэхийн даргач ноён та бүхэнд хэлээд өгөмз. За хөвүүд минь. Хожмоо алдартай их баатар болцгоогоорой, Хомсын замд юу болсныг бүү мартацгаагтун” хэмээгээд явуулав.
...
Тайлбар:
Мөч* - Нэг мөч 15 минуттай тэнцэнэ.
Дэр авч үхэх* - Дайчин эрс үхэхдээ ч дайснаа дэрлэж үхэхийг эрхэмлэдэг байж.
Хомс, Баалбек, Халеб* - зэрэг хотууд бол өнөөгийн Сирийн хотууд юм. Жишээ нь Халеб бол өнөө ч дайны гал дүрэлзсээр буй Алепо хот болно.
.
”АУГАА ЭРИН” цувралын ”ХӨХ ИЛДНИЙ ОЧИС” -оос...
-
2017 оны 3 сарын 10
Сангийн сайд Б.Чойжилсүрэн нэгэн ярилцлагандаа “Ний нуугүй хэлэхэд Засгийн газрын өмнө намаа бодох уу, улсаа бодох уу гэдэг хоёр сонголт байлаа. Улсаа нэгдүгээрт бодоод, намаа хоёрдугаарт тавьсан. Улс байхгүй бол намын хэрэг бий бил үү. Тийм учраас улсын эрх ашгийг нэгдүгээрт тавихаас өөр арга байгаагүй. Би ч мөн ялгаагүй УИХ-ын 2016 оны сонгуульд нэрээ дэвшүүлээд явж байхдаа олон сайхан зүйлийг ард түмэндээ амласан.
-
2017 оны 3 сарын 07
Манай улсын эдийн засаг хүндхэн байгаа нь үнэн. Ингэж доройтсоор байгаад дампуурчихвал яана гэсэн айдас иргэдийн дунд их байгаа нь ч үнэн. Ямар сайндаа л улс орноо дампуурахыг харахыг хүсээгүй иргэд сайн дураараа улсдаа хандив өгч байхав.
-
2017 оны 3 сарын 06
...Монголын улс төрийг олон жил баглан хүлж ирсэн “чөтгөрийн тойргийн” сүүлчийн цагираг тасрахад ойрхон болов. МАНАН олигархи бүлэглэлийн зөрчил тэмцэл улам хурц үедээ орж байна. МАНАН бүлэглэлийн анхны дарга Н.Энхбаяр байв...
-
2017 оны 3 сарын 05
Гадаад улс оронд амьдарч байгаа 850 гаруй ээж нар унаган гадаад хэлтэй хүүхдүүддээ манай Гэгээгийн гэрийн сургалтын аргаар монгол хэл зааж сургаад хагас сарын нүүр үзэж байна. Сургалтанд оролцож байгаа хүүхдүүд бүгд маш сайн суралцаж байгаа тухай би урьд нь цөөн бус удаа мэдээлж байсан билээ. Ээж нарын олонх нь харь нутагт байгаа хүүхдүүдэд эх хэлийг нь хялбар сургах арга зам зааж өглөө хэмээн ихэд баярласан сэтгэлээ илэрхийлсээр байгааг өгүүлэх юун. Тэдэн дунд нэг ээжийн асуулт анхаарлыг минь ихээхэн татсан тул нэлээд удаан бодсоны эцэст өөрийн хэмжээнд хариуг нь өгөхөөр шийдлээ.
Асуулт: Би бараг л толгойтой болгон очихыг мөрөөддөг өрнөдийн маш хөгжингүй нэг оронд нэлээд удаан хугацаагаар амьдарсан юм. Хэдийгээр өмсөж зүүх, идэж уух болон эмнэлэг үйлчилгээний хувьд яриа байхгүй сайхан боловч яваандаа хүмүүсийн харилцаа нь хүйтэн хөндий, манайхан шиг ах дүүсэг, найз нөхөдсөг байдал илт дутмаг болохыг ажиглах болов. Тэгээд хүүгээ ийм хөндий хүйтэн хүмүүсийн дунд өсгөөд нэг насыг нь энд баруулна гэж бодохоор хөөрхийг гав ганцааранг нь төөрүүлээд орхичихож байгаагаас өөрцгүй санагдаад нэлээд удаж байна.
Энэ тухайгаа найз нөхөд, хамаатан садандаа цухуйлган ярих тоолонд өөдөөс «Чи юу ярьж байгаа юм бэ? Тийм сайхан нийгэмд амьдарч чадахгүй байгаа чинь ёстой л нэг аманд орсон шар тосыг хэлээрээ түлхэв гэгч болох байх даа. Монголд болж бүтэж байгаа юм тун хомс байна. Адаглаад л жаахан хүнд өвчин тусахад үзүүлэх эмнэлэг сувилал хаана байгаа билээ гэдгээ бодооч.» гэх юм. Би хэрхихийг шийдэж чадахаа больчихоод аргаа барахдаа яавал дээрийг танаас асууж байгаа юм шүү. . . . .Болж бүтэхгүй зүйлийг ярих юм бол энд ч гэсэн амиа хорлолт, хар тамхи, биеэ үнэлэх явдал бараг л хавтгай шахам байх юм. . . . .Яавал дээр вэ?
Хариулт: Ер нь аливаа гадаадад амьдарч байгаа хэн хүний хувьд эх нутаг, элгэн садан үндэсний соёлын сайн сайхан тал илүү товойж санагддаг л даа. Энэ бүсгүйн төлөв байдлаас ч тэр нь илт харагдаж байна. Ер нь гадаад хүргэн бэрүүд монголд ирчихээд бидний ах дүүсэг, найз нөхөдсөг зан чанарыг ихэд бахаддаг нь нууц биш ээ.
Нөгөө талаар ганц ийм асуудлыг нэлээд удаан бодож шанална гэдэг сэтгэлд хичнээн зовиуртай хүнд байх билээ. Ядаж байхад нэг хүнээс энэ талаар асуугаадчихсан чинь санаанд таарах таарахгүй янз бүрийн юм яриад сэтгэлийг нь бүр ч илүү үймүүлчихэж байгаа болов уу? Тэгэхээр би энэ бүсгүйд юуны өмнө элдэв бодлууд тэр дундаа монгол явах уу, болих уу хэмээх ацан шалаа шиг бодлоо хэсэг хугацаанд таягдан хаячих гэж зөвлөмөөр байна.
Ер нь хүний өмнө тулгарч байгаа асуудлыг ямар ч мэргэн түргэн хүн шийдээд өгөх нь юу л бол? Харин хамгийн шудрага зам заагч нь хувь тавилан өөрөө байдаг юм шүү гэдгийг хэлье. Элдэв бодол буюу нисваанист тархи толгой эзлэгдчихээд байвал хувь заяаны харгуй дардан зам тэр хэрээр овон товонтой. Харин цэгцтэй цөөн бодолтой байвал тэрхүү зам улам л дурайгаад байж ч мэдэх юм.
Үүнтэй холбоотой эртний нэгэн домгийг энд өгүүлье: Нэгэн дияанч лам бяцхан шавиа дагуулаад нэг голын эрэг дээр иртэл нэг гоё сайхан хатагтай гол гатлаж чадахгүй сандарчихсан зогсож байжээ. Багш лам нь олон таван юм бодсонгүй нөгөө гоо хатагтайг нуруун дээрээ үүрээд гол гаталгаж өгчихөөд цааш замаа хөөж гэнэ. Хатагтай ч яахав баяр талархлаа илэрхийлээд хоцорч дээ. Энэ хэрэг явдал шавийнх нь сэтгэлийг шаналгах сэдэл болох юм гэж хэн санах вэ? Тухайн үед лам хувраг хүн залуу бүсгүйг нуруун дээрээ үүрэх нь битгий хэл залуу хархүү бэргэнтэйгээ гар барьж, цэх харан ярих учиргүй хатуу хүтүү цаг үе байсан юмсанж. «Багш өөрөө өнгө дарсыг цээрлэж яв хэмээн байнга сануулан хэлдэг атал тэр сайхан хүүхнийг яагаад нуруун дээрээ үүрч байгаа юм бол? Энэ нь түүний сахил санваарын ёсонд харш хэрэг бус гэж үү? Тойн хувраг байтугай эгэл жирийн хүн ч ийм хэрэг хийхгүй байсан шүү дээ . . . . . . !» гээд элдэв бодлууд ёстой хөвөрч өгч дээ. Тэр хэрээр түүний тархи оюун чилээрхэн ядарч таарна аа даа. Тэгээд тав зургаан километр хол явсан хойно сүүлдээ бүр тэсэж ядахдаа багшаасаа: «Багш аа ! Та яагаад тэр залуу бүсгүйг үүрээд гол гаталгачихаж байгаа юм бэ?» хэмээн асууж дээ. Гэтэл багш нь хариу өгүүлрүүн: «Тэгээд яачихаав? Би түүнийг гол гаталгаад л орхичихсон биз дээ? Харин чи яахаараа түүнийг одоо болтол үүрсээр энд авчирдаг билээ? Орхи наанаа !» хэмээн зандарчээ. Дотоод сэтгэлийн эрдмийн хүрсэн төвшин гээч үзэгдэх өнгө засал төдийхөн зүйл биш болохыг энэ домог бидэнд сануулнам бус уу?
Ер нь дияаны гол ёсон болвоос тархи толгойг эзлэсэн хэрэгтэй хэрэггүй бодлыг цаг тухай бүрт нь таягдан хаяж байх хэрэгтэй хэмээн сургадаг бөлгөө. Хэрвээ тэгэхгүй болвоос цээжний мухарт хургасан элдэв бодол хүний сэтгэлийг үймрүүлж тэр хэрээр бид чамгүй удаан шаналан зовдог биш гэж үү? Элдэв бодлыг нисваанис буюу зовлонгийн үндэс хэмээн нэрлэдэг нь ийм учиртай юм.
Тэгэхээр би асуулт асуугч ээжид юуны өмнө бодлоо цэгцлэж боломжийн хэрээр таягдан хая гэж зөвлөмөөр байна. «Гаднаа бэлгэст автахгүй нь дияан. Тэр хэрээр сэтгэл эс үймрэх нь самади.» хэмээх сайхан сургаал байдгийг энд эшлэсү ! Гаднаа бэлгэст автахгүй гэдэг нь гадаад орчны юманд автахгүй гэж ойлгох хэрэгтэй. Дээрх ээжийн хувьд авч яривал «Муу хүүгээ хүний газар төөрүүлчих нь үү дээ? Монгол руугаа аваад явбал яадаг бол? Монгол ч сайхан шүү. Энд ч удаан байвал дэмий юм байна аа.» гэх зэргээр гадаад орчны үзэгдэл юмсад автаад тэр хэрээр сэтгэл нь үймрээд байгаа байж таарах нь. Тийм болохоор би тэр ээжид миний хэлсэн аргын дагуу сэтгэлийг чинь үймүүлээд байгаа бодлоо орхичихвол нэг сайхан сэтгэл амран уужраад ирэх вий. Тэр үедээ ямар ч шийдвэр гаргасан зөв зүйтэй тал руугаа хэлбийсэн байж мэдэх юм шүү хэмээн зөвлөмөөр байна.
Хүү чинь дөрөв тавхан настай бага байна. Өсөж том болоод хөндий хүйтэн хүн болох уу? Эсвэл нийтэч сайхан сэтгэлтэй нэгэн байх уу гэдэг нь өөрөөс тань, гэр бүлийн орчингоос асар их шалтгаална. Тэр болтол зай ч байна. Бас лай ч байгаа болохоор тийм холын юманд санаашран шаналахаас илүүтэй өдөр тутмынхаа ажлыг л бөөцийлж бөмбийлөөд яваад бай. Нэг өдрийг үймцэрсэн бодолдоо шаналалгүй өнгөрөөж сур. Тэгж чадваас урьд нь бодолдоо хөтлөгдөөд тэр хэрээр зовж шаналаад байдаг байсан бол яваандаа бодол цөөрөөд ирэхийн алдад түүнд хөтлөгдөх биш харин ч түүний эзэн болсон байх вий. Энэ нь л угтаа бол чиний очих ёстой дотоод сэтгэлийн ахуй орон бөлгөө.
Би баахан урт юм биччих шиг боллоо түүнийгээ базаж дүгнээд хэлбэл «Монголд амьдрах уу? Гадаадад амьдрах уу?» хэмээн ацан шалаанд орж байснаас сэтгэлийн амирлалыг буй болго. Энэ бичлэгийн гол санаа нь сэтгэлийн амирлалд хэрхин хүрч болохыг энгийн үгээр тайлбарласан байгаа. Хэрвээ сэтгэл амгалан тайван болж чадах бөгөөс хаа оршсон газар орон бүхэндээ аз жаргалыг амсаж эдлэх боломжтой байх бус уу?
Энэ бичлэгт дутуу хүтүү санагдсан зүйл байвал нэмж асууж болно.
Айлчлан ирж буй алтан унжлагат тахиа жилдээ айл болгоны хоймор аз жаргалаар халгиж, хүн болгон хөндий цээжиндээ сэтгэлийн амирлалыг оршоох болтугай!
-
2017 оны 2 сарын 26
Цагаан сарын түүх
Чингис хаан:
”Эмээл хүндэдвээс тохсон моринд дарш болно
Эрхэм хэтэрвээс хүмүүний сэтгэлд осол болно
Янз хэтэрвээс ядуу дордост зүдгүүр болмой
Хожмын үр сад эрхэмдээ эрэмшин, осол цалгаа явна аа, тиймээс энгийн даруу болго” гэж айлдсан баримт байдаг.
XIII зууны үеэс тэнгэр шүтлэг, бөөгийн ёсоор цагаалж байсан тухай Марко Пологийн зохиолд тодорхой гардаг. Бүх хүн цагаан сараар цагаан зүсмийн морь унаж, цагаан бөсөөр хийсэн хувцас өмсч, бие биедээ цагаан хадаг өргөж, цагаан идээ зооглодог нь хэн хэндээ хиргүй цагаан сэтгэлээр явж байя гэсэн эв найрын бэлгэдэл байж. Алгаа дэлгэнэ гэдэг надад зэр зэвсэг алга, миний сэтгэлийн өнгө энэ гэсэн утга билээ.
XIII зууны орчмоос цагаан сарыг хавар тэмдэглэх болжээ. В.Инжинаашийн “Хөх судар” романы 39 дүгээр бүлгийн эхэнд “IV жарны анхны жил, улаагчин туулай буюу 1207 онд Чингис хаан хулгана цагт дээшлэн, биеэ ариутгаад, ёсны хувцсаа өмсч, Өүлэн ээждээ мөргөж, ордноосоо заларч гарч ирэхэд есөн зүйлийн гүн нарийн хөгжим, алтан хасын чимээ дуурсгаж, жүн хэнгэрэг дэлдэн угтав. Чингис хаан харьяат олондоо Тэнгэрийн хөвгүүний дохио тэмдэг, хөгжим сэлтэс цөм Өмнөд Дундадын хууль дүрэм болой. Би өөрөө арьсан дээлтэй монгол хүн. Та бүхэн хаан өргөмжилж их сууринд суулгалаа. Өнөөдрийн ёслол сүрдүүлэн цочоох төлөв байдалтай учир Ар газар таарахгүй” гэсэн байдаг.
-
2017 оны 2 сарын 24
УИХ-ын гишүүд юу хийх ёстой вэ. УИХ хэмээх улс төрийн цөм болсон байгууллагын гишүүний хувьд хууль санаачлах, батлах, хэрэгжилтэд нь анхаарал тавих үүрэгтэй. Сонгогдсон ард иргэдийнхээ төлөөлөл болсны хувьд чуулган, байнгын хорооны хуралдаа идэвхтэй сууж, ажлын хэсэгт ажиллах ёстой. Гэвч өнөөгийн УИХ-д ажлаа нэр төртэй хийж байгаа гишүүнийг хайхад ховор болжээ. Намрын чуулганы ирцийн мэдээнээс харахад бараг тэн хагас нь чуулгандаа 50 хувь, зарим нь бүр 16-хан хувийн ирцтэй суусан байх юм. Үүнээс харахад өнөөгийн парламентад чуулгандаа суудаггүй чулуу “хөөлгөгчид их” болжээ гэж дүгнэмээр.
-
2017 оны 2 сарын 24
ХАМГИЙН ТОМ НОМЫН ОРОН
Нэг номын садан залуу анд маань ”Гималайн нурууны ариун дагшин газруудад бясалгал үйлдвээс адис жанлав ихтэй гэнэ лээ.” хэмээн ярихыг сонсов. Үнэндээ аливаа бясалгалч нарын хувьд Монгол оронд маань ч гэсэн эртний том дияанч бясалгалч нарын сууж байсан ариун дагшин номын оронгууд хаа сайгүй байж л байгаа шүү дээ.
”Миний санахад бясалгал дияаны хамгийн том номын орон ”Цээжний хөндийд” оршдог бус уу?” хэмээн хэлэхэд тэрхүү залуу номын садан ямар нэгэн зүйлийг сэрхийтэл ухаарсан мэт учиртай харчихаад инээвхийлнэ билээ. Бурхан багш маань ”Сэтгэл ариусваас Бурханы орон ариусмой.” хэмээн зарлиг болсон байдгийг та лав сонсоо байлгүй. Энэ ёсонг онож ухаарах бөгөөс заавал алс холын Гималайн нурууны ариун дагшин газрыг зорих шаардлага үгүй болох юм.
Энэ бүхний урьдач нөхцөл нь ”Өчигдрийн би өнөөдрийн би биш болсон.”, ”Хоосон чанар хэмээгч бидний вакуум шахуугаар хялбарчлан ойлгодог энгийн ухагдхуун огт биш.”, ”Нөгөө эрэг дээр заавал үхлийн дараа хүрээд гэтлэлийг олно гэдэг эндүү төөрөгдөл болой. Гол нь орчлонгийн буюу зовлонгийн далайд цаг наргүй тасралтгүй хөвөөд байдгийн шалтгааныг онож ухаад тэрхүү шалтгаанаас ангид байж чадах бөгөөс сууж байгаа газар дээрээ ч нөгөө эрэг дээр хүрч болдог.” хэмээх гүн нарийн ёсонг судлаж бясалгахаас эхтэй хэмээн мунхагланам.
Өнөөдөр ”Амьдрал тэтгэх арван санамж” нэрт бичлэг оруулсан нь уншигчдын сэтгэлд маш хурдан хүрч байгаа бололтой. Ер нь энэ мэт хэрэгтэй зөвлөмжүүд олон байдаг л даа. Би нэлээд хэдэн жилийн өмнө Америкад байхдаа ”Хөргөгчний бохирдол” нэртэй нэг өгүүллийг уншиж байсан нь хэн хүний хувьд ихээхэн анхаарууштай зүйлийг хөндөн бичсэн байж билээ. Танай гэрийн хөргөгчинд сар жилээр удсан сав баглаа боодолтой хүнсний зүйл хадгалагдсаар байгаа юм биш биз дээ? Түүнийг айхтар арвич хямгач хүн болох гэж хэрэглээд харамсалтай үр дагаварт хүрч мэдэх юм шүү гэдэг санааг тэрхүү өгүүлэлд бичсэн нь хэн хүний хувьд бодууштай хэрэг юм. Түүнээс гадна сэтгэлд хургасан хэрэгтэй хэрэггүй элдэв дэмий бодол аливаа хүний хувьд ”Хөргөгчний бохирдлоос” ч илүү хөнөөлтэй байдаг тул болж өгвөл сэтгэлээ тиймэрхүү дэл сул хэрэгтэй хэрэггүй бодлоос чөлөөлөн цэвэрлэж байх нь бие сэтгэлийн эрүүл ахуйд хамгаас тустай гэдэг утгаар өглөөний бичлэгийг оруулсан юм шүү. Ингэж чадвал ”Аз жаргал гэдэг одоо” хэмээх үгийн цаад утга чанарыг ойлгоход төвөггүй. Түүнчлэн ”Өчигдрийн би өнөөдрийн би биш болсон” гэдэг үгийг байнга бодож явах нь сэтгэлээ цэвэрлэх энгийн хялбар арга байж болох тул та ч гэсэн өөр дээрээ хэрэгжүүлэх гэж оролдоод үзээрэй.
Ойрдоо зав чөлөө тун багатай байгаа болохоор энэ мэт бичлэг оруулсан чинь сайхан байна шүү.
-
2017 оны 2 сарын 24
...Тѳртэй холбоотой олигтой юм үлдсэнгүй. Энэ удаагийн парламент энэ тал дээр арай гэхэд дэндүү байгаа, тэр хэмжээгээр ард олны хүндлэл холдсоор байна. Ард түмэнгүй тѳр гэж юу байхав дээ! Тулгуураа алдсан нѳхцѳлд улс оронд үймээн самуун дэгдэж зарим оронд иргэний дайн болж байна...
-
2017 оны 2 сарын 23
БИД НЭГЭН ЦАГТ ИЙМ СҮЛД ДУУЛАЛТАЙ БАЙЖ
Оросын төрийн сүлд дуулал болох Бурхан эзэн хааныг минь өршөө дууг дууриалгаж, А.Кадлиц гэх Марийнскийн театрын 1 дүгээр хийлч монголын төрийн сүлд гэх дууг зохиож өгчээ.
Зуун лангийн жороо луусыг
Жуузан дундаа хөлөглөнөө хө
Зураг болсон Богд ламыгаа
Зонховын ширээнээ залав аа хө
Мөнгөн амсартай бүрээ бишгүүрээ
Мөрөн дундаа хангинуулаад
Мөнхийн настай Богд ламыгаа
Мөргөлийн ширээнээ залав аа хө
Бид ийнхүү дуулсаар хужаа шиг луус унаж, жуузанд сууж, ламаараа төр засуулж байсан үеийг германы философич субъектив идиализмийн эцэг Гегель хүн төрөлхтний мөрөөдлийн төр бол ТЕОКРАТ буюу монгол шиг үзэл санааныхаа эцгийг хаанд өргөмжилсөн төр гэж теологи талаас нь дахин дахин жишээ татжээ.
Ингээд эцэст нь монголчууд Богд Жавзандамбынхаа ялгадасыг хүртэл хаяулдаггүй болсон гэнэлээ.
Коммунизмаас үлдсэн зарим өв зөв гэмээр санагдана.
Шар шувталсан, иргэний сургууль байгуулсан, маарамба,оточ залахыг болиулсан нь зэрэг нь зөв байж.
Ер нь шинэ үзэл суртлыг шингээхээд хүчирхэгүүд хүч хэрэглэж байсан нь оносийм бишүү.
Түмэдийн Алтан хан шарын ёсыг нэвтрүүлэхдээ. 1000 бөөг цаазалж ”Шарын ёсыг дагавал 3 жил өөдлөнө,харын ёсыг дагавал 3 жил уруудна” гэсэн гэнлээ.
Жинхэндээ шары ёсыг дагаснаас 300 жил уруудаж, харын ёстой байхдаа 500 жил өөдөлсөн түүхтэй шүүдээ. Алдас муу үг чалчсан бол бурхан өршөөх болтугай.
-
2017 оны 2 сарын 23
АТГ-ынхныг “Эрх баригчдад үйлчилдэг” гэх хардлага сэрдлэгэ байнга дагадаг. Учир нь төрийн эрхийг атгасан улс төрийн хүчин нь нөгөөхөө намнадаг үзэгдэл бараг ёс юм шиг болсон нь үүний тайлал. Сонгуульд ялагдсан л бол гишүүд нь гутлаа үдээд, зангиагаа засаад АТГ-аас дуудагдах ээлжээ хүлээдэг, овсгоотой хэд нь зугтаадаг, оффшор данстангууд нь элдвээр балбуулдаг нь манай улс төрийн тогтсон “соёл” гэлтэй.
-
2017 оны 2 сарын 22
“Би юу хийчихэв ээ” хэмээн сонгуулийн үеэр цахимаар нэг цуурсан Амраагийн шүдэнз одоо л бидэн хэрэгтэй байна. Иргэдийн амьдрал ирэх жилүүдэд дээшлэх найдлага улам бүр багасаж, идэж, уух хүнсний зүйлсийн үнэ тэнгэрт хадаж, эрээвэр хураавар амьдрал минь нэг л бараантаад явчихлаа. Сайн сайханд тэмүүлэх, санаагаараа тэнүүн амьдрахад минь Амраагийн “гэрэл” хэрэгтэй байна. Та дахин нэг шүдэнзээ сураад “МАН юу хийчихэв ээ” хэмээн хашгираад өгөөч. Тэд эдийн засгаа аврах нэрийдлээр иргэдийнхээ амьдралыг дэнчин тавьж, татвараар дарамталж, тэтгэвэр халамжаа хумиж, орлого бүрээс нь хүссэн татаасаа авах юм гэнэ.
-
2017 оны 2 сарын 21
Хятадын ГХЯ-ны сайд Ван И 2-р сарын 20-нд Хятадад айлчилж буй Монгол улсын ГХЯ-ны сайд Ц.Мөнх-Оргилтай хэлэлцээ хийсэн бөгөөд хамт сэтгүүлчидтэй уулзсан байна.
Ван И хэлэхдээ: Монголын тал Хятадын амин чухал сонирхлыг хүндэтгэж байгаагаа дахин нотолж байгаад Хятадын тал баяртай байна. Монголын талтай хамт дээд давхаргын харилцаагаа сайн төлөвлөж, хоёр орны стратегийн харилцаа холбоог эрчимжүүлэн, эрчим хүч, хөрөнгө оруулалт, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалт зэрэг салбарын хамтын ажиллагааг ахиулж, залуучууд, хэвлэл мэдээлэл, боловсрол зэрэг салбарын хүмүүнлэгийн солилцоог өргөтгөж, олон салбарын харилцаа холбоог эрчимжүүлэн, энэ удаагийн айлчлалаар дамжуулан Хятад, Монголын харилцааг эрүүлээр хөгжүүлэх замд оруулах ёстой гэжээ.
Хятадын ГХЯ-ны сайд Ван И-гийн урилгаар Монгол улсын ГХЯ-ны сайд Ц.Мөнх-Оргил 19-нд Хятадад хүрэлцэн ирж, ГХЯ-ны сайд болсны дараах Хятадад хийх анхны айлчлалаа эхлүүлжээ.
Ноднин жилийн 11-р сард, Далай лам Монголд айлчилсан нь Хятад, Монголын харилцаанд сөргөөр нөлөөлсөн юм. Үүний дараа, Монголын тал гүнээ бодолцсоны дараа Далай ламыг дахин айлчлуулахгүй байх зэрэг асуудлаар ил тод амлалт өгсөн юм. Ц.Мөнх-Оргилын энэ удаагийн айлчлалыг хоёр орны харилцааг сайжруулахын төлөө авсан үнэн бодит арга хэмжээ гэж үзэж байгаа тул уг айлчлалд хүмүүс анхаарлаа хандуулж байна.
20-ны үдээс өмнө, Хятад, Монголын ГХЯ-ны сайд нар хоёр цаг хэлэлцээ хийжээ. Үүний дараа хамтдаа сэтгүүлчтэй уулзах үедээ Ван И: ”Хятад Монголын харилцааны шинэ гарааг дахин эхлүүлье” гэж шууд хэлсэн байна. Тэрээр хэлэхдээ, Ноднин жил Хятад Монголын харилцаанд ээдрээ гарсан. Үүний дараа Монголын тал цаг тухайд нь нааштай, үр ашигтай арга хэмжээ авч, Хятадын талд хариу өгсөн юм. Саяын хэлэлцээнд, Монголын тал Хятадын амин чухал ашиг сонирхлыг хүндэтгэхээ дахин нотолсон юм. Хятад Монголын харилцааны шинэ гараа дахин эхэлж байна. Бид үүнд баяртай байна гэжээ.
Хятад улстай урт хугацаанд тогтвортой, эрх тэгш харилцан ашигтай хөгжлийг баримтлах нь Монголын гадаад бодолгын гол зорилт гэж Ц.Мөнх-Оргил онцлов.
Тэрээр: ”Монгол улсын гадаад бодлогын эн тэргүүний чиглэл бол Хятад улстай урт хугацаанд тогтвортой найрсаг хамтын ажиллагааны харилцааг хөгжүүлэх бодлого юм. Сүүлийн жилүүдэд хоёр орны харилцаанд гарсан амжилтыг Монгол улс сайшааж байна. Хоёр улс бие биенийхээ тусгаар тогтнол, бүрэн эрх, нутаг дэвсгэрийн бүрэн бүтэн байдал зэрэгязгуур эрх ашгийг хүндэтгэж, хоёр орны ард түмний өөрөө сонгосон хөгжлийг замыг хүндэтгэж ирсэн юм. Монгол улс ”Нэг Хятад”-ын бодлогыг тууштай баримталж ирсэн, хойшид ч энэ бодлогыг баримтална” гэжээ.
Монгол улсад тулгарч буй эдийн засгийн бэрхшээлтэй холбогдуулан Хятад улс чадлын хирээр туслалцаа үзүүлнэ гэдгээ Ван И илэрхийлэв. Тэрээр хоёр тал хэлэлцээгээр дамжин хоёр орны дээд хэмжээний солилцоо, олон салбар дахь хамтын ажиллагаа, олон улс, бүс нутгийн үйл хэргээр хамтран ажиллах зэрэг талаар нийтлэг ойлголтод хүрснийг танилцуулав.
Тэрээр хэлэхдээ, ”Монгол улсад одоо тулгарч буй эдийн засгийн хүндрэлд туслалцаа үзүүлэх, олон улсын банк санхүүгийн байгууллага Монгол улсад туслалцаа үзүүлэхийг дэмжихийн зэрэгцээ валютын своп гэрээг сунгах, Монгол улс уул уурхай, хөдөө аж ахуйн бүтээгдэхүүн экспорлох зэрэгт туслалцаа үзүүлэн, буцалтгүй тусламж, зээл олгох ажлыг түргэтгэх болно. Хятад улс үргэлжлэн транзит тээвэр, далайн гарц зэрэг салбарт Монгол улсад шаардлагатай тусламж үзүүлэх болно. Хоёр тал хоёр орны удирдагчдын хүрсэн нийтлэг ойлголтыг хэрэгжүүлэн, уул уурхайг нээн ашиглах, дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтыг урагшлуулах зэрэг уламжлалт салбарын хамтын ажиллагааг эрчимжүүлэхийн зэрэгцээ орон сууцны тохижуулалт, мал аж ахуйн хамтын ажиллагаа зэрэг ардын амьжиргааг сайжруулах шинэ салбар дахь хамтын ажиллагаагаа өргөтгөхөд бэлэн байна” гэжээ.
Хятадын ”Нэг бүс нэг зам” санаачилга нь бүс нутгийг дэд бүтцээр холбох, Монголын эдийн засгийн хөгжилд чухал боломжийг хангаж байна хэмээн Ц.Мөнх-Оргил онцлов. Тэрээр: Монгол улсын ерөнхий сайд Ж.Эрдэнэбат 5-р сард Хятадад айлчлан ”Нэг бүс нэг зам” олон улсын хамтын ажиллагааны чуулга уулзалтад оролцон, Монголын ”Талын зам” хөгжлийн стратегийг ”Нэг бүс нэг зам” санаачилгатай холбохыг хүсэн хүлээж байна гэлээ.
Өдгөө Хятад, Монгол хоёр тал нийтлэг ойлголтод хүрч, ”Нэг бүс нэг зам”-ын санаачилгыг Монголын ”Талын зам” хөгжлийн стратегитай холбох тухай Засгийн газар хоорондын баримт бичигт эртхэн гарын үсэг зурах болно. Сайд Ван И: ”’Нэг бүс нэг зам’ санаачилга нь өдгөө дэлхий дахинд хамгийн их сайшаагдаж буй олон улсын хамтын ажиллагааны үзэл баримтлал болж, нухацтай ахиж байна. Хятадын талын Нэг бүс нэг зам санаачилгыг хэрэгжүүлэхийн чухал нэгэн зам шугам бол олон улсын хөгжлийн стратеги хоорондын холболтыг ахиулж, түүнээс хамтын ажиллагааны шинэ салбарыг тэлж, хамтын ажиллагааны шинэ ирээдүйг нээж, харилцан ашигтай, хамт ашиг хүртэх явдал юм. Хятад, Монголын хувьд энэхүү гэрээнд гарын үсэг зурах нь хоёр тал болон тус бүс нутагт идэвхтэй эерэг дохио өгч, Монгол улс ’Нэг бүс нэг зам’-ын бүтээн байгуулалтын ахиц дахь хамтын ажиллагааны чухал түнш болохыг харуулах юм” гэлээ.
Ц.Мөнх-Оргил Монголын тал болон ОУВС зэрэг олон улсын банк санхүүгийн байгууллагуудтай тохиролцсон анхны тусламжийн хэлэлцээрүүдийг танилцуулсан бөгөөд Монголын талд урт хугацааны турш дэмжлэг үзүүлж, энэ удаа мөн зохих арга хэмжээ авахаар зэхэж буйд талархал илэрхийлэв.
Тэрээр хэлэхдээ, ”Энэ айлчлалын үр дүнд би сэтгэл ханхлуун байна. Бид ирээдүйд Хятадын талтай хамт тохиролцсон идэвхтэй нийтлэг ойлголтуудаа хэрэгжүүлнэ. Хэд хоногийн дараа, Монгол улсын иргэд уламжлалт сар шинийн баяраа тэмдэглэх гэж байна. Сар шинэ ирж буй энэ үед Хятадын ард түмэнд өлзийтэй байхын ерөөл дэвшүүлье” гэжээ.
Мөн өдрийн хэлэлцээний явцад хоёр орны ГХЯ-ны сайд нар Хятад-Монгол-Оросын эдийн засгийн хонгилын бүтээн байгуулалтын хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан санал бодлоо солилцож, уг хөтөлбөрийг нухацтай хэрэгжүүлэх нь тус хонгилыг найрамдлын, хамтын ажиллагааны, хамтдаа ашиг хүртэх холбоос болгож, 3 орны ард иргэдэд үр өгөөж хүртээн, бүс нутгийн хөгжил цэцэглэлийг ахиулах болно гэжээ.
-
2017 оны 2 сарын 21
Монгол хүн 60 хүрч ухаан суугаад 61 насандаа хорвоог орхидог гэдэг хоосон хошигнол биш. Үнэхээр ч 20-30 жил нийгмийн даатгал төлчихөөд тэтгэвэрт гарснаасаа хойш жил ч бололгүй өөд болох тохиолдол олон байна. Уг нь тэтгэврийг ирээдүйдээ зориулж хадгалсан хадгаламж гэдэг. Улс ингэж хадгалуулсны төлөө эрүүл мэнд болон бусад нийгмийн салбаруудад хөнгөлөлт үзүүлдэг.
-
2017 оны 2 сарын 21
...Хувьсгал ба хувьслыг ийм л хүмүүс хийдэг болохоос буу барьсан залуу, цэцэн үгтэй илтгэгч,сайхан амалсан популист, мэргэн түргэн хүмүүс хийхгүй. Зөвлөлдөх зөвлөлд үе үеийн Ерөнхий сайд, Ерөнхийлөгч, спикер, төрийн сайдууд, эрдэмтэн мэргэд байж, ҮНДЭСНИЙ АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН ЗӨВЛӨЛИЙН дэргэд байвал зүгээр...
-
2017 оны 2 сарын 20
...Өнөөдрийн болон өчигдрийн энэ яам дээрх чиг үүргээ голлож биш иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагын хүмүүстэй хутгалдан төрийн үйлчилгээ явуулах ажлаа урьтан сонирхолтой нь аргагүй хийдэг газар болж ирсэн. Гэвч зоригтой шийдвэр гаргасан сайдууд энэ салбарт хожим Эрдэнэбаатар сайд, муу нь Барсболд сайд шиг үргэлж дурсагдан үлддэг билээ...
-
2017 оны 2 сарын 16
Амьдралын сайхныг ч мэдэрч амжаагүй арван хэдхэн настай хүүхэд ДОХ тусчээ Сайдаа. Аав, ээжийнхээ халамжинд өсч, ах эгчийнхээ сургаалиар хүмүүжиж, ирээдүйд ихийг хийж бүтээх мөрөөдлөөр дүүрэн яваа хүүхдүүд маань хэзээ ч тасарч мэдэх олсноос дүүжлэгдэж, хэн ч биш болох амьдралд хөл тавьчихаад байна. Энэ эмгэнэл биш гэж үү.