ИЗНН-аас өнөөдөр Төв талбайд долоо хоногийн хугацаатай суулт зарлаж байна. Үүнтэй холбогдуулан ИЗНН-ын Ерөнхий нарийн бичгийн дарга С.Батбаатараас дараах зүйлийг тодрууллаа.
-Усны нөөц, хомсдолын талаар суулт хийж байгаа юм байна. Энэ талаар яриагаа эхэлье?
-Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2014 оны захирамж байдаг. 2014 онд Монгол Улсын урт хугацааны бодлого боловсруулах гээд. Энд 15 Их Хурлын гишүүн болон Монгол Улсад байгаа бүх яам, тамгын газрын дарга нар, эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, эрдэмтэн судлаачид оролцон бодлого гаргасан. Үүн дээр цаашид усны нөөцийг ингэж ашиглавал 10 хүрэхгүй жилийн дотор тухайн сав газрын ашиглах боломжтой усны нөөцийг дуусгаж, улмаар байгаль орчин, экологийн тогтвортой байдал, эко системт засварт усны нөөц нь орох, улмаар Говийн бүсийн эко системийг эргэлт буцалтгүйгээр өөрчлөх аюултай гээд судалгаагаар гарчихсан. Энэ бол аль нэг жижиг судалгааны байгууллага ч юм уу, нам хийгээгүй. Үүнийг Монгол Улсын Их Хурал өөрөө хийсэн. 10 жилийн дараа усгүй болно гэдгээ УИХ, Засгийн газар мэдэж байгаа боловч өнөөдрийг хүртэл ямар ч арга хэмжээ аваагүй. 10 жилийн дараа Говийн бүс усгүй боллоо гэж бодвол Улаанбаатар дагаад усгүй болно. Өнөөдөр Монгол Улсын газар нутгийн 77 хувь нь цөлжилттэй байж байгаа. Энэ байдлаараа цааш явбал уг хугацаанд усны нөөцийн хомсдол бий болвол Монгол Улсад хэн амьдрах юм бэ. Бид далайд гарцгүй улс шүү дээ. Ан амьтан байхгүй болно, таван хошуу ч малгүй л болно. Гэтэл Их Хурал нь мэдсээр мөртлөө зөвхөн сандал, суудлын хэрүүл хийгээд өнөөдрийг хүртэл тэмцэж байгаа нь Монголын ард түмний Үндэсний эрх ашгийн эсрэг гэмт хэрэг мөн. Тийм учраас бидний өгсөн шаардлагыг биелүүлэхгүй бол цаашид өлсгөлөн зарлана, тэмцлийн бүх хурц хэлбэрийг ашиглана.
-Хэзээ шаардлага хүргүүлсэн юм бэ?
-2018 оны зургадугаар сарын 5-ны өдөр ИЗНН, Ус судлал хөгжлийн төв, Монгол Улсын ногоон иргэншил үндэсний ассоциац зэрэг олон байгууллагууд хамтарч энэ шаардлагыг явуулсан. Гэвч өнөөдрийг хүртэл нэг ч хариу өгөөгүй. Өргөдөл, гомдлын тухай хуулиар нэг сар хүртэлх хугацаанд хариу өгөх ёстой. Нэг удаа 30 хоногоор сунгаж болдог. Гэтэл нэг ч удаа хариу өгөөгүй. Бид өгсөн шаардлагынхаа дагуу энэ тэмцлийг хийнэ. Монголын ард түмэн ч гэсэн бидэнтэй нэгдээсэй гэж хүсч байна. Тэдний сандал, суудлын төлөө биш, ирээдүй болсон үр хүүхдийнхээ төлөө хийгээсэй гэж хүсч байна. Эх орон чинь байхгүй болох гээд байна шүү. Бидэнд ус л хэрэгтэй. Уул уурхай, алт хэрэггүй.
-Уул уурхайгаас гол мөрөн бохирдуулж байна. Үйл ажиллагааг нь зогсоогоод өгөөч гэж нутгийн иргэд их шаарддаг юм билээ. Гэтэл газар авч чадахгүй дарагддаг?
-Ард түмэнд эрх мэдэл алга байна. Цаана нь мөнгөтэй эрх мэдэлтэй хүмүүс том том хамгаалалт авчихсан. Зөвшөөрөл нь байна гээд том цаас гаргаж ирж үзүүлээд л Монголын алтыг ухаад сууж байдаг. Өнөөдөр цаасаар эх орноо арилмааргүй байна. хэдэн хүмүүсийн гарын үсгээр эх орноо арилжмааргүй байна. Тиймээс Цагдаагийн Ерөнхий газар, БОАЖЯ, Гадаадын иргэн харьяат, Мэргэжлийн хяналт, Уул уурхайн яамнаас бүрдсэн ажлын хэсэг гаргаад өгөөч гээд шаардаад байна гэхээр газар дээр нь дүгнэлтээ гаргаад, гол ус бохирдуулж байна уу, хүний эрхийг зөрчих асуудал гаргаж байна уу, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх зүйн орчныг зөрчиж байна уу гэдгийг л газар дээр нь гаргуулах гээд байга юм. Тойроод үзэхээр энд тэндгүй ухсан нүх, гол мөрөн нь цианид натрит, мөнгөн усаар хордсон, түүнийг нь мал, ан амьтад аргагүй эрхэнд уудаг. Энэ усаар ургасан өвс адилхан мөнгөн ус, цианид натриттай. Үүнийг мал идэж байна. Тийм өвс идсэн малын махыг бид хэрэглэж байна. Бидэнд эрүүл аюулгүй орчинд, амьд явах баталгаа алга.
-Нэг уурхай хэдий хэмжээний усаар үйл ажиллагаа явуулдаг юм бэ?
-Бидний сайн мэддэг Оюутолгой нэг секундэд 800 метр куб ус хэрэглэдэг. Өнөөдөр Оюутолгой дээр ажлын хэсэг очоод шалгалт хийхэд Монгол Улсын Говийн нутгийн нийт усны нөөц хөрснөөсөө доош 82 метрийн гүнд байсан. Харин Оюутолгойг гурван жил ажиллуулахад 88 метрийн гүнд болчихсон байгаа юм. Гэтэл говь өөрөө жилд усны нөөц нь 1 миллиметрээр л нэмэгддэг. Оюутолгой энэ хэвээр үйл ажиллагаагаа явуулбал Говийн бүсийн усны нөөц тэр чигээрээ байхгүй болно.
Б.Лхам
Сэтгэгдэл (2)